Simone Weil i Kaija Saariaho. Paradoksy literacko-muzyczne

• Authors: Katarzyna Kucia-Kuśmierska

Title variants

EN

Simone Weil and Kaija Saariaho. Literary and Musical Paradoxes

Abstracts

EN

The article attempts to compare how the poetics of paradox is realised in the philosophical and theological writings of Simone Weil and in the musical language of the Finnish composer Kaija Saariaho in her oratorio La Passion de Simone, dedicated to Weil’s biography and work. The etymology of paradox is a guide for the comparative analysis, from its meaning in opposition to doxa understood as a set of generally accepted beliefs to the reading of paradox as being ‛close to’ (para) ‛glory’ (doxa). Both semantic ranges permeate the fabric of Weil’s texts, both at the level of a language full of contradictions and at the level of the considered idea of kenosis, which is the greatest theological paradox, based on the clash between Christ’s divine nature and depriving him of glory at the time of his Crucifixion. Saariaho’s musical language exploits Weilian contradictions, juxtaposing contrasting masses of sound. It also transforms musical time into an impression of musical space and, paradoxically, imitates silence with sounds.

PL

Artykuł jest próbą porównania, w jaki sposób poetyka paradoksu realizuje się w pisarstwie filozoficzno-teologicznym Simone Weil oraz w języku muzycznym fińskiej kompozytorki Kaiji Saariaho w jej oratorium La Passion de Simone, poświęconym życiu i twórczości Weil. Przewodnikiem na drodze analizy komparatystycznej jest etymologia paradoksu, począwszy od jego znaczeń związanych z przeciwstawianiem się doksie, rozumianej jako zbiór przyjętych przez ogół mniemań, po odczytanie paradoksu jako ‛bycia obok’ (para) ‛chwały’ (doxa). Oba zakresy semantyczne przenikają tkankę tekstów Weil, zarówno na poziomie języka pełnego sprzeczności, jak i na poziomie rozważanej idei kenozy – największego paradoksu teologicznego, zasadzającego się na zderzeniu boskiej natury Chrystusa z pozbawieniem Go chwały w momencie Ukrzyżowania. Język muzyczny Saariaho wyzyskuje weilowskie sprzeczności, zestawiając ze sobą kontrastowe masy brzmień. Zamienia także muzyczny czas na wrażenie muzycznej przestrzeni oraz w sposób paradoksalny naśladuje dźwiękami ciszę.

Keywords

EN

paradox; kenosis; Simone Weil; Kaija Saariaho; relations between literature and music; comparative studies; philosophy

PL

paradoks; kenoza; Simone Weil; Kaija Saariaho; związki literatury z muzyką; komparatystyka; filozofia

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze
• Year: 2021
• Issue: 10
• Pages: 67-97

Dates

published

2021

Contributors

author

Katarzyna Kucia-Kuśmierska

• https://orcid.org/0000000215052028

References

• Écrits de Londres et dernières lettres, Paris 1957. http://classiques.uqac.ca/classiques/weil_simone/Ecrits_de_Londres/ecrits_de_londres.pdf [dostęp 13.04.2021].
• Intuitions pré-chrétiennes, Paris 1951. http://classiques.uqac.ca/classiques/weil_simone/intuitions_pre_chretiennes/intuitions_pre_chretiennes.pdf [dostęp 13.04.2021].
• La connaissance surnaturelle, Paris 1950. http://classiques.uqac.ca/classiques/weil_simone/connaissance_surnaturelle/connaissance_surnaturelle.pdf [dostęp 13.04.2021].
• La pesanteur et la grâce, Paris 1947. http://classiques.uqac.ca/classiques/weil_simone/pesanteur_et_grace/pesanteur_et_grace.pdf [dostęp 13.04.2021].
• Leçons de philosophie, Paris 1959. http://classiques.uqac.ca/classiques/weil_simone/lecons_de_philosophie/lecons_de_philosophie.pdf [dostęp 13.04.2021]
• Lettre à un religieux, Paris 1951. http://classiques.uqac.ca/classiques/weil_simone/lettre_a_un_religieux/lettre_a_un_religieux.pdf [dostęp 13.04.2021].
• Maalouf A., La Passion de Simone. Chemin musical en quinze stations. Livret par Amin Maalouf, [w książeczce do płyty:] K. Saariaho, D. Upshaw, Finnish Radio Symphony Orchestra, Tapiola Chamber Choir, Esa Pekka-Salonen, La Passion de Simone, ODE 1217–5, Helsinki: Ondine Oy 2013.
• Œuvres, red. F. de Lussy, Paris 1999 (przedruk: 2011).
• Œuvres complètes, t. VI, Cahiers, vol. 1, red. A. Devaux, F. de Lussy, Paris 1994.
• Œuvres complètes, t. VI, Cahiers, vol. 2, red. A. Devaux, F. de Lussy, Paris 1997.
• Œuvres complètes, t. VI, Cahiers, vol. 3, red. A. Devaux, F. de Lussy, Paris 2002.
• Œuvres complètes, t. VI, Cahiers, vol. 4, red. A. Devaux, F. de Lussy, Paris 2006.
• Poèmes suivis de Venise sauvée; Lettre de Paul Valéry, Paris 1968.
• Czy walczymy o sprawiedliwość?, [w:] S. Weil, Wybór pism, t. II, Warszawa 1983, s. 405–418.
• Dzieła, tłum. M. Frankiewicz, Poznań 2004.
• Myśli, tłum. A. Olędzka-Frybesowa, Warszawa 1985.
• Szaleństwo miłości i ostatnie listy, tłum. M. i J. Plecińscy, Poznań 2016.
• Świadomość nadprzyrodzona. Wybór myśli, tłum. A. Olędzka-Frybesowa, oprac. A. Wielowieyski, Warszawa 1999.
• Wybór pism, tłum. i oprac. C. Miłosz, Kraków 1991.
• Baziak J., Pasje i niepokoje Simone Weil, Bydgoszcz 2001.
• Bingemer M.C., Simone Weil: Mystic of Passion and Compassion, transl. K.M. Kraft, foreword T. Estelrich, Eugene 2015. https://doi.org/10.2307/j.ctt19705b5
• Blum L.A., Seidler V.J., A Truer Liberty: Simone Weil and Marxism, New York–London 2010.
• Browning Helsel Ph., Simone Weil’s Passion Mysticism: The Paradox of Chronic Pain and the Transformation of the Cross, „Pastoral Psychol.” 2009, vol. 58, no. 1, s. 55–63. https://doi.org/10.1007/s11089-008-0161-y
• Brueck K.T., The Mysticism of Simone Weil and François Mauriac’s Viper’s Tangle: Affliction, Gravity, and Grâce, „Mystics Quarterly” 1989, vol. 15, no. 4, s. 166–176. https://www.jstor.org/stable/20716952 [dostęp 9.02.2021].
• Di Nicola J.P., Mystique et laïcité, [w:] Simone Weil. Action et Contemplation, coordination E. Gabellieri, M.-C. Lucchetti Bingemer, Paris 2008, s. 143–158.
• Evans J., RSM, Kourie Celia E.T., Toward Understanding Mystical Consciousness: An Analysis of a Text from Simone Weil, „Religion & Theology” 2003, vol. 10, no. 2, s. 149–165. https://doi.org/10.1163/157430103X00024
• Gutbrod G., La notion du silence dans la poétique de Simone Weil, „Revue d’Études Françaises” 2009, vol. 14, s. 189–196.
• Gutbrod G., La technique poétique dans la pensée weilienne, „Le Cahiers d’Histoire de la Philosophie”, collection dirigée par M. Caron, sous la direction de Ch. Delsol, préface par E. Gabellieri, Paris 2009, s. 543–555.
• Kinsey J., Mathematics and the Mystical in the Thought of Simone Weil, „Philosophical Investigations” 2020, vol. 43, no. 1–2, s. 77–100. https://doi.org/10.1111/phin.12261
• Little J.P., Simone Weil and the Limits of Language, [w:] The Beauty that Saves: Essays on Aesthetics and Language in Simone Weil, ed. by J.M. Dunaway, E.O. Springsted, Macon, GA 1996, s. 39–54.
• Little J.P., Simone Weil’s Concept of Decreation, [w:] Simone Weil’s Philosophy of Culture: Readings Toward a Divine Humanity, ed. and introduced by R.H. Bell, Cambridge 1993, s. 25–51.
• Nevin T.R., Simone Weil: Portrait of a Self-Exiled Jew, Chapel Hill 1991.
• Pekonen O., La sainte face de Simone nous examine, „Tempus Perfectum” 2013, no. 11 („Kaija Saariaho: l’ombre du songe”, sous la direction de C. Mao-Takacs), s. 41–42.
• Petitdemange G., Logos, cri, silence: Notes sur le Cahier 18 de Simone Weil, „Archive de Philosophie” 2009, vol. 72, no. 4: „Simone Weil et la philosophie dans son histoire”, s. 645–659. https://doi.org/10.3917/aphi.724.0645
• Pétrement S., Simone Weil: A Life, tansl. R. Rosenthal, New York 1988.
• Pinnock S.K., Mystical Selfhood and Women’s Agency: Simone Weil and French Feminist Philosophy, [w:] The Relevance of the Radical: Simone Weil 100 Years Later, ed. by A.R. Rozelle-Stone, L. Stone, New York 2010, s. 205–220.
• Rabedon C., Sigaux J.-L., Simone Weil. Mystique et rebelle, Paris 2008.
• Rozelle-Stone A.R., Stone L., Atheism and Mysticism, [w:] A.R. Rozelle-Stone, L. Stone, Simone Weil and Theology, London–New York 2013, s. 9–34.
• Rozelle-Stone A.R., Stone L., Simone Weil and Theology, London–New York 2013.
• Schumann M., L’experience religieuse de Simone Weil, „Sud” 1990, nr 87/88: „Simone Weil, la soif de l’absolu”, s. 29–35.
• Springsted E.O., Contradiction, Mystery, and The Use of Words in Simone Weil, [w:] The Beauty that Saves: Essays on Aesthetics and Language in Simone Weil, ed. by J.M. Dunaway, E.O. Springsted, Macon, GA 1996, s. 13–29.
• Tomczak P., Les métaphores de l’être. Vers la poétique de la décreation, [w:] Simone Weil et le poétique, sous la direction de J. Thélot, J.-M. Le Lannou, E. Sepsi, Paris 2007, s. 59–72.
• Vető M., Mystique et décréation, [w:] Simone Weil. Philosophie, mystique, esthétique, sous la direction de G. Gutbrod, J. Janiaud, E. Sepsi, Paris 2012, s. 143–155.
• Yourgrau P., Simone Weil, London 2011.
• Maalouf A., La Passion de Simone. Chemin musical en quinze stations. Livret par Amin Maalouf, [w książeczce do płyty:] K. Saariaho, D. Upshaw, Finnish Radio Symphony Orchestra, Tapiola Chamber Choir, Esa Pekka-Salonen, La Passion de Simone, ODE 1217–5, Helsinki: Ondine Oy 2013, s. 23–34.
• Saariaho K., La Passion de Simone for soprano solo, chorus, orchestra. Libretto by Amin Maalouf, London 2008.
• Barrière A., Théâtre musical, théâtre de la musique. La rencontre de Kaija Saariaho et Peter Sellars, „Tempus Perfectum” 2013, no. 11, s. 25–31.
• „Gdy komponuję, nie myślę o sobie, liczy się tylko muzyka”. Z Kaiją Saariaho rozmawia Agnieszka Draus, „Teoria Muzyki” 2017, nr 11, s. 121–127.
• Kucia K., Figura kenozy w literaturze i muzyce. Przypadek oratorium La Passion de Simone Kaiji Saariaho, „Rocznik Komparatystyczny” 2017, nr 8, s. 231–261. https://doi.org/10.18276/rk.2017.8-11
• Mao-Takacs C., Saariaho K., L’aile de l’ombre, conversation avec Kaija Saariaho, „Tempus Perfectum” 2013, nr 11, s. 7–14.
• Moisala P., Kaija Saariaho, Chicago 2009.
• Roth S., [książeczka do płyty, w:] K. Saariaho, K. Mattila, A. Karttunen, C. Eschenbach, Notes on Light, Orion, Mirage, Helsinki: Ondine Inc. 2008, s. 9–11.
• Saariaho K., Le passage des frontières. Écrits sur la musique, transl. S. Roth, Paris 2013.
• Adorno T.W., Filozofia nowej muzyki, tłum. F. Wayda, Warszawa 1974.
• Didi-Huberman G., Przed obrazem. Pytanie o cele historii sztuki, tłum. B. Brzezicka, Gdańsk 2011.
• Eliot T.S., Collected Poems 1902–1962, New York 1970.
• Eliot T.S., Jałowa ziemia, tłum. Cz. Miłosz, Kraków 1989.
• Forajter W., Paradoks [hasło], [w:] Ilustrowany słownik terminów literackich. Historia, anegdota, etymologia, red. Z. Kadłubek, B. Mytych-Forajter, A. Nawarecki, Gdańsk 2019, s. 363–367.
• Frye N., Wielki Kod. Biblia i literatura, tłum. A. Fulińska, Bydgoszcz 1998.
• Momro J., Ucho nie ma powieki. Dźwiękowe sceny pierwotne, Kraków 2020.
• O’Connor F., The Habit of Being, New York 1979.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Biblia Tysiąclecia, Poznań 2003, https://biblia.deon.pl [dostęp 13.04.2021].
• Platon, Państwo, tłum., wstępem i komentarzami opatrzył W. Witwicki, Kęty 2003.
• Urs von Balthasar H., Chwała. Estetyka teologiczna, t. III/II: Teologia, cz. 2: Nowy Testament, tłum. J. Fenrychowa, Kraków 2010.

Identifiers

DOI

10.18778/2299-7458.10.04

Biblioteka Nauki

2033898