Zarys historii przemian topograficznych przykościelnej części Spycimierza (gmina Uniejów)

• Authors: Michał Szymański , Jakub Śliwiński

Abstracts

EN

The aim of this study is to highlight the character of spatial changes that took place over centuries on estates located in front of the church (plot no 406) before the present form of spatial development on this site. This is relevant to archaeological work carried out in 2021 before the start of the construction of the Historical and Cultural Centre “Spycimierskie Boże Ciało” (Spycimierz Corpus Christi). The conclusions were formulated after identifying , selecting and analysing relevant source materials. A synthesis of collected information resulted in a proposal of periodization of topographic changes in the analysed area, identifying five chronological phases.

PL

Celem prezentowanego opracowania jest próba nakreślenia charakteru przemian przestrzennych, zachodzących na przestrzeni wieków w obrębie posesji zlokalizowanych na wprost kościoła (dz. nr ewid. 406), poprzedzających ostateczne uformowanie współczesnego zagospodarowania tego obszaru. Poniższe ustalenia mają charakter wprowadzający do mających miejsce w 2021 r. ratowniczych badań archeologicznych, które odbywały się przed rozpoczęciem budowy Centrum Historyczno-Kulturalnego „Spycimierskie Boże Ciało”, obejmującej północną część posesji oznaczonej na poniższej mapie jako „obszar inwestycji”. Przedstawienie wniosków, które mogłyby znaleźć zastosowanie w prowadzonych na określonym obszarze pracach archeologicznych wymagało jak najpełniejszego rozpoznania zasobu materiałów źródłowych, ale również dokonania ich znaczącej selekcji. W ramach podsumowania przeprowadzono syntezę zgromadzonych informacji oraz zaproponowano periodyzację przemian topograficznych analizowanego obszaru, wydzielając pięć faz chronologicznych

Keywords

PL

Spycimierz; gmina Uniejów; Boże Ciało; badania archeologiczne

EN

Spycimierz; Uniejów municipality; Corpus Christi; archaeological research

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2021
• Volume: 10
• Pages: 71-96

Dates

published

2021

Contributors

author

Michał Szymański

• Uniwersytet Łódzki, Instytut Archeologii

• https://orcid.org/0000000250108568

author

Jakub Śliwiński

• Firma Archeologiczna ALTAMIRA

References

• Chlebowski B., Sulimierski F., Walewski W., Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, Warszawa 1890.
• Figlus T., Rozwój układu ruralistycznego Spycimierza na tle dziejów osadnictwa w świetle badań geograficzno-historycznych i archeologicznych, „Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 4, s. 73‒94.
• Grabarczyk T., Kowalska-Pietrzak A., Szymczak J., Uniejowskie strony: karty z przeszłości odległej, nieznanej i bliskiej gminy Uniejów, Łódź‒Uniejów 2008,
• Jakimowicz R., Sprawozdanie z działalności Państwowego Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych Okręgu Warszawskiego za rok 1923, „Wiadomości Archeologiczne” 1925, t. IX, z. 3‒4, s. 305‒331.
• Kamińska J., Grody wczesnośredniowieczne ziem Polski środkowej na tle osadnictwa, „Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis” 1953, nr 2.
• Kietlińska A., Dąbrowska T., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich we wsi Spicimierz, pow. Turek, „Materiały Starożytne” 1963, t. IX, s. 143‒252.
• Kulesza M., Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym. Dawne województwa łęczyckie i sieradzkie, Łódź 2001.
• Nadolski A., Spicymierz nad Wartą, średniowieczny zespół osadniczy, „Archeologia Polski” 1966, t. 10, z. 2, s. 701‒712.
• Poklewski T., Spicymierska włość grodowa w średniowieczu. Obraz gospodarczy, Łódź 1975.
• Rosin R., Warunki naturalne, drogi lądowe i rozwój terytorialno-administracyjny, [w:] J. Śmiałowski (red.), Szkice z dziejów Sieradzkiego, Łódź 1977, s. 12‒30.
• Rosin R., Zajączkowski S. M., Osadnictwo i stosunki własnościowe sieradzkiego na przełomie późnego średniowiecza i czasów nowożytnych, [w:] T. J. Horbacz, L. Kajzer (red.), Między północą a południem. Sieradzkie i wieluńskie w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych. Materiały z sesji naukowej w Kościerzynie koło Sieradza (4‒6 grudnia 1991 r.), Sieradz 1993, s. 31‒47
• Różańska W., Cmentarzysko łużyckie z młodszego okresu halsztackiego w Spicymierzu, pow. Turek, „Materiały Starożytne” 1958, t. IV, s. 145‒156.
• Rutkowski H., Granice państwowych jednostek terytorialnych, [w:] Atlas Historyczny Polski. Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, cz. II, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 26‒29
• Sikora J., Grodziska wczesnośredniowieczne Polski Centralnej. Archeologiczne badania nieinwazyjne z lat 2013‒2016, Łódź 2017.
• Skoiński J., Spicimierz. Gród i kasztelania. Szkic historyczny, Łódź 1936.
• Szymczakowa A., Nobiles Siradienses. Rody Porajów, Pomianów, Gryfów, Kopaczów i Pobogów, Łódź 2011.
• Wąsicki J., Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793‒1806, Studium historyczno-prawne, Wrocław 1957.
• Zajączkowski S., Zajączkowski S.M., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. II, Łódź 1970.
• Karta KEZAL stanowiska AZP 62-45/177, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi.
• Nierychlewska A., Rybacki Z., Opracowanie wraz ze sprawozdaniem z badań archeologicznych w Spycimierzu, gm. Uniejów, pow. poddębicki, woj. łódzkie, przeprowadzonych w 2020 r. w związku z realizacją inwestycji polegającą na budowie ołtarza św. Julianny z Cornillon, Łódź 2020, mps w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi.
• Gall Anonim, Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum, wyd. K. Maleczyński, Kraków 1952.
• Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858 (udostępnione w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/31164/edition/48455/content ).
• Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, seria I, I/II, II, [online] https://www.wbc.poznan.pl/ [dostęp: 22.03.2021].
• Łaski J., Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, t. 1 obejmujący archidiakonaty: gnieźnieński, uniejowski i kurzelowski: z poręki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, podług kodeksów rękopiśmiennych Archiwum Gnieźnieńskiego i Kaliskiego, wyd. J. Korytkowski, Gniezno 1880.
• Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biurze Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji, t. 2, Warszawa 1827, [online] https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/edition/110117?id=110117 [dostęp: 20.03.2021].
• Taryfa podymnego z 1775 r., Verzeichniß aller adelichen, geistlichen und königlichen Oertern in Polen, nach den Woiwodschaften und Districten, und mit Bemerkung der Anzahl der Rauchfänge in jedem Orte, „Magazin für die neue Historie und Geographie” 1788, t. 22, [online] https://books.google.pl/books?id=X4lOAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false [dostęp: 20.03.2021].
• Archiwum Narodowe w Krakowie: Zbiór Zygmunta Glogera 2/233, 2/324.
• Archiwum Państwowe w Kaliszu: Naczelnik Powiatu Kaliskiego 14/346.
• Archiwum Państwowe w Łodzi: Urząd Gubernialny Kaliski do Spraw Włościańskich 1117, 1118, 1118a, 1120, 3134; Dyrekcja Szkolna Kaliska 276, 1526.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu: Powiatowa Komisja Sprawiedliwości w Sieradzu 519.
• AMS M751, M753 Poland, M752 East Prussia 1:50 000, 2921 IV Uniejów (1963 r.), http://maps.mapywig.org/m/ALLIED_maps/series/AMS_M752-753_050K//AMS_M751_POLAND_50K_2921_IV_UNIEJOW_ed_1_1963.jpg [dostęp: 21.03.2021].
• Mapa Administracyjna Rzeczypospolitej Polskiej 1:300 000, ark. 24 (64), 1937 r., http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/300K_admin/MARP_24_LODZ_1937.jpg [dostęp: 21.03.2021].
• Mapa Szczegółowa Polski, Oberkommando des Heeres, P41 S27 C (4127 C) Brückstädt (Unjejow), http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K_german/4127_C_Brueckstaedt_(Unjejow)_XII.1944.jpg [dostęp: 21.03.2021].
• Nakęski K., Mapa Królestwa Polskiego z oznaczeniem miast, osad, wsi, komór, kolei, dróg bitych, traktów pocztowych i rzek (1913 r.), http://maps.mapywig.org/m/Polish_maps/various/Mapa_Krol_Pol_(auto)_504K_1913/Mapa_Krolestwa_Polskiego_[auto]_504K_Karta_11_LODZ_ca1913_BCUWr-c8200037499-0029.jpg [dostęp: 21.03.2021].
• Übersichtskarte von Mitteleuropa 1893 B, Piotrków Q52, (1909 r.) http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/300K_UvM/UvM_Piotrkow_1909.jpg [dostęp: 21.03.2021].
• Gilly D., Karte von Südpreussen, 1793, Staatsbibliothekzu Berlin.
• Gilly D., Spezialkarte von Südpreussen, 1813, Staatsbibliothekzu Berlin.
• Kolberg J. , Atlas Królestwa Polskiego, Warszawa 1827 (Biblioteka Narodowa, https://polona.pl/item/atlas-krolestwa-polskiego-atlas-du-royaume-de-pologne,NDcwMDgwNjE ) [dostęp: 20.03.2021].
• Mapa Kwatermistrzostwa, ark. 10, kol. ii, sek. iv Łęczyca 1843 r., http://maps.mapywig.org/m/Polish_maps/series/126K_Mapa_Kwatermistrzostwa/TKKP126K_ark-10_Kol_II_Sek_IV_%C5%81%C4%99czyca_600dpi_BCPolona.jpg [dostęp: 21.03.2021].
• Perthées de K., Mappa Szczegulna Woiewodztwa Łęczyckiego, 1793 r. (AGAD, AK 96, Zb. SA 12).
• Plan gruntów probostwa we wsi Spicymierz w powiecie tureckim (1847 r.), AGAD ‒ ZK 555‒25.
• Plan pomiarowy kolonii Spicymierz (1845‒1861 r.), AGAD ‒ ZK 204-15.
• Plan wsi Spicymierz w ekonomii Uniejów (1804 r.), AGAD ‒ ZK, 344-4.

Identifiers

DOI

10.18778/2299-8403.10.03

Biblioteka Nauki

2034181