Konflikt pamięci na pograniczu polsko-białoruskim na przykładzie działalności Romualda Rajsa ps. „Bury”

• Authors: Anna Moroz

Title variants

Konflikt pamięci na pograniczu polsko-białoruskim na przykładzie działalności Romualda Rajsa ps. „Bury”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ten jest poświęcony przedstawieniu różnych narracji związanych z postacią Romualda Rajsa – członka zbrojnego podziemia znajdującego się obecnie w panteonie Żołnierzy Wyklętych, któremu zarzuca się jednocześnie udział w zabójstwie furmanów oraz pacyfikację kilku białoruskich wsi, w czasie której śmierć poniosły m.in. kobiety i dzieci. Istnienie dwóch odmiennych „legend” o tej postaci, z którymi spotykamy się na pograniczu polsko-białoruskim, jest głównym powodem napięć – związanych z pamięcią o wojnie i czasów zaraz po niej – między Białorusinami i Polakami oraz szerzej, prawosławnymi i katolikami. Postać „Burego” leży u podstaw konfliktu pamięci między wyżej wymienionymi grupami i można przypuszczać, że przekłada się to również na pogorszenie stosunków polsko-białoruskich na Podlasiu. W artykule oprócz wyjaśnienia, czym jest pamięć zbiorowa i konflikt pamięci, autorka przybliża również postać Rajsa – najważniejsze fakty z jego życia, zwłaszcza te będące istotą sporu przez wzgląd na odmienną ich interpretację.

EN

This article is devoted to the presentation of different narratives associated with the figure of Romuald Rajs – a member of the armed underground, who is currently in the pantheon of “Cursed Soldiers”. However, he also participated in the murder of haulers and in the pacification of the few Belarusian villages during which women and children were also killed. The existence of two different “legends” about this character, which can be found on the Polish-Belarusian borderland is the main reason for tensions – related to the memory of the war and the days immediately after it – between Belarusians and Poles, and more broadly, Orthodox and Catholics. The figure of “Bury” is at the root of the conflict between the memories of the above-mentioned groups and we can assume that this may affect on worsening of Polish-Belarusian relations in Podlasie. In the article, except to explain what is the collective memory and a memories conflict, I describe the figure of Rajs – the most important facts of his life, especially those, that are the essence of the dispute for the sake of their different interpretation.

Keywords

PL

pamięć; pamięć zbiorowa; konflikty pamięci; pamięć; pamięć zbiorowa; konflikty pamięci

EN

memory; collective memory; memories conflicts

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej
• Year: 2016
• Volume: 5
• Pages: 61-91

Dates

published

2016-12-30

Contributors

author

Anna Moroz

• Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Historyczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, 15-403 Białystok, plac Uniwersytecki 1

References

• Awramiuk A., 2011, Niematerialne aspekty krajobrazu kulturowego pogranicza na przykładzie wybranych tradycji mieszkańców Podlasia: http://krajobraz.kulturowy.us.edu.pl/publikacje.artykuly/niematerialne/awramiuk.pdf
• Bołtryk M., 2007, Bury, Rekin, Głuszec... z wizytą w Bielsku, „Przegląd Prawosławny”, 4: http://przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=1481&id=8
• Bołtryk M., 2008, Na co uczulony jest Przewoźnik, „Przegląd Prawosławny”, 8: http://www.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=1840&id=8
• Bołtryk M., 2012, Kaplica zbudowana, 5: http://www.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=2829&id=2
• Choruży W., 2002, Jest już pomnik, „Czasopis”, 11: http://kamunikat.org/download.php?item=1291-5.html&pubref=1291
• Czykwin E., 1997, Problemy małżeństw prawosławno-katolickich, [w:] Nikitorowicz J. (red.), Rodzina wobec wyzwań edukacji międzykulturowej, Białystok.
• Czykwin E., 2000, Białoruska mniejszość narodowa jako grupa stygmatyzowana, Białystok.
• Goss K., 2004, Wzajemne powiązania struktury wyznaniowej i narodowościowej, [w:] Sadowski A., Krzysztofek K. (red.), Pogranicza i multikulturalizm w warunkach Unii Europejskiej, t. 2, Białystok, s. 99–107.
• Kalisz P., Łapiński P., 2005, Polskie podziemie niepodległościowe wobec ludności białoruskiej na Białostocczyźnie po 1944 roku (zarys problematyki), [w:] Milewski J.J., Pyżewska A. (red.), Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, Warszawa, s. 86–96.
• Kosowska E., 2012, Pamięć jako zjawisko kulturowe, [w:] Adamowski J., Wójcicka M. (red.), Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, Lublin, s. 47–60.
• Kubicki P., 2012, Pomiędzy pamięcią a historią. Polskie miasta wobec wielokulturowego dziedzictwa, „Pogranicze. Studia Socjologiczne”, t. 20, s. 53–66.
• Kułak J., 2004, Rajs Romuald, [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków–Warszawa–Wrocław.
• Kurkowska-Budzan M., 2009, Antykomunistyczne podziemie zbrojne na Białostocczyźnie, Kraków.
• Łodziński S., 1999, Battles for monuments and memory: controversies about the national minorities places of commemoration in Poland after 1989, [w:] Mucha J. (red.), Dominant culture as a foreign culture: dominant groups in the eyes of minorities, New York.
• Milewski J.J., 2005, Wstęp, [w:] Milewski J.J., Pyżewska A. (red.), Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, Warszawa, s. 7–13.
• Mucha J., 1999a, Dominacja kulturowa i reakcje na nią, [w:] Mucha J. (red.), Kultura dominująca jako kultura obca, Warszawa, s. 26–53.
• Mucha J., 1999b, Polska kultura narodowa jako kultura własna i jako kultura obca, [w:] Mucha J. (red.), Kultura dominująca jako kultura obca, Warszawa, s. 228–250.
• Nijakowski L., 2009, Kiedy krwawa plama staje się białą. Polityka pamięci związana z masakrami w XX wieku, [w:] Szpociński A. (red.), Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, Warszawa, s. 167–191.
• Olszewski D., 2005, Wątek stosunków polsko-białoruskich w śledztwach prowadzonych przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku, [w:] Milewski J.J., Pyżewska A. (red.), Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, Warszawa, s. 137–141.
• Pilawski K., 2011, Kto zapłaci za zbrodnie podziemia, „Przegląd”, 9: http://www.tygodnikprzeglad.pl/kto-zaplaci-za-zbrodnie-podziemia/.
• Piskunowicz H., 2005, Polskie podziemie a kwestia białoruska w latach 1941–1944, [w:] Milewski J.J., Pyżewska A. (red.), Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, Warszawa, s. 49–63.
• Poczykowski R., 2010, Lokalny wymiar pamięci. Pamięć społeczna i jej przemiany w północno-wschodniej Polsce, praca doktorska w zakresie socjologii, napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Sadowskiego, Białystok.
• Sadowski A., 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok.
• Sadowski. A, Tefelski M., Mironowicz F., 1999, Polacy i kultura polska w perspektywie mniejszości białoruskiej w Polsce, [w:] Mucha J. (red.), Kultura dominująca jako kultura obca, Warszawa, s. 54–91.
• Sołub J., 2007, „Bury” – jaki to bohater?, „Kurier Poranny”, 7 III: http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070307/REGION06/70306033
• Szacka B., 2006, Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa.
• Szpociński A., 2004, Współczesne społeczeństwo polskie wobec przeszłości, [w:] Szpociński A. (red.), Różnorodność procesów zmian. Transformacja niejedno ma imię, Warszawa, s. 151–175.
• Żmijewska M., 2009, Nic nie jest jednoznaczne, „Gazeta Wyborcza”, 8 VI.

Identifiers

DOI

10.18778/2300-0562.05.04