Dwie dekady nadużyć na rynku w Polsce. Manipulacje instrumentami finansowymi oraz ujawnianie i wykorzystywanie informacji poufnych w latach 2002–2022

• Authors: Czesław Bartłomiej Martysz , Joanna Skrodzka

Title variants

EN

Two Decades of Market Abuse in Poland. Market Manipulation, Insider Trading and Unlawful Disclosure of Inside Information from 2002 to 2022

Abstracts

EN

The purpose of the article/hypothesis. The purpose of the article is to present key conclusions from the analysis of case law, including the most common modus operandi of perpetrators and the characteristic features of the crimes of manipulation, insider trading and unlawful disclosure of inside information. These offenses (classified under the MAR Regulation as market abuse) are particularly harmful to the Polish capital market, as they damage investor confidence in the market and destroy its efficiency. Methodology. The authors, based on the literature, reports of the supervisory authority over the Polish capital market (KPWiG / KNF) and court judgments, have created the first comprehensive study of case law for market abuse in the Polish literature. Results of the research. The duration of the prosecutorial and judicial process for market abuse took 6.5–7.8 times longer than the average criminal trial. The effectiveness of insider trading djudication was significantly lower than in the case of manipulation (46%). The typical modus operandi of manipulation was artificial one-person trading “with oneself” or closely related activity of several people (wash trade). The perpetrators of the market abuses were mostly people with extensive knowledge about how stock exchange works, who tried to hide behind ignorance or speculation during the proceedings, but often market participants were unaware of the illegality of their actions.

PL

Cel artykułu. Celem artykułu jest przedstawienie kluczowych wniosków z analizy orzecznictwa, w tym definicji oraz najczęstszych modus operandi sprawców oraz charakterystycznych cech przestępstw manipulacji, wykorzystywania oraz ujawniania informacji poufnych. Przestępstwa te (klasyfikowane zgodnie z Rozporządzeniem MAR jako nadużycia na rynku) są szczególnie szkodliwe dla polskiego rynku kapitałowego, ponieważ naruszają zaufanie inwestorów do rynku i niszczą jego efektywność. Metodyka. Autorzy, bazując na literaturze, raportach organu nadzoru nad polskim rynkiem kapitałowym (KPWiG / KNF) oraz wyrokach sądowych, stworzyli pierwsze w polskiej literaturze kompleksowe opracowanie orzecznictwa dla nadużyć na rynku. Wyniki badania. Czas trwania procesu prokuratorsko-sądowego dla wykorzystywania lub ujawniania informacji poufnych trwał 6,5, a w przypadku manipulacji, aż 7,8 razy dłużej od przeciętnego procesu karnego. W przypadku wykorzystywania i ujawniania informacji poufnych skuteczność orzekania była zdecydowanie niższa (7% zawiadomień do prokuratury zakończyło się wyrokami skazującymi), niż w przypadku manipulacji (46%). Statystyki te wynikają głównie ze skomplikowanej materii nadużyć na rynku. Typowym modus operandi manipulacji był sztuczny jednoosobowy handel „sam ze sobą” lub ściśle powiązana ze sobą aktywność kilku osób (wash trade). Sprawcami nadużyć były przeważnie osoby o dużej wiedzy o funkcjonowaniu giełdy, które w toku postępowania próbowały zasłaniać się niewiedzą czy spekulacją, jednak często uczestnicy rynku nie byli świadomi bezprawności podejmowanych działań.

Keywords

PL

nadużycia na rynku; manipulacje instrumentami finansowymi; informacje poufne; insider trading; rynek kapitałowy

EN

market abuse; market manipulation; insider trading; insider dealing; capital market

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Finanse i Prawo Finansowe
• Year: 2023
• Issue: 2 (Numer Specjalny)
• Pages: 169-195

Dates

published

2023

Contributors

author

Czesław Bartłomiej Martysz

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

• https://orcid.org/0000000324610121

author

Joanna Skrodzka

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

References

• Augustin, P., Brenner, B. and Subrahmanyam, M.G. (2015). Informed Options Trading prior to M&A Announcements: Insider Trading?, NY University – L.N. Stern School of Business working papers, https://doi.org/10.2139/ssrn.2441606
• Błachnio-Parzych, A. (2011). Kryminalizacja manipulacji instrumentami finansowymi. Warszawa: Wolters Kluwer business.
• Błachnio-Parzych, A. (2023). Komentarz do art. 183, s. 1705–1751. W: M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda, red., Prawo rynku kaptitałowego. Tom I, Komentarz. Warszawa: C.H.Beck.
• Ciechoński, T. (2018). Prawomocny wyrok: Karkosik z żoną manipulowani. Gazeta Wyborcza, 13.09.2018.
• Dusza, M. (2011). Najgroźniejsze przestępstwa giełdowe. Implikacje i sposoby przeciwdziałania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/6/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wykorzystywania poufnych informacji i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku), Market Abuse Directive, Dz. Urz. UE L 96 z 12.04.2003.
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/57/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie sankcji karnych za nadużycia na rynku (dyrektywa w sprawie nadużyć na rynku) [Dz.U. UE L 173/179]
• Dyrektywa Wykonawcza Komisji (UE) 2015/2392 z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 w odniesieniu do zgłaszania właściwym organom rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń tego rozporządzenia, L 332/126.
• Gemra, K. i Kwestarz P. (2021). Wpływ transakcji insiderów na ceny akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w latach 2010–2020. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H – Oeconomia, vol. 55(4), s. 7–21, https://doi.org/10.17951/h.2021.55.4.7-21
• Karlik, P. (2020). Kontrowersje wokół karalnej manipulacji instrumentem finansowym. Monitor Prawniczy, nr 5, s. 255–259, https://doi.org/10.32027/MOP.20.5.3
• Korn, K. (2012a). Pojęcie Manipulacji Instrumentem finansowym – część I. Transformacje Prawa Prywatnego, nr 3, s. 29–48, https://doi.org/10.26106/25e1-rd17
• Korn, K. (2012b). Pojęcie Manipulacji Instrumentem finansowym – część II. Transformacje Prawa Prywatnego, nr 4, s. 31–66, https://doi.org.10.26106/1crx-k579
• Królikowski, M. (2016). Informacje poufne, wykorzystywanie informacji poufnych, bezprawne ujawnienie informacji poufnych i manipulacje na rynku. W: M. Wierzbowski, red., Rozporządzenie UE nr 594/2014 w sprawie nadużyć na rynku. Prawo rynku kapitałowego. Komentarz. Warszawa: C.H.Beck.
• Kwieciński, J. (2019). Przestępstwo manipulacji na rynku kapitałowym w świetle ustawy o obrocie instrumentami finansowymi i prawa wspólnotowego. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, SGH, nr 174, s. 9–31, https://doi.org/10.33119/SIP.2019.174.1
• Martysz C.B., 2015, Manipulacje instrumentami finansowymi i insider trading. Analiza prawno-ekonomiczna, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Martysz, C.B. (2022). Free Float in the Polish Capital Market and Its Importance for Investors. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio H – Oeconomia, vol. 56(4), s. 83–106, https://doi.org/10.17951/h.2022.56.4.83-106
• Martysz, C.B. (2023). 2,5 mln złotych w 100 sekund, czyli manipulacje giełdowe w pigułce. Obserwator Finansowy, https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/rynki-finansowe/bankowosc/25-mln-zlotych-w-100-sekund-czyli-manipulacje-gieldowe-w-pigulce/
• Martysz, C.B. i Rzeszutek, M. (2016). Problem informacji cenotwórczych w kontekście nowych unijnych obowiązków informacyjnych spółek publicznych. W: A. Karmańska, J. Ostaszewski, red., Przełamywanie dysonansów poznawczych jako czynnik stymulowania rozwoju nauk o finansach, Warszawa: SGH, s. 87–104.
• Pawelec, S. (2021). Przestępstwo manipulacji instrumentem finansowym (manipulacji na rynku) w perspektywie reguł prawa karnego międzyczasowego. Studia Prawnoustrojowe, nr 52, https://doi.org/10.31648/sp.6643
• Płókarz, R., Czapiewski, M., Strysik, J., Włodarczyk, G. i Zacharzewski K. (2021). Przestępczość finansowa. Tom 2. Rynki finansowe. Warszawa: Difin.
• Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2016/522 z dnia 17 grudnia 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 w kwestiach dotyczących wyłączenia niektórych organów publicznych i banków centralnych państw trzecich, okoliczności wskazujących na manipulację na rynku, progów powodujących powstanie obowiązku podania informacji do wiadomości publicznej, właściwych organów do celów powiadomień o opóźnieniach, zgody na obrót w okresach zamkniętych oraz rodzajów transakcji wykonywanych przez osoby pełniące obowiązki zarządcze podlegających obowiązkowi powiadomienia, Dz.U. UE L 88 z 5.4.2016.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku, skrót „MAR”, Dz.U. UE L 173/1.
• Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1055 z 29 czerwca 2016 r. ustanawiające wykonawcze standardy techniczne w odniesieniu do technicznych warunków właściwego podawania do wiadomości publicznej informacji poufnych i opóźniania podawania do wiadomości publicznej informacji poufnych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014, Dz.U. UE L.2016.173.47.
• Spyra, M. (2020). Ocena zgodności z Konstytucją przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Zeszyty Prawnicze BAS, nr 2(66), s. 217–254, https://doi.org/10.31268/ZPBAS.2020.46
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, Dz.U. 2002, nr 49, poz. 447.
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, Dz.U. 2023, poz. 646, skrót „UOIF”.
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, Dz.U. 2022, poz. 2554.
• Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, Dz.U. 2019, poz. 1429.
• Więckowska, M. i Borowski K. (2020). Manipulacja i wykorzystanie przewagi informacyjnej na rynku finansowym. Warszawa: SGH.
• Włodarczyk, G. (2016). Trade surveillance (pod MAR) dla osób zawodowo zajmujących się pośredniczeniem w zawieraniu transakcji lub wykonywaniu zleceń – część pierwsza – wprowadzenie. Compliance i Zarządzanie, wyd. 1, jesień, https://compliancemifid.wordpress.com/artykuly-mar/ [dostęp 10.02.2024].
• https://www.unodc.org/documents/treaties/UNCAC/E-Learning/English/inside_information/index.2004.htm [dostęp 30.09.2023].
• https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/download,2853,55.html/ [dostęp 30.09.2023]
• https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/sprawozdania-i-statystyki [dostęp 30.09.2023]
• https://www.esma.europa.eu/sites/default/files/2024-02/ESMA74-1103241886-912_Warnings_on_Social_Media_and_Investment_Recommendations.pdf [dostęp 09.02.2024].

Identifiers

DOI

10.18778/2391-6478.S2.2023.08

Biblioteka Nauki

36105638