(Nie)bezpieczna rodzina – kalejdoskop (dys)funkcji

• Authors: Beata Maria Nowak

Title variants

(Nie)bezpieczna rodzina – kalejdoskop (dys)funkcji

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł traktuje o sytuacji współczesnych rodzin, ich problemach, uwikłaniach kryzysowych oraz możliwościach niesienia im pomocy. Autorka artykułu rozważa sytuację rodzin dotkniętych dysfunkcją lub polidysfunkcją, nieradzących sobie w obliczu narastającego kryzysu wieloproblemowego. Dokonuje przeglądu badań nad tego typu rodzinami. Odnosi się do aktualnie prowadzonej polityki prorodzinnej i wskazuje na alternatywne możliwości udzielania pomocy rodzinom w wychodzeniu z zapaści polidysfunkcyjnej. Za szczególnie ważne uznaje wspomaganie holistyczne, uwzględniające zwłaszcza poddawanie tego typu rodzin treningom kompetencyjnym indywidualnym i grupowym.

EN

This article deals with the situation of contemporary families, their problems, crisis complications and the possibilities of helping them. The article discusses the situation of families affected by dysfunction or polydysfunction, unable to cope in the face of a growing multi-problem crisis. It reviews research into this type of families, refers to the current pro-family policy, and points to alternative ways of helping families to recover from a polydysfunctional collapse. Holistic support is found to be particularly important, especially when it comes to subjecting families of this type to individual and group competence training.

Keywords

PL

rodzina; dysfunkcja; polidysfunkcja; pomoc i wsparcie społeczne; rodzina; dysfunkcja; polidysfunkcja; pomoc i wsparcie społeczne

EN

family; dysfunction; polydysfunction; aid and social support

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne
• Year: 2019
• Volume: 9
• Issue: 2
• Pages: 33-55

Dates

published

2019-12-30

Contributors

author

Beata Maria Nowak

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000-0002-9607-4500

References

• Antonovsky A. (1995) Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować, tłum. H. Grzegołowska-Klarkowska, Warszawa, Wydawnictwo Fundacja IPN.
• Baka Ł. (2015) Konflikt między pracą i rodziną a wypalenie zawodowe. Pośrednicząca rola zasobów osobowych, „Psychologia Społeczna”, t. 64 (19), s. 367–374.
• Biernat T. (2006) Społeczno-pedagogiczne uwarunkowania światopoglądu młodzieży w okresie transformacji, Toruń, Wydawnictwo UMK.
• Błażej J. (2016) Funkcjonowanie rodziny i postawy rodzicielskie a ekspresja zachowań anorektycznych, Kwartalnik Naukowy „Dylematy dotyczące wychowania”, nr 1 (25), s. 320–330.
• Boguszewski R. (2017) Modele rodziny, podział obowiązków domowych i problemy w rodzinie, Warszawa, „Opinie i diagnozy”, CBOS, Komunikat z badań nr 37.
• Borecka-Biernat D. (2011) Zaburzenia w zachowaniu dzieci i młodzieży w kontekście trudnych sytuacji szkolnych i pozaszkolnych, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Brzezińska A. (2003) Dzieci z układu ryzyka w: Ukryte piętno. Zagrożenia rozwoju w okresie dzieciństwa, A. Brzezińska, S. Jabłoński, M. Marchow (red.), Poznań, Wydawnictwo Fundacja Humaniora.
• Buchla M. (2008) Komunikacja międzypokoleniowa między dziadkami a wnukami w okresie późnej adolescencji w: Komunikacja społeczna w świecie realnym, M. Baryluk, M. Wawrzak-Chodaczek (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 268–280.
• Celary I. (2006), Formacja religijna w rodzinie chrześcijańskiej, w: Rodzina. Historia i współczesność. Studium monograficzne, W. Korzeniowska, U. Szuścik (red.), wyd. 2, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Chańko-Karaszewska A. (2018) Rodzina w percepcji i ocenie osób odbywających karę pozbawienia wolności, „Resocjalizacja Polska”, nr 15, s. 161–178.
• Danilewicz W. (2006) Sytuacja życiowa dzieci w rodzinach migracyjnych, Białystok, Trans Humana.
• de Tchorzewski A. M. (2005) Pomocniczość i solidaryzm jako zasady przeciwdziałania traumie XXI wieku w: Współczesna rodzina polska – jej stan i perspektywy, H. Cudak, H. Marzec (red.), t. 1, Mysłowice, Wydawnictwo GWSP, s. 11–22.
• Diener E., Fujita F. (1995) Resources personal strivings and subjective well-being: A nomothetic and idiographic approach, “Journal of Personality and Social Psychology”, 68, s. 926–935.
• Doniec R. (2001) Rodzina wielkiego miasta: przemiany społeczno-moralne w świadomości trzech pokoleń, Kraków, Wydawnictwo UJ.
• Frąckowiak-Sochańska M. (2015) Zdrowie psychiczne a wzory życia małżeńsko-rodzinnego w kontekście wyzwań współczesności w: Rodzina wobec wyzwań współczesności. Wybrane problemy, I. Taranowicz, S. Grotowska (red.), Wrocław Oficyna Wydawnicza ARBORETUM, s. 124–138.
• Fraser I. S. (1989) The Strategic Rapid Intervention Approach w: Brunner/Mazel psychosocial stress series, No. 13. Treating stress in families, C. R. Figley (red.), Philadelphia, PA, US: Brunner/Mazel, s. 122–157.
• Gębuś D. (2010) Mama, tata, dziecko? Przemiany ról małżeńskich i rodzicielskich we współczesnych rodzinach w: Rodzice i dzieci w różnych systemach rodzinnych, I. Janicka (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 57–69.
• Goldscheider F. K., Goldscheider C. (1989) Family structure and conflict: Nest-leaving expectations of young adults and their parents, „Journal of Marriage and the Family”, 51, s. 87–97.
• Górecki M. (2001) Człowiek w kryzysie, „Pedagogika Społeczna”, nr 1, s. 77–86.
• Greenhaus J. H., Powell G. N. (2006), When work and family are allies: A theory of work-family enrichment, Academy of Management Review, 31, s. 72–92.
• Halicki J. (2018) Nadużywanie alkoholu jako czynnik ryzyka przemocy w rodzinie, „Pedagogika Społeczna”, nr 3 (69), s. 221–234.
• Herman J. L. (1998) Przemoc: uraz psychiczny i powrót do równowagi, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Hobfoll S. E. (2006) Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu, tłum. M. Kacmajor, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• James R. K., Gilliland B. E. (2009) Strategie interwencji kryzysowej, Warszawa, PARPA.
• Janułajtys D. (2011) Marginalizacja i wykluczenie jako implikacje defektu funkcji opiekuńczo-wychowawczej, „Pedagogika Rodziny”, nr 1, s. 69–81.
• Jarosz E. (2015) Przemoc w wychowaniu. Między prawnym zakazem a społeczną akceptacją, Monitoring Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa, Wydawnictwo Rzecznika Praw Dziecka.
• Jaworowska A. (2011) Skala wartości Rokeacha RVS: polska normalizacja, Warszawa, Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
• Karmolińska-Jagodzik E. (2012) Komunikacja międzypokoleniowa – rozważania wokół różnic kulturowych, „Studia Edukacyjne”, nr 21, s. 191–210.
• Kita B., Sitarczyk M. (1994) Wpływ postaw rodzicielskich na doświadczanie kryzysu w wartościowaniu przez młodzież w wieku dorastania, „Psychologia Wychowawcza”, nr 4, s. 330–343.
• Kleszcz M., Łączyk M. (2013) Młodzież licealna wobec wartości, samotności i pasji, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kliś M. (2011) Konflikt pokoleń w rodzinach dorastającej młodzieży, „Państwo i Społeczeństwo”, t. XI, nr 3, s. 37–60.
• Kmiecik-Baran K. (2009) Bezrobocie czynnikiem marginalizacji i ubóstwa, Gdańsk, Wydawnictwo UG.
• Koral J. (2009) Kulturowe aspekty polskiego bezrobocia, Warszawa, Wydawnictwo UKSW.
• Kubacka-Jasiecka D. (2004) Interwencja kryzysowa z perspektywy psychosocjokulturowego paradygmatu kryzysu w: Kryzys, interwencja i pomoc psychologiczna. Nowe ujęcia i możliwości, D. Kubacka-Jasiecka, K. Mudyń (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 146–175.
• Kupiec H. (2008) Rozmiary i społeczno-demograficzne uwarunkowania zachowań ryzykownych uczniów szkół gimnazjalnych w: Resocjalizacja – ciągłość i zmiana, M. Konopczyński, B. M. Nowak (red.), Warszawa, Wydawnictwo Pedagogium, s. 358–371.
• Laska E. I. (2011) Zaniedbywanie dzieci w rodzinie jako specyficzna forma przemocy, „Pedagogika Rodziny”, nr 1, s. 185–196.
• Lelonek-Kuleta B., Chwaszcz J. (2015) Świadczenie pomocy terapeutycznej dla patologicznych hazardzistów i ich rodzin w Polsce – wyniki badań ogólnopolskich w: Hazard i inne uzależnienia behawioralne. Doniesienia z badań, I. Niewiadomska (red.), Warszawa, Wydawnictwo „Res Humanae”, s. 269–286.
• Leśniak E., Dobrzyńska-Mesterhazy A. (1996) Rodziny w kryzysie: diagnoza i interwencja kryzysowa w: Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, W. Badura-Madej (red.), Warszawa, Wydawnictwo Interart, s. 83–101.
• Lis-Turlejska M. (2000) Psychologiczne konsekwencje traumatycznego stresu – współczesne kierunki badań, „Nowiny Psychologiczne”, nr 2, s. 25–38.
• Łukasiuk M. (2007) Obcy w mieście. Migracja do współczesnej Warszawy, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Marek-Zborowska B. (2018) Problemy samotnych matek w: Wybrane problemy społeczne. Teraźniejszość – przyszłość, E. Grudziewska, M. Mikołajczyk (red.), Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, s. 32–45.
• Margasiński M. (1996) Analiza psychologiczna systemów rodzinnych z chorobą alkoholową, Częstochowa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Margasiński M. (2010) Rodzina alkoholowa z uzależnionym w leczeniu, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Matyjas B. (2008) Dzieciństwo w kryzysie. Etiologia zjawiska, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Matysiak A. (red.) (2014) Nowe wzorce formowania i rozwoju rodziny w Polsce. Przyczyny oraz wpływ na zadowolenie z życia, Warszawa, Scholar.
• Mazurek P. (2014) Relacje rodzinne fundamentem tożsamości i egzystencji społecznej człowieka, „FIDES ET RATIO”, nr 3 (19), s. 5–14.
• Młyński J. M. (2012) Migracje rodziców jako zjawisko społeczno-wychowawcze w kontekście nowych uwarunkowań ́pedagogiki dzieci, „Roczniki Nauk o Rodzinie i Pracy Socjalnej”, t. 4 (59), s. 67–91.
• Nowak B. M. (2010) Bezrobocie i ubóstwo jako źródła wieloproblemowych kryzysów rodzinnych, „Społeczeństwo i Edukacja. Międzynarodowe Studia Humanistyczne”, nr 1, s. 257–270.
• Nowak B. M. (2011) Rodzina w kryzysie. Studium resocjalizacyjne, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nowak B. M. (2013) Kreowanie tożsamości rodziny. Trening kompetencyjny systemu rodzinnego i jego liderów w: Rodzinne Domy Dziecka – w stronę rozwoju kompetencji, M. Kolankiewicz, B. M. Nowak (red.), Warszawa, Wydawnictwo Fundacji Orlen, s. 45–57.
• Nowak B. M. (2014) Od kreacji do autokreacji rodziny. model oddziaływań stabilizująco-rozwojowych wobec rodziny w kryzysie wieloproblemowym w: Rodzina w potrzebie – kierunki wychodzenia z kryzysu, M. Kolankiewicz, B. M. Nowak (red.), Warszawa, Fundacja Orlen – Dar Serca, s. 27–42.
• Nowak B. M. (2015) The role of rehabilitation through drama in restoring lost and creating new family resources w: Family growth supporting resources, J. Chwaszcz, J. Gorbaniuk (red.), Lublin, Wydawnictwo Natanaelum, s. 83–94.
• Nowak B. M. (2016) Niedostatki w zasobach środowiska rodzinnego a zaburzenia rozwojowe i problemy adaptacyjne dzieci, „Resocjalizacja Polska”, nr 11, s. 25–38.
• Nowak B. M. (2017) Hierarchia wartości osób wykluczonych społecznie. Komunikat z badań, „Pedagogika Społeczna”, nr 1, s. 139–159.
• Olson D. H., Russel C. S., Sprenkle D. H. (1989) Circumplex Model of Martial and Family Systems: VI. Theoretical Update, „Family Process”, 22, 69–83.
• Plopa M. (2007) Psychologia rodziny. Teoria i badania, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Podgrodzka M. (2017) Bezrobocie i zawieranie małżeństw w Polsce, „Studia Ekonomiczne”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 309, s. 57–70.
• Popow M., Kowzan P., Zielińska M., Prusinowska M., Chruściel M. (red.) (2011) Oblicza biedy we współczesnej Polsce, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Porzak R. (1993) Funkcjonowanie systemu rodzinnego młodzieży należącej do grup podkulturowych, „Psychologia Wychowawcza”, nr 4, s. 331–341.
• Prusik A. (2010) Zmiana modelu rodziny czy jej atrofia? W świetle badań poglądów młodzieży w: Edukacja społeczna wobec problemów współczesnego człowieka i społeczeństwa, J. Piekarski, T. Pilch, W. Theiss, D. Urbaniak-Zając (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 443–452.
• Pytka L. (2005) Pedagogika resocjalizacyjna, Warszawa, Wydawnictwo APS.
• Rostowska T. (2001) Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie. Analiza psychologiczna, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Rostowski J. (2003) Style przywiązania a kształtowanie się związków interpersonalnych w rodzinie w: Psychologia w służbie rodziny, I. Janicka, T. Rostowska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 19–31.
• Rymarz T. (2007) Psychospołeczne aspekty funkcjonowania rodzin z problemem bezrobocia w: Pedagogika wobec problemów opieki i resocjalizacji, S. Badora, R. Stolecka-Zuber (red.), Tarnobrzeg, Wydawnictwo PWSZ.
• Ryś M. (2016a) Dysfunkcyjny system rodziny z problemem alkoholowym w: W kierunku kultury bez przemocy, R. Wiśniewski, S. Zaręba, M. Zarzecki (red.), Warszawa, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne, s. 95–121.
• Ryś M. (2016) Odporność psychiczna osób wzrastających w różnych systemach rodzinnych, Warszawa, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej.
• Seligman M. (1975) Helplessness: On Depression, Development, and Death, San Francisco: W. H. Freeman.
• Sitarczyk M. (2004) Nieletni sprawcy zabójstw. Sylwetki psychologiczne, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
• Skrzypniak R. (2000) Wartości w procesie wychowania rodzinnego, „Roczniki Socjologii Rodziny”, t. XII, s. 31–47.
• Słomczyńska M. I. (2014) Patologie społeczne w kontekście kryzysu współczesnej rodziny, „Resocjalizacja Polska”, nr 8, s. 67–80.
• Smolińska-Theiss B. (2016) Dzieci w Polsce – najbiedniejsza grupa społeczna, „Pedagogika Społeczna”, nr 4, s. 77–95.
• Solak A. R. (2010) Problematyka pracy i bezrobocia w kontekście funkcjonowania rodziny, Warszawa, Wydawnictwo Comandor.
• Sozańska E. (2014), Rodzina jako środowisko wychowania w wartościach, „Łódzkie Studia Teologiczne”, nr 3 (23), s. 39–51.
• Suwalska-Barancewicz D., Malina A. (2018) Samoocena i styl przywiązania jako predyktory oceny zachowań komunikacyjnych własnych oraz partnera, „Psychologia Rozwojowa”, t. 23, nr 3, s. 65–82.
• Sztompka P. (2002) Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków, Znak.
• Szydłowski B., Szumilas K. (2002) Jak przetrwać bezrobocie?, Kraków, Wydawnictwo HELST.
• Turowski S. (2008) Bieda antywychowuje, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 5, s. 39–41.
• Urban B. (2005) Zachowania dewiacyjne młodzieży w interakcjach rówieśniczych, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Urban B. (2010) Współczesne teorie zaburzeń w zachowaniu w: Problemy współczesnej resocjalizacji, L. Pytka, B. M. Nowak (red.), Warszawa, Wydawnictwo Pedagogium, s. 28–35.
• Walczak B. (2008) Migracje rodzicielskie – skala zjawiska oraz jego wychowawcze i edukacyjne implikacje, „Pedagogika Społeczna”, nr 3, s. 143–162.
• Walęcka-Matyja K. (2009) Zachowania społeczne młodzieży a uwarunkowania rodzinne i osobowościowe, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Walsh F. (2003) Family resilience: A framework for clinical practice, „Family Process”, 42, s. 1– 8.
• Więcek-Durańska A. (2018) Psychospołeczne czynniki ryzyka zachowań niezgodnych z prawem młodzieży, „Biuletyn PTK”, nr 25, s. 107–133.
• Włodarczyk E. (2016) Proces zdrowienia. Perspektywa kobiet uzależnionych od alkoholu, „Pedagogika Społeczna”, nr 4, s. 135–153.
• Wrzesień W. (2003) Jednostka, rodzina, pokolenie: studium relacji międzypokoleniowych w rodzinie, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Wysocka E. (2009) Doświadczanie życia w młodości – problemy, kryzysy i strategie ich rozwiązywania, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wysocka E., Ostafińska-Molik B. (2014) Zaburzenia internalizacyjne i eksternalizacyjne a typ rodziny pochodzenia – analiza teoretyczna i wyniki badań, „Resocjalizacja Polska”, nr 8, s. 131–55.
• Boguszewski R. (2013) Rodzina – jej współczesne znaczenie i rozumienie, Wydawnictwo Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_033_13.PDF dostęp: 29.04.2019
• Boguszewski R. (2013a) Wartości i normy, Wydawnictwo Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_111_13.PDF dostęp: 29.04.2019, godz. 21:04
• Boguszewski R. (2018) Aspiracje Polaków w latach 1998, 2008, 2018, Komunikat z badań, Nr 148, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_148_18.PDF dostęp: 28.04.2019, godz. 19:45
• Boguszewski R. (2019) Rodzina – jej znaczenie i rozumienie, Komunikat z badań, Nr 22, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_022_19.PDF dostęp: 30.04.2019, godz. 21:07)
• Bożewicz M. (2018) Sytuacja rodzin w Polsce dwa lata po wprowadzeniu programu „Rodzina 500 plus”., Komunikat z badań, Nr 54, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_054_18.PDF dostęp: 28.04.2019, godz. 21:40
• Kowalczuk K. (2012) Potrzeby prokreacyjne oraz preferowany i realizowany model rodziny, Komunikat z badań, Nr BS/61, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_061_12.PDF dostęp: 02.05.2019, godz. 17:43
• Roguska B. (2016) Program „Rodzina 500 plus” jako element systemu wspierania rodzin i dzietności, Komunikat z badań, Nr 25, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_025_16.PDF dostep: 28.04.2019, godz. 20:28
• Walczak B. (2014) Dziecko, rodzina i szkoła, wobec migracji rodzicielskich: 10 lat po akcesji do Unii Europejskiej. Raport z badań, http://brpd.gov.pl/sites/default/files/raport_dziecko_rodzina_i_szkola_wobec_migracji_rodzicielskich_-10_lat_po_akcesji_do_unii_europejskiej.pdf

Identifiers

DOI

10.18778/2450-4491.09.04