Problemy rozwojowe dzieci przedwcześnie urodzonych z perspektywy logopedycznej

• Authors: Halina Pawłowska‑Jaroń , Zdzisława Orłowska‑Popek

Title variants

Problemy rozwojowe dzieci przedwcześnie urodzonych z perspektywy logopedycznej

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dzięki ogromnemu postępowi wiedzy i technologiom medycznym ratuje się obecnie skrajnie niedojrzałe noworodki – nawet te o masie ciała poniżej 1000 g, urodzone z ciąży o czasie trwania krótszym niż 28 tygodni. Częstość urodzeń wcześniaków o masie ciała 1000–1500 g z ciąży trwającej 28–32 tygodnie wynosi w Polsce około 1%. Przedwczesne zakończenie ciąży stanowi poważny problem, szczególnie w aspekcie dalszych losów dziecka. Zagrożenia podlegają jednak pewnej ewolucji wraz z zaawansowaniem ciąży. Do powikłań okresu noworodkowego, będących istotnym elementem wpływającym na rokowania dotyczące życia i zdrowia noworodka urodzonego przedwcześnie, należą: uszkodzenia mózgu, zaburzenia oddychania, krążenia, zaburzenia pokarmowe, nieprawidłowości w obrębie narządów zmysłów. W praktyce logopedycznej spotykamy się coraz częściej z problemami dotykającymi dzieci przedwcześnie urodzonych, dotyczącymi między innymi dysfunkcji analizatorów zmysłów, co w istotny sposób przekłada się na funkcjonowanie poznawcze, a w konsekwencji na proces nabywania języka. Wcześniaki wymagają jak najwcześniejszej diagnostyki oraz stymulacji jako profilaktyki zaburzeń poznawczych i komunikacyjnych. Połączenie wczesnej interwencji medycznej i wczesnej stymulacji lub w skrajnych przypadkach konsekwentnie prowadzonej terapii neurobiologicznej zdaje się mieć największy wpływ na szanse rozwojowe i jakość życia tej grupy dzieci i ich rodzin.

EN

The enormous progress of knowledge and medical technologies allows now to rescue extremely immature newborns, i.e. those weighing less than 1000 g, born of a pregnancy with a duration of less than 28 weeks. The prevalence of premature babies weighing 1,000–1,500 g from a pregnancy lasting 28–32 weeks is about 1% in Poland. Premature termination of pregnancy is a serious problem, especially in the aspect of the future fate of the child. Threats, however, are subject to some evolution along with the advancement of pregnancy. The diseases and complications of the neonatal period, being an important element affecting the prognosis as to the life and health of the baby born prematurely, include brain damage, breathing disorders, circulatory disorders, digestive disorders and irregularities within the sensory organs. Speech therapists face more and more often problems affecting prematurely born children concerning the dysfunction of sensory analyzers, which in a significant way translates into cognitive functioning and, consequently, the process of language acquisition. Premature babies require diagnostics and stimulation as prevention of cognitive and communication disorders should be implemented as soon as possible. The combination of early medical intervention and early stimulation or, in extreme cases, of consistently conducted neurobiological therapy seems to have the greatest impact on the developmental chances of the quality of life of this group of children and their families.

Keywords

PL

dziecko przedwcześnie urodzone; IUGR; Hbd; skala Apgar; funkcje percepcyjne; funkcje poznawcze; diagnoza rozwojowa; stymulacja; terapia; dziecko przedwcześnie urodzone; IUGR; Hbd; skala Apgar; funkcje percepcyjne; funkcje poznawcze; diagnoza rozwojowa; stymulacja; terapia

EN

premature baby; IUGR; Hbd; Apgar scale; perceptual functions; cognitive functions; developmental diagnosis; stimulation; therapy

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Logopaedica Lodziensia
• Year: 2019
• Issue: 3
• Pages: 149-162

Dates

published

2019-12-30

Contributors

author

Halina Pawłowska‑Jaroń

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-7077-3469

author

Zdzisława Orłowska‑Popek

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-1770-5889

References

• Bałanda A., Skurzak A., 2009, Testy (badania) przesiewowe wykonywane u noworodków, [w:] A. Bałanda (red.), Opieka nad noworodkiem, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 101–105.
• Cieszyńska J., 2009, Dysleksja jako zaburzenie linearnego porządkowania, „Biuletyn Logopedyczny”, nr 1, s. 11–17.
• Cieszyńska‑Rożek J., 2013, Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa, Kraków: Wydawnictwo Omega Stage System.
• Czajkowski K., 2009, Diagnostyka porodu przedwczesnego, „Perinatologia, Neonatologia, Ginekologia”, t. 2, z. 3, s. 165–168.
• Grabowska A., 2012, Lateralizacja funkcji psychicznych w mózgu, [w:] T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka (red.), Mózg a zachowanie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 443–488.
• Helwich E., 2002, Wcześniak, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
• Helwich E., 2016, Wcześniactwo, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/noworodek/79079,wczesniactwo (dostęp: 18.06.2019).
• Jasińska E. A., Wasiluk A., 2010, Wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu (IUGR) jako problem kliniczny, „Perinatologia, Neonatologia, Ginekologia”, t. 3, z. 4, s. 255–261.
• Kaczorowska‑Bray K., Zielińska‑Burek M., 2012, Zaburzenia rozwoju psychoruchowego wpływające na rozwój mowy i języka dziecka, [w:] I. Nowakowska‑Kempna (red.), Studia z logopedii i neurologopedii, Kraków: Wojskowa Akademia Medyczna, s. 55–94.
• Klawiter A., 2006, Elementy kognitywistycznej teorii słyszenia, temporalności, [w:] W. Dziarnowska, A. Klawiter (red.), Mózg i jego umysły, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S‑ka, s. 27–36.
• Kowalczykiewicz‑Kuta A., 2008, Opieka nad wcześniakiem w pierwszych latach życia, [w:] I. Pirogowicz, A. Steciwko (red.), Dziecko i jego środowisko. Noworodek przedwcześnie urodzony – trudności i satysfakcje, Wrocław: Wydawnictwo Continuo, s. 22–33.
• Kuśnierz M., Orłowska‑Popek Z. [w druku], Wczesna stymulacja dzieci z zespołem Downa – budowanie dróg nerwowych podczas ćwiczenia wszystkich funkcji poznawczych, [w:] H. Pawłowska‑Jaroń, E. Bielenda‑Mazur, A. Siudak (red.), Nowa logopedia, t. 8, Kraków: Collegium Columbinum.
• Leszczyńska‑Gorzelak B., Poniedziałek‑Czajkowska E., Oleszczuk J., 2006, Czynniki ryzyka przedwczesnego zakończenia ciąży, [w:] G. H. Bręborowicz, T. Paszkowski (red.), Poród przedwczesny, Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych, s. 201–206.
• Łobacz P., 1997, Nabywanie systemu fonologicznego a świadomość fonologiczna dzieci, [w:] H. Mierzejewska, M. Przybysz‑Piwkowa (red.), Rozwój poznawczy i rozwój językowy dzieci z trudnościami w komunikacji werbalnej, Warszawa: DiG, s. 26–40.
• Massaro D. W., 1994, Psychological aspects of speech perception, [w:] M. A. Gernsbacher (red.), Handbook of Psycholinguistics, San Diego: Academic Press, s. 219–263.
• Muszyńska A., Nadaj A., 2001, Retinopatia wcześniacza, „Nowa Pediatria”, nr 2, s. 32–37.
• Orłowska‑Popek Z., 2017a, Nauka czytania jako stymulacja rozwoju dziecka, [w:] M. Zaorska, A. Grabowski (red.), Bajka w przestrzeni naukowej i edukacyjnej, t. 12, Olsztyn: Pracownia Wydawnicza „ElSet”, s. 79–92.
• Orłowska‑Popek Z., 2017b, Programowanie języka w terapii logopedycznej na przykładzie rozwoju języka dzieci niesłyszących, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Pawłowska‑Jaroń H., 2015, Specyfika rozwoju pre‑ i postnatalnego dzieci ze spektrum FASD. Zaburzenia komunikacji językowej, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Poppel E., 1989, Granice świadomości, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Przedpełska‑Winiarczyk M., Kułak W., 2011, Skala Apgar obecnie, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, vol. 92(1), s. 25–29.
• Romer T. E., 2005, Zaburzenia wzrastania i odżywiania, [w:] A. Dobrzańska, J. Ryżyk (red.), Pediatria – podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego, Wrocław: Elsevier Urban & Spółka, s. 493–520.
• Rymarczyk K., 2014, Neurofizjologiczne uwarunkowania rozwoju dziecka – wpływ doświadczenia na rozwój układu nerwowego, [w:] R. Piotrowicz (red.), Interdyscyplinarne uwarunkowania rozwoju małego dziecka. Wybrane zagadnienia, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, s. 80-109.
• Spitzer M., 2008, Jak uczy się mózg?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Springer S. P., Deutsch G., 1998, Lewy mózg, prawy mózg, Opole: Wydawnictwo Prószyński i S‑ka.
• Stachura A., [w druku], Zaburzenia poznawcze i językowe u dzieci przedwcześnie urodzonych, [w:] H. Pawłowska‑Jaroń, E. Bielenda‑Mazur, A. Siudak (red.), Nowa logopedia, t. 8, Kraków: Collegium Columbinum.
• Standardy opieki ambulatoryjnej nad dzieckiem urodzonym przedwcześnie. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, 2018, Warszawa: Media‑Press Sp. z o.o.
• Szczepański M., Kamianowska M., Grabowska M., 2009, Prognozowanie rozwoju noworodka urodzonego przedwcześnie, [w:] A. B. Pilewska‑Kozak (red.), Opieka nad wcześniakiem, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 223–237.
• Szeląg E., 2000, Percepcja czasu kluczem do poznania neuropsychologicznego podłoża mowy człowieka, „Psychologia – Etologia – Genetyka”, nr 1, s. 145–166.
• Szeląg E., 2012, Mózgowe mechanizmy mowy, [w:] T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka (red.), Mózg a zachowanie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 489–524.
• Szymankiewicz M., 2006, Podstawy patologii noworodka urodzonego przedwcześnie, [w:] G. H. Bręborowicz, T. Paszkowski (red.), Poród przedwczesny, Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych, s. 227–240.
• Tomasello M., 2002, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Topczewska‑Cabanek A., Gyrczuk E., Kowalska M., Życińska K., Wardyn K. A., Nitsch‑Osuch A., 2015, Analiza wyników badania przesiewowego słuchu u noworodków wybranego oddziału neonatologicznego w latach 2009–2013, „Forum Medycyny Rodzinnej”, t. 9, nr 3, s. 261–263.
• Vetulani J., 2014, Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice, Kraków: Wydawnictwo Homo Homini.
• Walas W., 2008, Bardzo trudne początki, czyli wcześniak w oddziale intensywnej terapii, [w:] I. Pirogowicz, A. Steciwko (red.), Dziecko i jego środowisko. Noworodek przedwcześnie urodzony – trudności i satysfakcje, Wrocław: Wydawnictwo Continuo, s. 7–21.
• Wendorff J., 2003, Neurologia dziecięca – postępy w pediatrii w roku 2002, „Medycyna Praktyczna Pediatria”, nr 2, s. 167–171.
• Zawitkowski P., Przeździęk M., Bednarczyk M., Klimont L., Stobnicka‑Stolarska P., Dereń D., Dylewska A., Kmita A., Lipska D., Solecki P., Szozda‑Bugajska A., 2018, Opieka i terapia rozwojowa dla wcześniaków i ich rodzin po wypisie ze szpitala (standard w zakresie fizjoterapii i logopedii), [w:] Standardy opieki ambulatoryjnej nad dzieckiem urodzonym przedwcześnie. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Warszawa: Media‑Press Sp. z o.o., s. 41–66.

Identifiers

DOI

10.18778/2544-7238.03.11