The Sense of Smell in Logopaedic Theory and Practice

• Authors: Renata Marciniak-Firadza

Title variants

Zmysł węchu w teorii i praktyce logopedycznej

Abstracts

PL

Zaburzenia węchu dotyczą wielu chorób o różnym podłożu: laryngologicznym, neurologicznym, onkologicznym, gerontologicznym, a niekiedy są jednym z objawów diagnostycznych poważnej choroby. Celem artykułu jest opisanie zmysłu węchu (anatomii, fizjologii, funkcji, etiologii i charakterystyki zaburzeń), a przede wszystkim zaprezentowanie tego zmysłu w kontekście teorii i praktyki logopedycznej. Logopeda może m.in. na podstawie wywiadu z pacjentem lub opiekunem pacjenta oraz za pomocą różnych próbek zapachowych dokonać oceny funkcjonowania zmysłu powonienia. W ramach terapii logopedycznej może natomiast prowadzić stymulację zmysłu węchu poprzez różne ćwiczenia, np. różnicowania zapachów i ich intensywności, odgadywania i nazywania różnych zapachów, poszukiwania źródła zapachów itp.

EN

Olfactory disorders concern many diseases of laryngological, neurological, oncological and gerontological origins, and sometimes are one of the diagnostic symptoms of a serious illness. The aim of this article is to describe the sense of smell (anatomy, physiology, functions, etiology and characteristics of disorders) and, in particular, to present this sense in the context of logopedic theory and practice. Speech therapists may inter alia assess the functioning of the sense of smell on the basis of an interview with the patient or caregiver, make a general evaluation of the functioning of the sense of smell, using different olfactory samples. As part of speech therapy, speech therapists may include stimulation of the sense of smell through various exercises, e.g. odour differentiation exercises, exercises in guessing and naming different odours, exercises in differentiating odour intensity, exercises in searching the source of smell.

Keywords

PL

węch; zaburzenia węchu; diagnoza i terapia logopedyczna zaburzeń węchu

EN

smell; olfactory disorders; diagnosis and speech therapy of sensory disorders (smell)

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Logopaedica Lodziensia
• Year: 2021
• Issue: 5
• Pages: 123-145

Dates

published

2021

Contributors

author

Renata Marciniak-Firadza

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedii, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź

• https://orcid.org/0000000163018820

References

• Altin F., Cingi C., Uzun T., Bal C., 2020, Olfactory and gustatory abnormalities in COVID-19 cases, “European Archives of Oto-Rhino-Laryngology”, vol. 277, no. 10, pp. 2775-2781.
• Ayres J., 2015, Dziecko a integracja sensoryczna, Gdańsk: Harmonia.
• Belzyt J. I., 2016, Wykorzystanie wiedzy o umyśle dla funkcjonowania osób z zaburzeniami/niepełnosprawnością zmysłu wzroku, “Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, vol. 21, pp. 47–57.
• Białaczewski L., 2005, Nagroda Nobla za rok 2004: odkrycie genów receptorów węchowych, “Otorynolaryngologia”, vol. 4, no. 4, pp. 163–168.
• Biel L., 2015, Integracja sensoryczna. Skuteczne strategie w terapii dzieci i nastolatków, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Borkowska M., Wagh K., 2010, Integracja sensoryczna na co dzień, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL.
• Boscolo-Rizzo P., Boresetto D., Spinato G., Fabbris C., Menegaldo A., Gaudioso P., Nicolai P., Tirelli G., Da Mosto M. C., Rigoli R., Polesel J., Hopkins C., 2020, New onset of loss of smell or taste in household contacts of home-isolated SARS-CoV-2-positive subjects, “European Archives of Oto-Rhino-Laryngology”, vol. 277, no. 9, pp. 2637-2640.
• Czerniawska E., Czy psychologia powinna mieć węch w nosie?, “Chowanna”, special volume, pp. 89–107.
• Dżaman K., Pleskacz W. A., Wałkanis A., Rapiejko P., Jurkiewicz D., 2007, Ocena zmysłu smaku i węchu u pacjentów z polipami nosa, “Otolaryngologia Polska”, vol. LXI, no. 5, pp. 831–837.
• Encyklopedia logopedii, Nosowanie zamknięte, https://www.komlogo.pl/index.php/encyklopedia/128-a/1046-nosowanie-zamkniete (accessed: 22.10.2020).
• Gałkowski T., Radziszewska-Konopka M. (eds.), 2011, Wspomaganie rozwoju małego dziecka z wadą słuchu, Warszawa: Polski Komitet Audiofonologii.
• Gudej S., Błaszczyk K., Gromadzka-Ostrowska J., 2014, Związane z wiekiem zmiany węchu i smaku, “Geriatria”, no. 8, pp. 109–116.
• Gunia G., 2006, Terapia logopedyczna dzieci z zaburzeniami słuchu i mowy. Wybrane problemy teorii i praktyki surdologopedycznej, Kraków: Oficyna Wydawnicza “Impuls”.
• Hamerlińska A., 2019a, Applying nasal airflow – inducing maneuvers with patients with hyposmia after total laryngectomy, “Współczesna Onkologia”, vol. 23, no. 3, pp. 141–145.
• Hamerlińska A., 2019b, Mowa przełykowa. Studium onkologopedyczne, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Hamerlińska A., 2019c, Węch i jego zaburzenia przedmiotem badań (również) logopedii, “Logopedia”, vol. 48, no. 1, pp. 187–201.
• “Integracja Sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej SI” 2018, vol. 3.
• Izquierdo-Domínguez A., Rojas-Lechuga M. J., Chiesa-Estomba C., Calvo-Henríquez C., Ninchritz- Becerra E., Soriano-Reixach M., Poletti-Serafini D., Maria Villarreal I., Maza-Solano J. M., Moreno-Luna R., Villarroel P. P., Mateos-Serrano B., Agudelo D., Valcarcel F., Cuvillo A. del, Santamaría A., Mariño-Sánchez F., Aguilar J., Vergés P., Inciarte A., Soriano A., Mullol J., Alobid I., 2020a, Smell and Taste Dysfunction in COVID-19 is Associated with Younger Age in Ambulatory Settings: A Multicenter Cross-Sectional Study, “Journal Investigation Allergology and Clinical Immunology”, vol. 30(5), pp. 346–357.
• Izquierdo-Domínguez A., Rojas-Lechuga M. J., Mullol J., Alobid I., 2020b, Olfactory Dysfunction in the COVID-19 Outbreak, “Journal Investigation Allergology and Clinical Immunology”, vol. 30(5), pp. 317–326.
• Jabłońska-Trypuć A., Farbiszewski R., 2006, Zmysł węchu u ludzi i zwierząt, “Polish Journal of Cosmetology”, vol. 9, pp. 87–91.
• Jadczak M., Rapiejko P., Jurkiewicz D., 2005, Metody olfaktometryczne w diagnostyce laryngologicznej, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin – Polonia”, vol. LX, suppl. XVI, no. 152, Section D, pp. 189–192.
• Janczewski G., 2007, Węch i jego zaburzenia, [in:] G. Janczewski (ed.), Otorynolaryngologia praktyczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, vol. 1, Gdańsk: Via Medica, pp. 225–232.
• Kielin J. (ed.), 2020, Rozwój daje radość. Terapia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, Sopot: GWP.
• Konopski L., Koberda M., 2003, Feromony człowieka. Środki komunikacji chemicznej między ludźmi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Korendo M., 2017, Zmysły w komunikacji – znaczenie rozwoju percepcji wzrokowej, słuchowej oraz poznania wielozmysłowego dla prawidłowego budowania systemu językowego, [in:] J. Wojciechowska, B. Kazek (eds.), Zmysły w komunikacji. Mowa i jej uwarunkowania, Gdańsk: Harmonia, pp. 93–112.
• Krzeski A., 2007, Zapalenie zatok przynosowych, [in:] G. Janczewski (ed.), Otorynolaryngologia praktyczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, vol. 1, Gdańsk: Via Medica, pp. 307–321.
• Kucharczyk I., 2015, Funkcjonowanie emocjonalne dzieci z niepełnosprawnością wzroku, “Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, vol. 17, pp. 91–102.
• Kurkowski Z. M., 2013, Audiogenne uwarunkowania zaburzeń komunikacji językowej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kurkowski Z. M., 2016, Dorobek i perspektywy polskiej surdologopedii, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio N, vol. 1, pp. 123–140.
• Kwiatkowska A., 2014, Terapia logopedyczna osób w stanie minimalnej świadomości i zespole zamknięcia, [in:] A. Hamerlińska-Latecka, M. Karwowska (eds.), Interdyscyplinarność w logopedii, Gliwice: Komlogo Piotr Gruba, pp. 85–101.
• Lechien J. R., Chiesa-Estomba C., De Siati D. R., Horoi M., Le Bon S., Rodriguez A., Dequanter D., Blecic S., El Afia F., Distinguin L., Chekkoury-Idrissi Y., Hans S., Lopez Delgado I., Calvo- Henriquez Ch., Lavigne P., Falanga Ch., Barillari M. R., Cammaroto G., Khalife M., Leich P., Souchay Ch., Rossi C., Journe F., Hsieh J., Edjlali M., Carlier R., Laurence Ris L., Lovato A., De Filippis C., Coppee F., Fakhry N., Ayad T., Saussez S., 2020, Olfactory and gustatory dysfunctions as a clinical presentation of mild-to-moderate forms of the coronavirus disease (COVID-19): a multicenter European study, “European Archives of Oto-Rhino-Laryngology”, vol. 277, no. 8, pp. 2251-2261.
• Muzyka-Furtak E. (eds.), 2015, Surdologopedia. Teoria i praktyka, Gdańsk: Harmonia.
• Obrębowski A., Świdziński T., Świdziński P., 2004, Wstępne badania kliniczne węchowych potencjałów wywołanych, “Otolaryngologia Polska”, vol. 58, pp. 253–258.
• Okła S., 2007, Chirurgiczna rehabilitacja głosu po całkowitej laryngektomii, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL.
• Paczkowska A., Szmalec J., 2014, Nieprawidłowe przetwarzanie wzrokowe a zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w wieku 7–11 lat z problemami szkolnymi, “Hygeia Public Health”, vol. 49(4), pp. 650–654.
• Paplińska M., 2010, Konsekwencje wynikające z braku wzroku, [in:] M. Bielska-Łach (ed.), Norweska praca socjalna, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, pp. 129–135.
• Potargowicz E., 2008, Węch – niedoceniany zmysł człowieka, “Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, vol. 62, pp. 87–93.
• Pruszewicz A., Durska-Zakrzewska A., Rydzewski B., 1984, Zachowanie się powonienia i smaku u chorych na twardziel leczonych swoiście oraz na ocenę leczonych operacyjnie, “Otolaryngologia Polska”, vol. 38(4), pp. 291–295.
• Przyrowski Z., 2002, Terapia integracji sensorycznej, [in:] M. Przybysz-Piwko (compilation), Metody wspomagające rozwój mowy w różnych jego opóźnieniach, Warszawa: DiG, pp. 204–213.
• Przyrowski Z., 2012, Integracja sensoryczna: wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii, Warszawa: Empis.
• Przyrowski Z., 2019, Integracja sensoryczna: teoria, diagnoza, terapia, Warszawa: Empis.
• Rapiejko P., 2006, Zmysł węchu, “Alergoprofil”, vol. 2, no. 4(7), pp. 4–10.
• Rapiejko P., 2016, Zaburzenia zmysłu węchu, Warszawa: Medical Education.
• Repetowski M., Kuśmierczyk K., Mazurek A., Michalska J., Olszewski J., 2010, Podstawy anatomii i fizjologii drogi węchowej oraz możliwości topodiagnostyki jej uszkodzeń z użyciem węchowych potencjałów wywołanych, “Aktualności Neurologiczne”, vol. 10(2), pp. 85–88.
• Resler K., 2019, Ocena wpływu zaburzeń zmysłu węchu na jakość życia pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych, unpublished doctoral dissertation written under the supervision of Prof. Tomasz Kręcicki at the Medical University of Wrocław.
• Samoliński B., 2007, Nieżyty nosa – klasyfikacja i postępowanie, [in:] G. Janczewski (ed.), Otorynolaryngologia praktyczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, vol. 1, Gdańsk: Via Medica, pp. 274–288.
• Sekula A., Pruszewicz A., 2019, Nosowanie, [in:] A. Pruszewicz, A. Obrębowski (eds.), Zarys foniatrii klinicznej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, pp. 232–237.
• Sienkiewicz-Jarosz H., 2012, Zmysł węchu – fizjologia i patologia, “Neurologia po Dyplomie”, vol. 7, no. 4, pp. 6–10.
• Siudak A., 2019, Fizjologiczne i patologiczne aspekty inwolucji zmysłów – część II: dotyk, smak, powonienie, [in:] B. Kazek, J. Wojciechowska (eds.), Zmysły w procesie starzenia, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 185–208.
• Skibska J., 2014, Dziecko z wadą słuchu oraz Centralnymi Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego (CAPD). Wybrane zagadnienia, Kraków: Libron – Filip Lohner.
• Składzień J., Tomik J., Gawlik J., Wiatr M., Hartwich P., 2012, Zmiany w narządach laryngologicznych i ich schorzenia wynikające ze starzenia się organizmu, [in:] A. Marchewka, Z. Dąbrowski, J. A. Żołądź (eds.), Fizjologia starzenia się. Profilaktyka i rehabilitacja, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, pp. 157–165.
• Smith A., 1983, Ciało, trans. H. Wasylkiewicz, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL.
• Styczek I., 1979, Logopedia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Szmaj M., 2013, Ustna sprawność ruchowa w karmieniu i żywieniu dziecka, training materials, Kutno.
• Tęgowska E., Wosińska A., 2011, Rola nauk biologicznych w rozumieniu genezy i nowego podejścia terapeutycznego do choroby Alzheimera, “Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, vol. 65, pp. 73–92.
• Tomaszewska M., Krzeski A., 2018, Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych – klasyfikacja, etiopatogeneza i leczenie, “Magazyn Otorynolaryngologiczny”, vol. XVII (3), no. 67, pp. 75–91.
• Wróblewska A., 2019, Język osób z niepełnosprawnością wzroku: leksyka i metaforyka środowiskowa, “Poradnik Językowy”, vol. 3, pp. 81–92.
• Zimmer-Nowicka J., Błaszczyk T., Kaczmarczyk D., Morawiec-Sztandera A., 2008, Wpływ ćwiczeń wymuszających przepływ powietrza przez jamę nosową na funkcję zmysłu węchu u chorych po całkowitym usunięciu krtani, “Otorynolaryngologia”, vol. 7, no. 3, pp. 133–138.

Identifiers

DOI

10.18778/2544-7238.05.08

Biblioteka Nauki

2005074