Ocena prozodii mowy u pacjentów z dysfonią

• Authors: Marta Wysocka

Title variants

EN

Assessment of Speech Prosody in Dysphonic Patients

Abstracts

EN

The article is an attempt to organize the issues related to the diagnosis of prosodic skills in people with dysphonia. The tasks it deals with concern the features of prosodic characteristics of speech, mainly in relation to the Polish language, the functions performed by prosody in communication, the relationship of certain features of phonation to the speaker’s realisation of these functions and the disorders of their realisation in people with dysphonia. It also presents the methods and tools used in the description and evaluation of prosodic expression, which can be used in clinical practice.

PL

Artykuł stanowi próbę uporządkowania problematyki związanej z diagnozą sprawności prozodycznych u osób z dysfonią. Zagadnienia w nim poruszane dotyczą cech charakterystyki prozodycznej mowy, głównie w odniesieniu do języka polskiego, funkcji pełnionych przez prozodię w komunikacji, związku określonych cech fonacji z realizowaniem przez mówcę tych funkcji oraz zaburzeniami ich realizacji u osób z dysfonią. Wymieniono w nim również metody i narzędzia wykorzystywane w opisie i ocenie ekspresji prozodycznej, które można wykorzystać w praktyce klinicznej.

Keywords

EN

dysphonia; speech prosody; prosody assessment; prosodic disorders

PL

dysfonia; prozodia mowy; ocena prozodii; zaburzenia prozodyczne

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Logopaedica Lodziensia
• Year: 2023
• Issue: 8
• Pages: 187-199

Dates

published

2023

Contributors

author

Marta Wysocka

• Uniwersytet Marii Curie‑Skłodowskiej, Wydział Filologiczny, Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa, Katedra Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

• https://orcid.org/0000000277286102

References

• d’Alessandro C., 2006, Voice source parameters and prosodic analysis, [w:] S. Sudhoff, D. Lenertova, R. Meyer, S. Pappert, P. Augurzky, I. Mleinek, N. Richter, J. Schließer (red.), Methods in Empirical Prosody Research, Berlin–New York: Walter de Gruyter, s. 63–87.
• Bänziger T., Scherer K.R., 2005, The role of intonation in emotional expressions, „Speech Communication”, No. 46, s. 252−267.
• Binkuńska E., 2020, Prozodia w zaburzeniach głosu, [w:] M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski (red.), Prozodia. Przyswajanie, badanie, zaburzenia, terapia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 430–453.
• Boersma P., Weenink D., 2023, Praat: Doing phonetics by computer (Version 6.3.10), program komputerowy, https://www.fon.hum.uva.nl/praat/ (dostęp: 30.06.2023).
• Botinis A., Granström B., Möbius B., 2001, Developments and paradigms in intonation research, „Speech Communication”, No. 33, s. 263−296.
• Crystal D., 2009, Persevering with prosody, „International Journal of Speech‑Language Pathology”, No. 11(4), s. 257.
• Demenko G., 1999, Analiza cech suprasegmentalnych języka polskiego na potrzeby technologii mowy, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Epstein M.A., 2003, Voice quality and prosody in English, „Proceedings of the 15th International Congress of Phonetic Sciences, Barcelona”, s. 2405–2408.
• Fox A., 2000, Prosodic features and prosodic structure. The phonology of suprasegmentals, Oxford: Oxford University Press.
• Francuzik K., Karpiński M., Kleśta J., Szalkowska E., 2005, Nuclear melody in polish semi‑spontaneous and read speech: evidence from the Polish Intonational Database PoInt, „Studia Phonetica Posnaniensia”, t. 7, s. 97–128.
• Gussenhoven C., Chen A., 2000, Universal and language‑specific effects in the perception of question intonation, „Proceedings of the International Conference on Spoken Language Processing (ICSLP)”, Beijing.
• Guzy A., 2012, Diagnozowanie problemów emisji głosu, [w:] K. Węsierska (red.), Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej, t. 1, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 153–168.
• Hawthorne K., Fischer S., 2020, Speech‑language pathologists and prosody: Clinical practices and barriers, „Journal of Communication Disorders”, No. 87, 106024.
• Jassem W., 1973, Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Karpiński M., 2006, Struktura i intonacja polskiego dialogu zdaniowego, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Karpiński M., Klessa K., 2015, Prozodia niepewności, [w:] M. Danielewiczowa, J. Bilińska, K. Doboszyńska‑Markiewicz, J. Zaucha (red.), Sens i brzmienie, seria „Prace Językoznawcze Instytutu Filologii Polskiej UKSW”, t. VII, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, s. 49–64.
• Klessa K., 2017, Annotation Pro [Software tool]. Version 2.3.2.3., http://annotationpro.org (dostęp: 29.05.2023).
• Laver J., 1995, Principles of phonetics, Cambridge: Cambridge University Press.
• Lipiec D., 2016, Karta badania logopedycznego osób po laryngektomii całkowitej, „Studia Pragmalingwistyczne”, nr 8, s. 105–115.
• Łukaszewicz B., 2018, Phonetic evidence for an iterative stress system: the issue of consonantal rhythm, „Phonology”, No. 35, s. 115–150.
• Łukaszewicz B., Rozborski B., 2008, Korelaty akustyczne akcentu wyrazowego w języku polskim dorosłych i dzieci, „Prace Filologiczne”, t. LIV, s. 265–283.
• Malisz Z., Wagner P., 2012, Acoustic‑phonetic realisation of Polish syllable prominence: a corpus study, [w:] D. Gibbon, D. Hirst, N. Campbell (red.), Text, Speech and Language Technology Vol. 14/15 – Rhythm, Melody and Harmony in Speech. Studies in Honour of Wiktor Jassem, Poznań: Polskie Towarzystwo Fonetyczne, s. 105–114.
• Mertens P., 2022, The Prosogram model for pitch stylization and its applications in intonation transcription, [w:] J.A. Barnes, S. Shattuck‑Hufnagel (red.), Prosodic theory and practice, Cambridge: MIT Press, s. 259–286.
• Moore B.C.J., 1999, Wprowadzenie do psychologii słyszenia, Warszawa−Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Pruszewicz A., Obrębowski A., (red.), 2019, Zarys foniatrii klinicznej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego.
• Roubeau B., Chevrie‑Muller C., Saint Guily J.L., 1997, Electromyographic activity of strap and cricothyroid muscles in pitch change, „Acta Oto‑Laryngologica”, No. 117(3), s. 459–64.
• Sawicka I., 1995, Fonologia, [w:] H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 3, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 105−195.
• Signorello R., Demolin D., Henrich Bernardoni N., Gerratt B.R., Zhang Z., Kreiman J., 2020, Vocal fundamental frequency and sound pressure level in charismatic speech: a cross‑gender and language study, „Journal of Voice”, Vol. 34(5), s. 808.e1–808.e13.
• Sluijter Α., Heuven V .J. van, Pacilly J.J.A., 1997, Spectral balance as a cue in the perception of linguistic stress, „Journal of the Acoustical Society of America”, No. 101, s. 503–513.
• Sobin C., Alpert M., 1999, Emotion in speech: the acoustic attributes of fear, anger, sadness and joy, „Journal of Psycholinguistic Research”, No. 28, s. 347−365.
• Steffen‑Batogowa M., 2000, Struktura akcentowa języka polskiego, Warszawa−Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Śniatkowski S., 2020, Pauza i milczenie – ich miejsce i funkcje w zachowaniach komunikacyjnych, [w:] M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski (red.), Prozodia. Przyswajanie, badanie, zaburzenia, terapia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 123–134.
• Wagner A., 2017, Rytm w mowie i języku w ujęciu wielowymiarowym, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Wagner A., Klessa K., Bachan J., 2016, Polish rhythmic database – new resources for speech timing and rhythm analysis, [w:] N. Calzolari, K. Choukri, T. Declerck, S. Goggi, S. Piperidis (red.), LREC 2016, Tenth International Conference on Language Resources and Evaluation, Portorož: European Language Resources Association, s. 4678–4683.
• Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Wysocka M., 2015, Narzędzia badawcze do oceny prozodii mowy, „Nowa Audiofonologia” Vol. 4(4), s. 20–27.
• Wysocka M., 2016, Prozodia mowy – problemy opisu, [w:] B. Kamińska, S. Milewski (red.), Logopedia artystyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 213–231.
• Wysocka M., 2022, Percepcja rytmu w muzyce i mowie, „Logopedia”, t. 51, nr 2, s. 211–228.
• Wysocka M., Kwaterkiewicz M., 2018a, Program terapeutyczny usprawniający percepcję prozodii mowy, „Logopedia”, t. 47, nr 1, s. 247–266.
• Wysocka M., Kwaterkiewicz M., 2018b, Program terapeutyczny usprawniający ekspresję prozodii mowy, „Logopedia”, t. 47, nr 2, s. 325–344.
• Wysocka M., Skoczylas. A., Szkiełkowska A., Mularzuk M., 2008, Standard postępowania logopedycznego w przypadku zaburzeń głosu, „Logopedia”, t. 37, s. 243–254.
• Zehnhoff‑Dinnesen A., Wiskirska‑Woźnica B., Neumann K., Nawka T. (red.), 2020, Phoniatrics I: Fundamentals – Voice Disorders – Disorders of Language and Hearing Development, Berlin: Springer.

Identifiers

DOI

10.18778/2544-7238.08.14

Biblioteka Nauki

28408988