Poezja w kontekście wczesnej edukacji. Trzeba „świat przyłapać na inności” – wiersze Wisławy Szymborskiej w odbiorze pięciolatków

• Authors: Urszula Chęcińska

Title variants

EN

Poetry in the Context of Early Education. The World Must be “Caught up in Otherness” – Poems by Wisława Szymborska in the Reception of Five-Year-Olds

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Poezja stymuluje rozwój procesów poznawczych i w znaczący sposób wpływa na rozwój emocjonalny małego dziecka. Analiza i interpretacja utworów poetyckich odgrywa ważną rolę w opanowaniu poprawnego języka, kształtowaniu i rozwijaniu pamięci, rozwijaniu wyobraźni twórczej dziecka. W dzisiejszych czasach wydaje się konieczne sięganie do wysokoartystycznej poezji o głębokim poetyckim przesłaniu. Takie są wiersze Wisławy Szymborskiej, która uprawia swoistą pedagogię poetycką i zabawę w słowa. Odbiorcami poezji Szymborskiej były pięcioletnie dzieci, dla których wiersze stały się przedmiotem „wielkiej zabawy” i satysfakcji estetycznej. Autorka artykułu od lat prowadzi zajęcia z dziećmi oparte na wysokoartystycznych tekstach literackich Szymborskiej, Miłosza, Herberta, Kulmowej. Zdaniem autorki małe dziecko potrzebuje niekonwencjonalnych przeżyć i doznań, impulsów filozoficznych i wolnościowych – takich, jakie daje właśnie poezja Szymborskiej „Tylko język poetycki dzisiaj może zainteresować młodego użytkownika Facebooka” – mówiła w 2009 roku Caroll Ann Duffy, nadworna poetka brytyjskiej rodziny królewskiej. Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do rozważań na temat roli poezji w kontekście wczesnej edukacji.

EN

Poetry stimulates the development of cognitive processes and significantly affects the emotional development of the small child. The analysis and interpretation of poetry plays an important role in mastering a language, shaping and developing memory, and developing the child’s creative imagination. Nowadays, it seems necessary to reach for highly artistic poetry with a deep poetic message. Such are the poems of Wisława Szymborska who practises a kind of poetic pedagogy and play on words. The recipients of Szymborska’s poetry were five-year-old children, for whom the poems became an object of “great fun” and aesthetic satisfaction. The author of the article has been conducting classes with children based on highly artistic literary texts by Szymborska, Miłosz, Herbert, and Kulmowa for many years. According to the author, the small child needs unconventional experiences and sensations, philosophical and libertarian impulses – such as those provided by Szymborska’s poetry. “Only poetic language can interest a young Facebook user of today” – said Caroll Ann Duffy, Poet Laureate of the United Kingdom, in 2009. This article is a contribution to the reflection on the role of poetry in the context of early education.

Keywords

PL

literatura dla dzieci; pedagogia poetycka; język poetycki

EN

children’s literature; poetic pedagogy; poetic language; children’s literature; poetic pedagogy; poetic language

• Publisher: Wydawnictwo Libron - Filip Lohner
• Journal: Konteksty Pedagogiczne
• Year: 2020
• Volume: 2
• Issue: 15

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Urszula Chęcińska

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Adamek, I. i Bałachowicz, J. (2019). Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji. Kraków: Impuls.
• Balcerzan, E. (1974). Odbiorca w poezji dla dzieci. W: S. Żółkiewski, M. Hopfinger i K. Rudzińska (red.), Społeczne funkcje tekstów literackich i paraliterackich. Wrocław: Ossolineum.
• Balcerzan, E. (1989). Liryka Juliana Przybosia. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Balbus, S. i Wojda, D. (1996). Radość czytania Szymborskiej. Wybór tekstów krytycznych. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Baluch, A. (1987). Dziecko i świat przedstawiony, czyli tajemnice dziecięcej lektury. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Baluch, A. (1998). Czyta, nie czyta… (o dziecku literackim). Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
• Baluch, A. (2005). Książka jest światem. Kraków: Universitas.
• Becker, K. (2020). Poezja to nowy pop, https://www.vogue.pl/a/poezja-to-nowy-pop [dostęp: 29.04.2020].
• Cassirer, E. (1998). Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, tłum. A. Staniewska. Warszawa: Czytelnik.
• Chęcińska, U. (red.) (2016). Dziecko i poezja w kontekście wczesnej edukacji. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Cieślikowski, J. (1980). Antologia poezji dziecięcej. Wrocław–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Ossolineum.
• Cieślikowski, J. (1985a). Literatura osobna. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Cieślikowski, J. (1985b). Wielka zabawa. Folklor słowny. Wyobraźnia dziecka. Wiersze dla dzieci. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Wydawnictwo Ossolineum.
• Czukowski, K. (1962). Od dwóch do pięciu, tłum i oprac. W. Woroszylski. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Eco, U. (1994). Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, tłum. J. Gałuszka. Warszawa: Czytelnik.
• Grzeszkiewicz, B. (2010). Dziecko w kontekstach edukacyjnych. Szczecin: Wydawnictwo Volumina.
• Huizinga, J. (1985). Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, tłum. M. Kurecka i W. Wirpsza. Warszawa: Czytelnik.
• Klus-Stańska, D. (2018). Paradygmaty dydaktyki. Myśleć teorią o praktyce. Warszawa: PWN.
• Korczak, J. (2012). Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych. Warszawa: Agencja Edytorka Ezop.
• Krasoń, K. (1999). Malowniczy most do poezji. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
• Krasoń, K. (2005). Dziecięce odkrywanie tekstu literackiego. Kinestetyczne interpretacje liryki. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Krasoń, K. (2014). Cielesność aktu tworzenia w teatrze ruchu. Integracja sztuki i edukacji w rozwoju i transgresji potencjału człowieka. Kraków: Universitas.
• Kuliczkowska, K. (1965). Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1864–1914. Zarys rozwoju. Materiały. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Kuszak, K. (2014). Świat związków frazeologicznych w języku dziecka. Inspiracje teoretyczne – badania – implikacje praktyczne. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Kwiatkowska, H. (1981). Przeżycie literackie a moralne postawy uczniów. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Levinas, E. (1994). Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska. Kraków: Znak.
• Łupak, S. (2011). Poezja jako sms, https://wyborcza.pl/1,75410,10459698,SMS_jak_poezja.html [dostęp: 29.04.2020].
• Melosik, Z. (2013). Facebook i społeczne konstrukcje narcyzmu (o tożsamości zamkniętej w celi wizerunku). Studia Edukacyjne, 26, 99–117.
• Miłosz, C. (2004). Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku. Kraków: Znak.
• Miodek, J. (2007). Słowo jest w człowieku. Poradnik językowy. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Papuzińska, J. (1996). Dziecko w świecie emocji literackich. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
• Podstawa programowa wychowania przedszkolnego, https://podstawaprogramowa.pl/ [dostęp: 29.04.2020].
• Przecławska, A. (1978). Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Przyboś, U. i Przyboś, J. (1987). Wiersze i obrazki. Warszawa: Czytelnik.
• Słońska, I. (1963). Dziecko w poezji polskiej. Wybór wierszy. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Schaffer, H.R. (2008). Psychologia dziecka, tłum. A. Wojciechowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szczepska-Pustkowska, M. (2011). Od filozofii dzieciństwa do dziecięcej filozofii życia. Kraków: Impuls.
• Szymborska, W. (2004). Wiersze wybrane. Kraków: Wydawnictwo a5.
• Szymborska, W. (2014). Kolaże. Kraków: Wydawnictwo MOCAK.
• Szymborska, W. (2018). Wybór poezji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Ungeheuer-Gołąb, A. (1999). Poezja dzieciństwa, czyli droga ku wrażliwości. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Ungeheuer-Gołąb, A. (2007). Tekst poetycki w edukacji estetycznej dziecka. O metodzie ekspresywnego wykonania utworów poetyckich. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Ungeheuer-Gołąb, A. (2009). Wzorce ruchowe utworów dla dzieci. O literaturze dziecięcej jako wędrówce, walce, tajemnicy, bezpiecznym miejscu i zabawie. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Ungeheuer-Gołąb, A. (2011). Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą. Podręcznik. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
• Ungeheuer-Gołąb, A. i Chrobak, M. (red.) (2012). Noosfera literacka. Problemy wychowania i terapii poprzez literaturę dla dzieci. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Uszyńska-Jarmoc, J. (2003). Twórcza aktywność dziecka. Teoria – rzeczywistość –perspektywy rozwoju. Białystok: Trans Humana.
• Zaczyński, W. (1990). Uczenie się przez przezywanie. Rzecz o teorii wielostronnego kształcenia. Warszawa: Żak.
• Żuchowska, W. (1992). Oswajanie ze sztuką słowa. Początki edukacji literackiej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Żurakowski, B. (1992). Literatura. Wartość. Dziecko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Żurakowski, B. (1999). W świecie poezji dla dzieci. Kraków: Impuls.

Identifiers

DOI

10.19265/kp.2020.2.15.288