Wątki masońskie w sztuce na dworze Stanisława Augusta

• Authors: Agnieszka Skrodzka

Title variants

EN

Masonic topics in the art at the court of Stanislaus Augustus

Abstracts

EN

During the reign of Stanislaus Augustus many Polish luminaries of art and culture, and numerous politicians and statesmen belonged to the freemasonry order. In 18th century Europe this organisation was gaining more and more members, including individuals from royalty. It has been presumed that King Stanislaus Augustus was also a member. Art historians have tried to uncover hidden messages in the artwork commissioned by the king in the search for masonic motives. This article is an attempt to refute such interpretations. The author finds no proof in sources researched that would confirm the validity of such interpretations.

PL

Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego bardzo wielu polskich luminarzy sztuki i kultury, a także licznych polityków i mężów stanu, należało do masonerii. Ruch ten w Europie XVIII wieku zyskiwał coraz więcej zwolenników, także wśród głów koronowanych. Do wolnomularstwa należał podobno także sam król Stanisław August. Historycy sztuki, próbując odczytywać ukryte treści dzieł sztuki powstających na dworze tego monarchy, dopatrują się w nich wątków masońskich. W niniejszym artykule została przedstawiona próba odrzucenia tych interpretacji. Głównym powodem jest dla autorki brak dowodów w postaci źródeł, które mogłyby potwierdzić słuszność tych twierdzeń.

Keywords

PL

Stanisław August Poniatowski; masoneria; Salomon; Świątynia Opatrzności; Łazienki Królewskie

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Artifex Novus
• Year: 2018
• Issue: 2
• Pages: 2-19

Dates

published

2018

Contributors

author

Agnieszka Skrodzka

• Instytut Historii Sztuki WNHS UKSW

• https://orcid.org/0000000346277454

References

• Cegielski T., Domek Biały i hermetyczno-alchemiczne zainteresowania Stanisława Augusta, [w:] Łazienki Królewskie. Nowe świadectwa – nowe znaczenia, red. D. Majewska, Warszawa 2013, s. 59-73.
• Dobrowolski W., Treści masońskie w dekoracji Sali Jadalnej w Białym Domu w Łazienkach, [w:] Łazienki Królewskie. Nowe świadectwa – nowe znaczenia, red. D. Majewska, Warszawa 2013, s. 35-57.
• Dunin-Karwicki S., Pałac Łazienkowski w Warszawie, Lwów 1930.
• Hass L., Sekta farmazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721-1821), Warszawa 1980.
• Isis, s.v., [w:] D. Diderot, J. Le Rond D’Alembert, Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, vol. VIII, Paris 1766, s. 913-915.
• Juszczak D., Ikonografia Stanisława Augusta. Portrety, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011, s. 149-151.
• K.Z. [K. Załęski], Portret Stanisława Augusta z klepsydrą, 1793, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011.
• Karaskiewicz K., Stanisław Kostka Potocki – pomysłodawca i kontynuator marzenia królewskiego? Czyli krótka historia budowy pewnego kościoła, „Studia Wilanowskie”, 2010, nr XVII, s. 99-123.
• Krzyszowski Z., Moskal P., Pałubska Z., Brzozecki S., Opatrzność Boża, [w:] Encyklopedia katolicka, t. XIV, red. S. Wilk, Lublin 2010, szp. 616-628.
• Masoneria. Pro publico bono, kurator T. Cegielski, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2014.
• Michalski J., Stanisław August Poniatowski, Warszawa 2009.
• Mikocka-Rachubowa K., André Le Brun, "pierwszy rzeźbiarz" króla Stanisława Augusta, t. II, Warszawa 2010.
• Pfeiffer B., Rex et Patria. Temat władcy, narodu i ojczyzny w literaturze i sztuce XVIII stulecia, red. A. Oszczęda, Warszawa 2012.
• Pokora J., Obraz Najjaśniejszego Pana Stanisława Augusta (1764-1770). Studium z ikonografii władzy, Warszawa 1993.
• Pokora J., Stanisławowi Augustowi panegiryk intarsją pisany (drzwi w toruńskim ratuszu), „Rocznik Historii Sztuki”, 1992, nr XIX, s. 141-219.
• Polaczek J., Nowy Salomon, nowa „Świątynia”. Wątki wolnomularskie w sztuce polskiej epoki Stanisława Augusta, „Nowa Okolica Poetów”, 1999, nr 2, s. 155-191.
• Polaczek J., Upadek I Rzeczypospolitej w malarstwie i grafice europejskiej przełomu XVIII i XIX wieku, „Res Historica. Od rozbiorów Rzeczypospolitej do niepodległych państw narodowych”, 1999, nr 9, pod red. J. Lewandowskiego, M. Mądziuka, s. 71-82.
• Ripa C., Baroque and Rococo Pictorial Imagery. The 1758-60 Hertel Edition of Ripa’s Iconologia with 200 Engraved Illustrations, ed. E.A. Maser, New York 1971.
• Ryszkiewicz A., Portrety Stanisława Augusta, „Wiek Oświecenia”, 1979, nr II, s. 93-98.
• Skrodzka A., Stanisław August – rexinfelix. Ikonografia z okresu panowania, [w:] Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu. Materiały z wykładów, red. A. Sołtys, Z. Zielińska, Warszawa 2013 (Zamek Królewski w Warszawie. Studia i materiały II), s. 429-444.
• Skrodzka A., Wizerunek króla nieszczęśliwego – portret Stanisława Augusta z klepsydrą, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. LXIX, 2007, nr 3-4, s. 203-247.
• K.Z. [K. Załęski], Portret Stanisława Augusta z klepsydrą, 1793, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011, s. 468-469.
• Wątroba P., Warszawskie obchody pierwszej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja i kościół Najwyższej Opatrzności w Ujazdowie, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011, s. 444-449.
• P.W. [P. Wątroba], Rzut sytuacyjny kościoła Najwyższej Opatrzności, 1792, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011, s. 457-458. [nr kat. 240]
• Witt P., Króla, dzieła wieloznaczne, „Sztuka”, 1975, nr 6, s. 44-47.
• Załęski K., Alegoryczny portret Stanisława Augusta z „klepsydrą”, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 1977, nr XXI, s. 237-249.
• Załęski K., Polski portret wolnomularski, [w:] Portret. Funkcja – forma – symbol. Materiały z sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa 1990, s. 211-229.
• Załęski K., Stanislas August mit Sanduhr, [w:] Polens letzter König und seine Maler. Kunst am Hofe Stanislaus August Poniatowskis reg. 1764-1795, red. E. Charazińska, München 1995, [bns.], nr kat. 11.
• Zamoyski A., Ostatni król Polski, tłum. E. Horodyska, oprac. A. Zgorzelska, Warszawa 1994.

Identifiers

DOI

10.21697/an.7823

Biblioteka Nauki

1068539