Monachijski portret króla Zygmunta Augusta i uwagi o ikonografii ostatniego Jagiellona

• Authors: Jerzy Tadeusz Petrus

Abstracts

EN

The Bayerische Staatsgemäldesammlungen collection in Munich houses a portrait of King Sigismund Augustus, which was recently discovered and identified by Polish art historians following a quest lasting more than half a century. It sheds important light on the iconography of the last Jagiellonian, as it remains to date the only known representation in pictorial form of the model during his lifetime. It is related to a bust portrait miniature of the monarch, formerly found in the collection of Archduke Ferdinand II of Tirol in Ambras, and nowadays on show in the Münzenkabinett in the Kunsthistorisches Museum in Vienna. Both paintings by the same artist were produced at the Polish court just before the mid-16th century. Their creator was well acquainted with the highly regarded compositional techniques used at the time in portraiture in Italy. All the evidence suggests that the Munich painting found its way into the Bavarian Wittelsbach collections as part of the trousseau of Princess Anna Catherine Konstancja Wazówna, who in 1642 married the Neuburian prince Philip Wilhelm. It was included in the collection of portraits of members of the Jagiellonian family, that Wazówna took with her to Bavaria. However, it was painted in circumstances different from other portraits and is a work with a different artistic genesis. This portrait unearthed in the Munich collection not only greatly enriches the existing iconography of the last Jagiellonian, but it also makes a significant contribution to our knowledge of royal patronage.

PL

W zbiorach Bayerische Staatsgemäldesammlungen w Monachium jest przechowywany portret króla Zygmunta Augusta, który po ponad pół wieku poszukiwań przez polskich historyków sztuki został niedawno odnaleziony i zidentyfikowany. Ma on ogromne znaczenie dla ikonografii ostatniego Jagiellona bowiem, jak dotąd, jest jego jedynym znanym malarskim przedstawieniem w całej postaci, powstałym za życia modela. Wizerunek pozostaje w związku z miniaturowym portretem monarchy w popiersiu, dawniej w kolekcji arcyksięcia Ferdynanda II Tyrolskiego w Ambras, obecnie w Münzenkabinett w wiedeńskim Kunsthistorisches Museum. Oba obrazy, tego samego autora, powstały na polskim dworze tuż przed połową XVI stulecia. Ich twórca był dobrze obeznany ze stosowanymi wówczas we Włoszech i cieszącymi się uznaniem kompozycjami portretowymi. Monachijski obraz trafił do bawarskich zbiorów Wittelsbachów, jak wszystko na to wskazuje, wraz z wyprawą ślubną królewny Anny Katarzyny Konstancji Wazówny, w roku 1642 wydanej za mąż za księcia neuburskiego Filipa Wilhelma. Należał do zespołu wizerunków członków rodziny Jagiellonów, zabranych do Bawarii przez Wazównę, lecz powstał w okolicznościach innych niż pozostałe portrety i jest dziełem o odmiennej genezie artystycznej. Ujawniony w zbiorach monachijskich portret nie tylko w istotny sposób wzbogaca ikonografię ostatniego Jagiellona, lecz ma również znaczenie dla wiedzy o królewskim mecenacie.

Keywords

EN

portrait; Sigismund Augustus; Jagiellonian family

PL

Jagiellonowie; portret; Zygmunt August

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Artifex Novus
• Year: 2020
• Issue: 4
• Pages: 24-43

Dates

published

2020

Contributors

author

Jerzy Tadeusz Petrus

• Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki

References

• Arrasy flamandzkie w zamku królewskim na Wawelu, red. Jerzy Szablowski, Warszawa–Antwerpia 1975.
• Fischinger A., Santi Gucci architekt i rzeźbiarz królewski XVI wieku, Kraków 1969.
• Gumowski M., Trzy serie portretów Jagiellońskich, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicze”, 1937 (1938), 20, s. 41–67.
• Galeria obrazów. Katalog tymczasowy [Muzeum XX Czartoryskich], Kraków 1914.
• Hartleb K., Biblioteka Zygmunta Augusta. Studia z dziejów kultury królewskiego dworu, Lwów 1928.
• Juszczak D., Małachowicz H., Zamek Królewski w Warszawie. Malarstwo do 1900. Katalog zbiorów, Warszawa 2007.
• Kenner F., Die Porträtsammlung des Erzherzogs Ferdinand von Tirol, „Jahrbuch der Kunsthistorische Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses”, 1893, t. 14, s. 37–186, 1894, t. 15, s. 147–259, 1869, t. 17, s. 102–274, 1897, t. 18, s. 135–261.
• Löcher K., Die Gemälde des 16. Jahrhunderts. Germanisches Nationalmuseum Nürnberg, Nürnberg 1997.
• Majkowski E., Medale Anny Jagiellonki. Nieznana praca Stevena van Herwijcka, „Biuletyn Numizmatyczny”, 1954, nr 4, s. 36–38.
• Ostrowski J.K., Portret w dawnej Polsce, Warszawa 2019.
• Petrus T., Kierunki malarstwa portretowego w Polsce w w. XVI, „Seminaria Niedzickie. Związki artystyczne polsko-czesko-słowacko-węgierskie”, t. 2, Kraków 1985, s. 59–72.
• Petrus T., Portrety króla Władysława Jagiełły, Kraków 2010.
• Petrus T., Wielka pomyłka, czyli nieprawdziwe portrety Władysława Jagiełły, „Rzeczpospolita”, nr 151, 1 VII 2010 (dodatek specjalny), s. 3.
• Portrety polskie w. XVI – w. XIX, t. 1, Lwów [1911].
• Ruszczycówna J., Nieznane portrety ostatnich Jagiellonów, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 1976, vol. 20, s. 5–119.
• Rühl Anna, Moretto da Brescia: Bildnisse, Memmingen 2011.
• Rykaczewski E., Relacye nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce, t. 1, Berlin–Poznań 1864.
• Rzepińska M., Malarstwo cinquecenta, Warszawa 1987.
• Smolarek-Grzegorczyk S., Nyga M., Galeria portretów. W kręgu wolnych panów, hrabiów i książąt pszczyńskich. Przewodnik po wystawie stałej, Pszczyna 2016.
• Sprawozdanie ze stanu Królestwa Polskiego złożone świętemu Piusowi V Papieżowi na dworze Zygmunta Augusta za swoim powrotem z Polski r. p. 1568 Juliusza Ruggiero, „Czas: dodatek miesięczny”, 1858, t. 12, z. 3, s. 563–618.
• Sztuka dworu Wazów w Polsce. Wystawa w Zamku Królewskim na Wawelu, maj czerwiec 1976. Katalog, pod red. A. Fischingera i J.T. Petrusa, Kraków 1976.
• Sztuka w Krakowie w latach 1350–1550. Muzeum Narodowe w Krakowie [katalog wystawy], Kraków 1964.
• Żukowski J., Infantka Anna Katarzyna Konstancja i kultura artystyczno-kolekcjonerska dworu wazowskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 2017, R. 79, nr 2, s. 233–313.

Identifiers

DOI

10.21697/an.7924

Biblioteka Nauki

1179345