Inspiracje sztuką i kulturą Podhala w powojennej galanterii i biżuterii polskiej

• Authors: Michał Myśliński

Abstracts

EN

The interest in the folk art of the Podhale region among Polish artists and researchers dates back to the 1880s. It resulted from the perception of the artistic value of the works created here, as well as the search for the so-called national and native art, very important for Polish culture and national identity. Inspiration with the material culture of Podhale came from, among others a great effect in the form of the success of Polish art at the Exhibition of Decorative Art in Paris in 1925. This interest did not diminish after 1945, but took other forms. At that time, numerous cooperatives were established in Poland, whose task was to create everyday objects and works of folk art, in line with the local tradition in terms of technology, iconography, ornaments, etc. In Podhale, among many produced works, a certain part was the so-called metalwork – belt buckles, shirt clips, purse fasteners, knives, etc., the shape of which was an inspiration for artists creating bracelets, brooches, pendants, etc. This assortment was supplemented with other items – made of sheet metal, bovine bone, galalite and wood, brooches, pendants, and key rings, which were primarily souvenirs brought from this very popular tourist region.

PL

Zainteresowanie sztuką ludową Podhala wśród polskich artystów i badaczy sięga lat osiemdziesiątych XIX wieku. Wynikało ono z dostrzeżenia artystycznej wartości tworzonych tam dzieł oraz poszukiwań tzw. sztuki narodowej i rodzimej, tak bardzo ważnych dla polskiej kultury i tożsamości. Inspiracje kulturą materialną i artystyczną Podhala przyczyniły się m.in. do wielkiego sukcesu polskiej ekspozycji na Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 roku. Zainteresowanie to nie zmniejszyło się po 1945 r., ale przybrało inne formy. W tym czasie powstawały w Polsce liczne spółdzielnie, których zadaniem było tworzenie przedmiotów codziennego użytku i dzieł sztuki ludowej, zgodnie z lokalną tradycją rękodzielniczą, ikonograficzną, zdobniczą itp. Pewną część produkcji stanowiła tzw. metaloplastyka – sprzączki do pasków, spinki do koszul, zatrzaski do torebek, noże, okucia fajek i in., których forma była inspiracją dla artystów tworzących dzieła biżuterii – bransoletki, broszki, wisiory itp. Asortyment ten uzupełniony został także o inne elementy – wykonywane z blachy, kości bydlęcej, galalitu i drewna broszki, wisiorki i breloki, które były przede wszystkim pamiątkami przywożonymi z tego bardzo popularnego regionu turystycznego.

Keywords

PL

biżuteria polska po 1945; wzornictwo biżuterii XX w.; sztuka podhalańska; Podhale; Zakopane; Polish jewellery (after 1945); jewellery design of the 20th century; highlanders art; Tatra mountain region

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Artifex Novus
• Year: 2021
• Issue: 5
• Pages: 66-77

Dates

published

2021

Contributors

author

Michał Myśliński

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000159772142

References

• Domańska Agnieszka, Góralski etnodizajn czyli sztuka ludowa Podhala jako źródło inspiracji we współczesnym wzornictwie, Gdańsk 2019.
• Gmurczyk Roman, Organizacja cepeliowska w latach 1949–2014. Fakty i ludzie. Warszawa 2014.
• Gradowski Michał, Dawne złotnictwo. Technika i terminologia, Warszawa 1984.
• Hand Made. Polska sztuka srebra lat 1945–1979, red. Krystyna Nowakowska, Legnica 2020.
• Hübner-Wojciechowska Joanna, Sztuka Skalnego Podhala. Przewodnik dla kolekcjonerów, Warszawa 2019.
• Huml Irena, Warsztaty Krakowskie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973 (reedycja tekstu: Dziedzic Maria, Huml Irena, Myczkowska Anna, Pleciak Agata, Szwaja Anna, Warsztaty Krakowskie 1913–1926, Kraków 2009).
• Kasprzak-Miler Agnieszka, Frąckiewicz Anna, Polska biżuteria artystyczna z lat 1945–1950 ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 1999.
• Kasprzak-Miler Agnieszka, Wpływ Biura Nadzoru Estetyki Produkcji na kształt polskiej biżuterii artystycznej, w: W kręgu sztuki przedmiotu. Studia ofiarowane Profesor Irenie Huml przez przyjaciół, kolegów i uczniów, red. Maria Dłutek, przy współpr. Anny Kostrzyńskiej-Miłosz, Warszawa 2011, s. 255–264.
• Katalog wyrobów jubilerskich 1957, Warszawa 1957.
• Korduba Piotr, Ludowość na sprzedaż. Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego, Cepelia, Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Kraków 2013.
• Listy o stylu zakopiańskim 1892–1912. Wokół Stanisława Witkiewicza, opr. M. Olszaniecka i A. Micińska, wstęp, kom., opr. M. Jagiełło, Kraków 1979.
• Matlakowski Władysław, Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu. Zarysy życia ludowego, Warszawa 1901.
• Nowakowska Krystyna, Henryk Grunwald. Mistrz kompozycji w metalu, Legnica 1998.
• Witkiewicz Stanisław, Styl zakopiański, w: Sztuka i krytyka u nas (1884–1898), Lwów, Warszawa, Poznań 1899, s. 619–667.
• Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa 16–17 listopada 2005 roku, red. Joanna Sosnowska, Warszawa 2007.
• Wzornik wyrobów jubilerskich, opr. Wojciech Malicki, Warszawa 1966.

Identifiers

DOI

10.21697/an.9370

Biblioteka Nauki

1945377