Komunia święta chorych i w niebezpieczeństwie śmierci w ustawodawstwie synodalnym Polski przedrozbiorowej

• Authors: JANUSZ GRĘŹLIKOWSKI

Title variants

EN

Patients and Holy Communion in danger death legislation synodal Polish pre-partition

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Problematyka Komunii świętej chorych w ustawodawstwie synodalnym Polski przedrozbiorowej stanowi interesujący i ważny element życia religijnego i duszpasterskiego Kościoła tamtego okresu. Uchwały synodalne dostarczają bogatego materiału określającego i normującego tę dziedzinę życia sakramentalnego i religijnego wiernych. Prawodawcy synodalni ustanawiali i podawali szereg przepisów dotyczących nauczania i przygotowywania wiernych do życia eucharystycznego, ważnego i godnego udzielania oraz przyjmowania Eucharystii, troszczyli się o to, aby przyjmowali ją wierni chorzy i będący w niebezpieczeństwie śmierci. Wskazywali na trudności i problemy związane z życiem eucharystycznym i przyjmowaniem Komunii świętej, która miała kształtować życie i postawę chrześcijanina oraz być zabezpieczeniem na odejście z tego świata. Wymagania dotyczące życia eucharystycznego natrafiały nieraz na brak dobrej woli i akceptacji tak ze strony wiernych, jak i duszpasterzy. Toteż prawodawcy synodalni musieli kierować słowa nagany i odpowiednie zarządzenia dyscyplinarne i karne. Chrześcijanie bowiem w Polsce odznaczali się wprawdzie szczerą i żywiołową religijnością lecz w przestrzeganiu wymagań Kościoła co do życia eucharystycznego, wykazywali czasem dużo opieszałości i zaniedbania. Uchwały i zarządzenia synodów odbytych w Polsce przedrozbiorowej mocno zaważyły na życiu religijnym w Polsce, w tym na właściwym rozumieniu i podejściu do przyjmowania u udzielania Eucharystii, także wiernym chorym. Można powiedzieć, że ustawodawstwo synodalne Polski okresu przedrozbiorowego skutecznie zaradzało potrzebom Kościoła polskiego w życiu religijnym i eucharystycznym wiernych.   

EN

 The issue of Holy Communion to the sick in legislation synodal Polish pre-partition is an interesting and important element of religious life and pastoral life of the Church that period. Resolutions of the synodal provide rich material defining and regulating the area of the sacramental life and religious believers. Lawmakers Synod be making and offering a number of provisions regarding the teaching and preparation of the faithful to the Eucharistic life, an important and worthy of granting and reception of the Eucharist, took care of it, took it to the faithful who are sick and in danger of death. They pointed to the difficulties and problems related to the life of the Eucharist and the reception of Holy Communion, which was to shape the life and attitude of the Christian and be secured to depart from this world. Requirements Eucharistic life find often the lack of good will and acceptance so of the faithful and pastors. Thus, the legislator Synod had direct words of rebuke and appropriate disciplinary and criminal orders. Christians proclaim in Poland distinguished Although sincere and spontaneous religiosity but in complying with the requirements of the Church as a Eucharistic life, sometimes showed a lot of tardiness and neglect.Resolutions and orders synods held in pre-partition Poland strongly influenced the religious life in Poland, including the right understanding and approach to adopt in distributing the Eucharist, the faithful sick. You could say that the legislation Synod Polish period pre-partition there were effectively the needs of the Polish Church in the religious life of the faithful and the Eucharist.

Keywords

PL

polskie prawo synodalne; synody polskie; Eucharystia; Komunia święta chorych; wiatyk; polskie prawo synodalne; synody polskie; Eucharystia; Komunia święta chorych; wiatyk

EN

Polish law Synod; synods Polish; Eucharist; Holy Communion the sick; viaticum

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Prawo Kanoniczne
• Year: 2017
• Volume: 60
• Issue: 2
• Pages: 71-107

Dates

published

2017-07-17

Contributors

author

JANUSZ GRĘŹLIKOWSKI

References

• Źródła:
• CHODYŃSKI Z., Statuta synodalia Dioecesis Wladislaviensis et Pomeraniae, Varsaviae 1890.
• CHODYŃSKI Z. i LIKOWSKI E., Decretales Summorum Pontificum pro Regno Poloniae et Constitutiones synodorum provincialium et dioecesanorum Regni eiusdem ad summum collectae, t. II, Posnaniae 1883.
• Codex Iuris Canonici. Auctoritatae Ioannis Pauli pp. II promulgatus. Kodeks Prawa kanonicznego. Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Pallottinum 1984.
• Codex Iuris Canonici. Pii X Pontificis Maximi iussu digestus. Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, red. P. Gasparri, Romae 1934.
• Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bologna 1973.
• Constitutiones Synodales Editae et Promulgatae ab [...] Andrea Stanislao Kostka Comite in Załuski, Załuskie [...] in Dioecesano Synodo celebrata in Ecclesia Archipresbyterali Lubaviensis [...] Anno Domini MDCCXLV.
• Constitutiones Dioecesanae Sacrae Synodi Chelmensis et vae [...] Georgio Zamoyski [...] Episcopo mandatae et praesidente [...] Anno Domini MDCIV, Crasnostavi Coacta, Zamoscii A. D. 1604.
• Constitutiones Synodorum Dioecesis Vilnensis per [...] Benedictum Woyna [...] diversis temporis in sua Metropoli celebratae [...] Anno 1613.
• Epistola Pastoralis Macieioviana ex mandato /…/ Stanislai in Słupow Szembek /…/ ad usum cleri Archidioecesani Gnesnensis reimpressa Anni Domiini 1720, Varsaviae.
• FIJAŁEK J., Najstarsze statuty synodalne krakowskie biskupa Nankera z 2 października 1320 roku, Kraków 1915.
• FIJAŁEK J. i VETULANI A., Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mikołaja Trąby z roku 1420, Kraków 1915-1920-1951.
• HUBE R., Antiquissimae Constitutiones Synodales Provinciae Gnesnensis, maxima ex parte nunc primum e codicibus manu scriptis typis mandatae, Petropoli 1856.
• Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994.
• MAŃKOWSKI A., Constitutiones synodales necnon ordinationers dioecesis Culmensis, Torunii 1929.
• MANSI J. B., Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collection, ed. 2, t. XII, Florentiae-Venetiis 1911.
• Littera Pastoralis alias Instructio seu Monita paterna ad clerum et populum sibi commissum, opera et studio [...] Stephani a Rupiew in Januszowice Rupniewski [...] Episcopi Luceoriensis et Brestensis, circa felicem ad dioecesim ingressum edita et publicata. Anno humanati verbi 1722.
• MINGE J. P., Patrologiae cursus completus. Series Graeca, t. XX, Parisiis 1858.
• MINGE J. P., Patrologiae cursus completus. Series Latina, t. XIV, Parisiis 1880.
• MONTBACH M., Statuta synodalna Sanctae Ecclesiae Wratislaviensis, Wratislaviae 1855.
• SAWICKI J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. IV, Najdawniejsze statuty synodalne diecezji chełmskiej z XV wieku, Lublin 1948.
• SAWICKI J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. VI, Synody diecezji płockiej i ich statuty, Warszawa 1952.
• SAWICKI J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. VIII, Statuty synodalne przemyskie, Wrocław 1955.
• SAWICKI J, Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. X, Synody diecezji wrocławskiej i ich statuty, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963.
• Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Poznań 1966, s. 105-170.
• Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Poznań 1966, s. 519-620.
• Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Poznań 1966, s. 40-70.
• Statuta Alberti Jastrzębiec Episcopi Cracoviensis Anno Domini 1423, HEYZMAN U., Statuta synodalna Episcoporum Cracoviensis XIV et XV saeculi, w: Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. IV, Warszawa 1875, s. 73-90.
• Synod poznański odbyty pod przewodnictwem Adama Konarskiego, biskupa poznańskiego dnia 26 października 1564 roku, Archiwum Teologiczne 1(1936) s. 78-107.
• Synodus Chełmensis a. 1624. Z. CHODYŃSKI i E. LIKOWSKI, Decretales Summorum Pontificum pro Regno Poloniae et Constitutiones synodorum provincialium et dioecesanarum Regni eiusdem ad summum collectae, t. II, Posnaniae 1883.
• Synodus Dioecesana Chełmiensis ab [...] Christophoro Joannae in Słupow Szembek [...] Episcopo Chełmensi nominato Premislensi [...] Crasnostaviae in Ecclesia Cathedrali [...] Anno Domini MDCCXVII.
• Synodus Dioecesana Leopoliensis Praesidentae [...] Stanislao a Grochowce Grochowski [...] in Ecclesia Metropolitana Leopoliensi Anno Domini MDCXLI.
• Synodus Dioecesana Mednicensis seu Samogitiae sub auspiciis [...] Antonii Dominici Comitis in Lohoyska et Bardyczow Tyszkiewicz [...] in Ecclesia Sua Cathedrali Vornensi Anno Domini MDCCLII [...] Vilnae (b.d.w.).
• Synodus Dioecesana Posnaniensis sub [...] Christophoro Antonio in Słupow Szembek [...] celebrata Anno Domini MDCCXX.
• Synodus Dioecesana Varmiensis Authoritatae [...] Christophori Joannis Comitis in Słupow Szmbek [...] Episcopi Varmiensis et Sambiensis [...] celebrata Anno Domini MDCCXXVI.
• Synodus Provincialis Gnesnensis Provinciae sub [...] Joanne Wężyk [...] Archiepiscopo Gnesnensi [...] Petricoviae A. D. 1628 [...] celebrata. Epistola Pastoralis ad Parochos Provinciae Gnesnensis Bernardum Maciejowski.
• Literatura:
• ABRAHAM W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XIII, Poznań 1963.
• BROVE P., De frequendi Communione in Ecclesia Occidentali ad anno 1000. Documenta varia, Romae 1932.
• BRUCKNER A., Dzieje kultury polskiej, t. I, Warszawa 1939.
• BUDKOWA Z., Księgozbiór polskiego uczonego z XII/XIII wieku, Studia źródłowe 1(1957) s. 109-118.
• BURCZAK K., Prawo azylu w ustawodawstwie synodów galijskich V-VII wieku, Lublin 2005.
• DOWIAT J., Metryka chrztu Mieszka I i jej geneza, Warszawa 1961.
• Fr. K., Krótki zbiór synodów odbytych w prowincji gnieźnieńskiej (od 1027 do 1523 roku), Warszawa 1896.
• JELICZ A., Anonima tzw. Galla Kronika Polska, w: By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych, Warszawa 1975, s. 23-44.
• FUNK F., Patres Apostolici, t. I, Tubingae 1901.
• GLEMMA T., Synody prowincjonalne w Polsce przedrozbiorowej i ich wpływ na życie katolickie w kraju, Poznań 1938.
• GÓRALSKI W., Reformistyczne synody płockie na przełomie XVI i XVII wieku, Płocka 1983.
• GRĘŹLIKOWSKI J., Recepcja reformy trydenckiej w diecezji włocławskiej w świetle ustawodawstwa synodalnego, Włocławek 2000.
• GUMPLOWICZ M., Prawodawstwo polskie względem Żydów, Kraków 1867.
• GROMNICKI T., Synody prowincjonalne oraz czynności niektórych funkcjonariuszy apostolskich w Polsce do roku 1357, Kraków 1885.
• HUBE R., Prawo polskie w wieku trzynastym, Warszawa 1874.
• KAŁWA P., Rys historyczny prowincjonalnego ustawodawstwa synodalnego w Polsce przedrozbiorowej, Lublin 1939.
• KOSMAN M., Między ołtarzem a tronem. Poczet prymasów Polski, Poznań 2000.
• KUMOR B., Pierwsze wieki Kościoła w Polsce, w: Historia Kościoła w Polsce, t. I, cz. 1, Poznań-Warszawa 1974.
• KUTRZEBA S. , Historia źródeł dawnego prawa polskiego, t. II, Lwów-Warszawa-Kraków (b.d.w.).
• MORAWSKI M., Synod prowincjonalny prowincji gnieźnieńskiej w dawnej Polsce, Włocławek 1935.
• NASIOROWSKI S., List pasterski kardynała Bernarda Maciejowskiego, Lublin 1992.
• NOWACKI J., Arcybiskup Gnieźnieński Janusz i nieznany synod prowincjonalny w roku 1258, Leopoli 1933.
• PAWIŃSKI A., Synod piotrkowski w roku 1577, w: Źródła dziejowe, t. IV, Warszawa 1877, s. I-XXXVII.
• RAZZI M., De synodis dioecesanis et de constitutionibus synodalibus, Apollinaris 28(1955) s. 302-327.
• SAWICKI A., Pierwsze wieki Kościoła w Polsce, w: Historia Kościoła w Polsce, t. I, cz. 1, Poznań – Warszawa 1974.
• SAWICKI J., Z dziejów ustawodawstwa synodalnego diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego, Kraków 1947.
• SAWICKI J., Ze studiów nad synodami diecezji wrocławskiej w XIII wieku, Prawo Kanoniczne 4(1961), nr 1-4, s. 163-185.
• SCHENK W., Pierwsze wieki Kościoła w Polsce. Służba Boża, w: Historia Kościoła w Polsce, t. I, cz. 1, Poznań-Warszawa 1974.
• SILNICKI T., Biskup Nanker, Warszawa 1953.
• SILNICKI T., GOŁĄB K., Arcybiskup Jakub Świnka i jego epoka, Warszawa 1956.
• SILNICKI T., Dzieje i ustrój Kościoła katolickiego na Śląsku do końca wieku XIV, Warszawa 1953.
• SILNICKI T., Kardynał legat Gwido jego synod wrocławski z roku 1267 i statuty tego synodu, Lwów 1930.
• SILNICKI T., Wpływy francuskie na polski Kościół w XI-XIII wieku, Przegląd Teologiczny 7(1926) s. 49-69.
• SUBERA I., Historia źródeł i nauki prawa kanonicznego, Warszawa 1977.
• SUŁKOWSKI Z., Początki Kościoła polskiego, w: Kościół w Polsce, t. I, Kraków 1966.
• SZUREK S., Ustawy synodów lwowskich z lat 1564, 1593, 1641, 1765, Lwów 1931.
• ŚLIWA T., Stan religijno-moralny wiernych w diecezji przemyskiej w połowie XVI wieku, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 11(1964), z. 4, s. 127-145.
• TYMOSZ S., Ewolucja kościelnego prawa polskiego w świetle kodyfikacji do XIX wieku, Lublin 2008.
• ULANOWSKI B., Acta Capitulorum necnon Iudiciorum Ecclesiasticorum , t. II, Kraków 1902.
• ULANOWSKI B., Synod prowincjalny w Kamieniu, Kraków 1915.
• UMIŃSKI J., Henryk Arcybiskup Gnieźnieński zwany Kietliczem, Lublin 1926.
• VAN HOVE A., Prolegomena, Michliniae 1945.
• VETULANI A., Krakowska Biblioteka Katedralna w świetle swego inwentarza z roku 1110, Slavia Antiqua 4(1953) s. 163-179.
• VETULANI A., Statuty synodalne Henryka Kietlicza, Kraków 1938.
• VETULANI A., Średniowieczny Kościół polski w zasięgu łacińskiej kultury prawniczej, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, t. I, Lublin 1969, s. 287- 391.
• VETULANNI A., Z badań nad znajomością powszechnego prawa kanonicznego w Polsce w XIII wieku, w: Studia z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1949, s. 37-55.
• WÓJCIK W., Kościelne ustawodawstwo partykularne w Polsce przedrozbiorowej na tle powszechnego prawodawstwa kościelnego, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, t. I, Lublin 1969, s. 412-478.
• WÓJCIK W., Synody polskie w latach 1918-1968 na tle rozwoju ustawodawstwa synodalnego w Polsce, Prawo Kanoniczne 13(1970) nr 3-4, s. 109-131.
• WÓJCIK W., Wiatyk w średniowiecznym ustawodawstwie biskupów polskich, Ruch Biblijno-Liturgiczny 6(1953), s. 115-133.
• WYSZKOWSKI M., Najstarsze postanowienia synodalne polskie w sprawie Najświętszego Sakramentu, Gazeta Kościelna 41(1934) nr 13, s. 141-143.
• ZACHOROWSKI Z., Rozwój i ustrój kapituł polskich w wiekach średnich, Kraków 1912.

Identifiers

DOI

10.21697/pk.2017.60.2.05