Biblioteki klasztorne i kościelne w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim w świetle Kursu bibliografii z 1831 r. Łukasza Gołębiowskiego (1773-1849)

• Authors: Jacek Puchalski

Title variants

EN

Monastic and church libraries in the Duchy of Warsaw and the Kingdom of Poland in the light of the 1831 Course in Bibliography by Łukasz Gołębiowski (1773-1849)

Abstracts

EN

Knowledge of the bibliography (book studies) curriculum in Poland in the first half of the 19th century is expanded by the “Course in bibliography” – a lecture prepared in 1831 for students at Warsaw University by a historian, folklorist, translator, publisher and librarian Łukasz Gołębiowski (1773-1849). It was edited by Jacek Puchalski and Elżbieta Maruszak (bibliography, indexes) under the scientific editorship of Barbara Bieńkowska and published in 2017. The manuscript and editorial output of Ł. Gołębiowski were appreciated already in the 19th century. His library work and the information contained in his “Course in Bibliography” are fundamental to our knowledge of manuscript codices once held in Polish libraries, especially in monasteries. The article presents and discusses the part of the “Course in Bibliography” which contains information on the number of books taken from monastic and church libraries in 1819, including volumes confiscated from those convents which did not undergo dissolution. Special attention is given to the Augustinian library in Warsaw, since it was one of those libraries that did not suffer from book requisitions and was briefly described by Ł. Gołębiowski on the basis of the catalogue compiled in 1810.

PL

Wiedzę na temat programu nauczania bibliografii (bibliologii) w Polsce w pierwszej połowie XIX w. poszerza Kurs bibliografii –  wykład przygotowywany w 1831 r. dla studentów Uniwersytetu Warszawskiego przez historyka, ludoznawcę, tłumacza, wydawcę i bibliotekarza Łukasza Gołębiowskiego (1773-1849). Został on opracowany przez  Jacka Puchalskiego i Elżbietę Maruszak (bibliografia, indeksy) pod redakcją naukową Barbary Bieńkowskiej i wydany w 2017 r. Dorobek rękopisoznawczy i edytorski Ł. Gołębiowskiego doceniano już w XIX w. Jego prace bibliotekarskie oraz informacje zawarte w Kursie bibliografii mają fundamentalne znaczenie dla wiedzy o kodeksach rękopiśmiennych przechowywanych niegdyś w bibliotekach polskich, zwłaszcza klasztornych. Rękopis Kursu bibliografii zawiera również informacje na temat ilości książek zabranych w 1819 r. z bibliotek klasztornych i kościelnych uwzględniające woluminy zarekwirowane z konwentów nieobjętych kasatą. Wśród zgromadzeń, które nie ucierpiały wskutek książkowych rekwizycji, była biblioteka augustianów w Warszawie, krótko opisana przez Ł. Gołębiowskiego na podstawie katalogu opracowanego w 1810 r. Niniejszy artykuł zawiera prezentację i omówienie właśnie tych informacji, ze szczególnym uwzględnieniem książnicy augustianów.

Keywords

PL

historia bibliotek; bbiblioteki klasztorne i kościelne; Biblioteka Publiczna przy Uniwersytecie Warszawskim; XIX w.

EN

history of libraries; monastic and church libraries; Public Library at the University of Warsaw; 19th century

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2022
• Volume: 29
• Issue: 2
• Pages: 218-228

Dates

published

2022

Contributors

author

Jacek Puchalski

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000320236988

References

• Bartoszewicz J., Kościoły warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855.
• Błażejewicz O., Samuel Bogumił Linde – bibliotekarz i bibliograf, Wrocław 1975.
• Brückner A., Apokryfy średniowieczne. Część pierwsza, Kraków 1900.
• Cubrzyńska-Leonarczyk M., Kolekcje klasztorne w zbiorze starych druków Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie: historia i współczesność, w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Polsce i Europie, t. 3: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954-1956, red. M. Derwich, przy współpr. K. Bock i M.L. Wójcika, Wrocław 2014, s. 173-183.
• Gach P.P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773-1914, Lublin 1984.
• Gołębiowski Ł., Kurs bibliografii przez […] przygotowany; kiedy jako bibliotekarz publicznej biblioteki, a razem Professor Uniwersytetu, miał zapowiedziano [sic!], wykładać bibliografią, uczniom tegoż Uniwersy[tetu], Biblioteka Narodowa i Parlamentu im. I. Chavchavadze w Tbilisi, rkps, sygn. K-937. S-1-8.
• Gołębiowski Ł., Kurs bibliografii, 1831, oprac. E. Maruszak, J. Puchalski, red. nauk. B. Bieńkowska, Warszawa 2017. Rękopis Kursu… dostępny jest na płycie CD i online: https://fbc.pionier.net.pl/details/nnR3dTc.
• Jastrzębski C., Kasaty klasztorów w Królestwie Polskim w 1864 r., w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. 1: Geneza. Kasaty na ziemiach zaborów austriackiego i rosyjskiego, red. M. Derwich, Wrocław 2014, s. 349-367.
• Kaliszuk J., Codices deperditi. Średniowieczne rękopisy łacińskie Biblioteki Narodowej utracone w czasie II wojny światowej, t. 1: Dzieje i charakterystyka kolekcji, t. 2, cz. 1-2: Katalog rękopisów utraconych, t. 3: Indeksy, aneks, bibliografia, oprac. A. Chamera-Nowak, Wrocław 2016.
• Kaliszuk J., Szyller S., Badanie rękopisów średniowiecznych według Łukasza Gołębiowskiego, „Analecta”, 19/2020, z. 1, s. 7-69.
• Kośka M., Dekret abpa Franciszka Skarbka-Malczewskiego z 17 IV 1819 r. w sprawie supresji klasztorów w Królestwie Polskim, „Hereditas Monasteriorum”, 8/2016, s. 367-378.
• Kratochwil Z., Augustianie w Warszawie. Kościół i klasztor Św. Marcina (1356-1864), „Warszawskie Studia Teologiczne”, 7/1994, s. 191-216.
• Kwiatkowski W., Biblioteka Archidiecezjalna przy seminarium św. Jana w Warszawie, Warszawa 1938 [odbitka z „Wiadomości Archidiecezjalnych Warszawskich”].
• Lelewel J., Bibliograficznych ksiąg dwoje, w których rozebrane i pomnożone zostały dwa dzieła Jerzego Samuela Bandtke: Historia drukarń krakowskich tudzież Historia Biblioteki Uniw[ersytetu] Jagiell[ońskiego] w Krakowie a przydany Katalog inkunabułów polskich, t. 2, Wilno 1826.
• Łodyński M., Materiały do dziejów państwowej polityki bibliotecznej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (1807-1831), Wrocław 1958.
• Malej W., Biblioteka Archidiecezjalna w Warszawie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2/1961, nr 1-2, s. 294-297.
• Marszalska J.M., Księgi ze skasowanych w XIX wieku klasztorów w Królestwie Polskim w obecnym zasobie starych druków Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku, w: Życie zakonne w Królestwie Polskim w latach 1832-1864. Polityka caratu – Kasaty – Represje, red. ks. W. Graczyk, J.M. Marszalska, Kraków 2015, s. 37-84.
• Maruszak E., Drugi po Joachimie Lelewelu?: komunikat, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi”, 7-8/2013-2014, s. 273-275.
• Niedzielski A., Żywoty braci Polaków zakonu pustelników s. ojca Augustyna [1815 r.], Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, rkps, sygn. 3-238.
• Pamiętnik o życiu Łukasza Gołębiowskiego, wydany przez jego syna, Warszawa 1852.
• Petrani A., Kasata domów zakonnych w warszawie w 1864 roku w świetle źródeł rosyjskich, „Prawo Kanoniczne”, 15/1972, nr 1-2, s. 267-275.
• Pobóg-Lenartowicz A., Attending the Sick in Augustinian Monasteries in Silesia in the Middle Ages, w: La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers au Moyen Age et Temps modernes. Actes du Premier Colloque International du L.A.R.H.C.O.R. Wrocław-Książ, 30 novembre-4 decembre 1994, red. M. Derwich, Wrocław 1995, s. 203-214.
• Ptaszyk M., Biblioteka Publiczna przy Królewskim Uniwersytecie Warszawskim w latach 1817-1831, w: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie 1817-2017. Miscellanea. Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816-2016, red. J. Talbierska, Z. Olczak, Warszawa 2017, s. 21-226.
• Radziszewski F., Wiadomość historyczno-statystyczna o znakomitszych bibliotekach i archiwach publicznych i prywatnych, tak niegdyś byłych jako i obecnie istniejących w krajach dawną Polskę składających, a mianowicie: w Królestwie Polskiem, Galicyi, W. Ks. Poznańskiem i Zachodnich guberniach Państwa Rossyjskiego porządkiem abecadłowym miejsc ułożona, Kraków 1875.
• Słodkowska E., Biblioteki w Królestwie Polskim 1815-1830, Warszawa 1996.
• Strzyżewska Z., Konfiskaty warszawskich zbiorów publicznych po powstaniu listopadowym. Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego i Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Materiały i dokumenty z archiwów rosyjskich, Warszawa 2000.
• Stummer W., Biblioteka Sądu Apelacyjnego 1810-1865, „Roczniki Biblioteczne”, 2/1958, s. 425-431.
• Warda K., Inwentarze bibliotek klasztornych jako źródło do dziejów książki polskiej w XIX w., „Studia o Książce”, 15/1985, s. 115-124.
• Wilejszys B., Biblioteka Akademii Duchownej Rzymsko-Katolickiej w Warszawie. Geneza i dzieje, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 39/1979, s. 127-168.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2022.29.2.16

Biblioteka Nauki

2175089