Problematyka marnowania żywności w Polsce a kształtowanie wzorca zrównoważonej konsumpcji

• Authors: Mikołaj Niedek , Karol Krajewski

Title variants

EN

The Problem of Food Wasting in Poland and Shaping the Pattern of Sustainable Consumption

Abstracts

EN

The aim of the article is to outline the directions of appropriate activities related to the development of sustainable consumption. The background are the results of research and analysis on the level of food losses and wastage in the food chain, carried out as part of the PROM research project. The starting point of the article is to outline the issue of food losses and wastage in the light of the data available at the global, European and national levels, and to show that this issue is interdisciplinary ‒ social, economic, and environmental, and that it is a proper subject of ecophilosophical and ecoethical reflection. The trends, which are negative for the environment, society and economy, related to the contemporary level of food losses and wastage at all stages of the agri-food chain, require changes in the current consumption patterns to comply with the requirements of sustainable development. This transformation requires the changes in axiological and ethical patterns, which are especially recommended at the final stage of the food chain - the purchase of food by consumers and the way of dealing with it in households. The article also outlines the directions of further research aimed at preparing an appropriate, comprehensive theoretical basis for designing adequate implementation activities for sustainable development of consumption.

PL

Celem niniejszego artykułu jest nakreślenie kierunków działań związanych z kształtowaniem trwałej i zrównoważonej konsumpcji, na tle wyników badań i analiz w zakresie poziomu strat i marnotrawstwa żywności w łańcuchu żywnościowym przeprowadzonych w ramach projektu badawczego PROM. Punktem wyjścia jest zarysowanie problematyki strat i marnotrawstwa żywności w świetle danych dostępnych na poziomie globalnym, europejskim i krajowym oraz pokazanie, że problematyka ta ma charakter interdyscyplinarny – społeczny, ekonomiczny, ekologiczny i że stanowi właściwy przedmiot refleksji ekofilozoficznej i etyczno-środowiskowej. Negatywne dla środowiska, społeczeństwa i gospodarki tendencje związane ze współczesnym poziomem strat i marnotrawstwa żywności na wszystkich etapach łańcucha rolno-żywnościowego, wymagają zmian obecnych wzorców konsumpcji na zgodne z wymogami trwałego i zrównoważonego rozwoju. Transformacja ta wymaga wprowadzenia zmian o charakterze aksjologicznym i etycznym, które są szczególnie wskazane na końcowym etapie łańcucha żywnościowego – nabywania żywności przez konsumentów i sposobu postępowania z nią w gospodarstwach domowych. Artykuł kreśli również kierunki dalszych badań mających na celu przygotowanie właściwej, całościowej podstawy teoretycznej do projektowania adekwatnych działań implementacyjnych trwałego i zrównoważonego rozwoju w obszarze konsumpcji.

Keywords

PL

straty i marnotrawstwo żywności; łańcuch rolno-żywnościowy; wzorzec trwałej i zrównoważonej konsumpcji; wdrażanie zrównoważonej konsumpcji

EN

food losses and wastage; agri-food chain; pattern of sustainable consumption; implementation of sustainable consumption

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Ecologiae et Bioethicae
• Year: 2021
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 17-28

Dates

published

2021

Contributors

author

Mikołaj Niedek

• Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi,

• https://orcid.org/0000000152415150

author

Karol Krajewski

• Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi,

• https://orcid.org/0000000173118024

References

• Aschemann-Witzel, Jessica, Ilona de Hooge, Amani Pegah, Tino Bech-Larsen, and Marija Oostindjer. 2015. “Consumer-Related Food Waste: Causes and Potential for Action.” Sustainability 7(6): 6457-6477.
• Bilska, Beata, i Danuta Kołożyn-Krajewska. 2016. Model ograniczenia strat i marnowania żywności z korzyścią dla społeczeństwa (MOST). Kraków: Wydawnictwo Naukowe PTTŻ.
• Bilska, Beata, i Danuta Kołożyn-Krajewska. 2018. „Straty żywności w przetwórstwie żywności.” Przemysł Spożywczy 72(1): 23-25.
• Bilska, Beata, Małgorzata Wrzosek, Danuta Kołożyn-Krajewska, i Karol Krajewski. 2016. “Risk of food losses and potential of food recovery for social purposes.” Waste Management 52: 269-277.
• Bilska, Beata, Małgorzata Wrzosek, Danuta Kołożyn-Krajewska, i Karol Krajewski. 2015. “Food Losses and Food Waste in the Context of Sustainable Development of the Food Sector.” Chinese Business Review 14(9): 452-462.
• Bilska, Beata, Małgorzata Wrzosek, Karol Krajewski, i Danuta Kołożyn-Krajewska. 2015. „Zrównoważony rozwój sektora żywnościowego a ograniczenie strat i marnotrawstwa żywności.” Journal of Agribusiness and Rural Development 2(36): 171-179.
• Bilska, Beata, Marzena Tomaszewska, Danuta Kołożyn-Krajewska, and Małgorzata Piecek. 2020. “Segmentation of Polish Households Taking into Account Food Waste.” Foods 9(4): 379-398.
• Centrum Naukowe UE. 2020. EU burden from non-communicable diseases and key risk factors. Accessed November 03, 2020. https://ec.europa.eu/jrc/en/health-knowledge-gateway/societal-impacts/burden.
• Decyzja delegowana Komisji 2019 – Decyzja delegowana Komisji (UE) 2019/1597 z dnia 3 maja 2019 r. uzupełniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE w odniesieniu do wspólnej metody i minimalnych wymagań jakościowych dla jednolitego pomiaru poziomów odpadów żywności. Dz.U. L 248, ss. 77-85, z 27.09.2019.
• FAO and WHO. 2019. Sustainable healthy diets – guiding principles. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations; World Health Organization.
• FUSIONS. 2015. Fusions Food waste data set for EU-28. New Estimates and Environmental Impact. Accessed January 14, 2021. https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/fw_lib_fw_expo2015_fusions_data-set_151015.pdf.
• FUSIONS. 2016. Food waste quantification manual to monitor food waste amounts and progression. Accessed January 14, 2021. https://www.eu-fusions.org/phocadownload/Publications/FUSIONS%20Food%20Waste%20Quantification%20Manual.pdf.
• Ganowicz-Bączyk, Anita. 2015. „Narodziny i rozwój etyki środowiskowej.” Studia Ecologiae et Bioethicae 13(4): 39-63.
• Gustavsson, Jenny, Christel Cederberg, Ulf Sonesson, Robert van Otterdijk, and Alexandre Meybeck. 2011. Global Food Losses and Food Waste. Extent, Causes and Prevention. Rome: FAO.
• Jastrzębska-Smolaga, Halina. 2000. W kierunku trwałej konsumpcji. Dylematy, zagrożenia, szanse. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kiełczewski, Dariusz. 2004. Konsumpcja a perspektywy trwałego i zrównoważonego rozwoju. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Kołożyn-Krajewska, Danuta, Karol Krajewski, Beata Bilska, i Małgorzata Wrzosek. 2016. „Przyczyny strat żywności w łańcuchu żywnościowym.” W Model ograniczenia strat i marnowania żywności z korzyścią dla społeczeństwa (MOST), red. Beata Bilska, Danuta Kołożyn-Krajewska, 17-22. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PTTŻ.
• Komunikat Komisji 2008 – Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów dotyczący planu działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej, COM(2008) 397, Bruksela, 16.07.2008. Dostęp 14.01.2021. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52008DC0397&from=PL.
• Komunikat Komisji 2018 – Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie monitorowania gospodarki o obiegu zamkniętym. COM/2018/029 final, z 16.01. 2018. Dostęp 14.01.2021. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0029&from=PL.
• Komunikat Komisji 2020 – Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów Strategia „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego, COM(2020) 381, Bruksela, 20.05.2020. Dostęp 14.01.2021. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0381&from=PL.
• Kosseva, Maria R., and Colin Webb. 2013. Food Industry Wastes-Assessment and Recuperation of Commodities. London: Elsevier Science Publishing.
• Krajewski, Karol, and Milena Lipińska. 2017. “Reduction of losses in the distribution of dairy products as part of product management.” Studia Oeconomica Posnaniensia 5(7): 149-161.
• Krajewski, Karol, Mikołaj Niedek, Sylwia Łaba, Krystian Szczepański, i Bolesław Borkowski. 2019. “Methodological Barriers of Monitoring and Research of Food Losses and Waste (FLW).” Quantitative Methods in Economics 20(1): 20-34.
• Kwasek, Mariola. 2016. Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym. 37. Analiza strat i marnotrawstwa żywności na świecie i w Polsce. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy.
• Łaba, Sylwia. 2020. Straty i marnotrawstwo żywości w Polsce. Skala i przyczyny problemu. Warszawa: Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy.
• Lewicka-Strzałecka, Anna. 2003. „Konsumeryzm kontra konsumeryzm.” Annales. Etyka w życiu gospodarczym 6: 132-138.
• Lewicka-Strzałecka, Anna. 2018. „Etyka konsumenta w perspektywie aretologicznej.” Diametros 56: 89-109. https://doi.org/10.13153/diam.56.1208.
• Monier, Véronique, Shailendra Mudgal, Victoire Escalon, Clementine O’Connor, Thomas Gibon, Gina Anderson, and Hortense Montoux. 2010. Final Report − Preparatory Study on Food Waste Across EU 27. European Commission. BIO Intelligence Service, Brussels. https://doi.org/10.2779/85947.
• Niedek, Mikołaj, i Anna Hoffmann-Niedek. 2014. „Produkcja ekologiczna a zrównoważona w świetle odpowiedzialności biznesu.” Optimum. Studia Ekonomiczne 4(70): 46-60.
• Niedek, Mikołaj, Sylwia Łaba, Anna Kamińska-Dwórznicka, Karol Krajewski, i Krystian Szczepański. 2019. „Definiowanie strat i marnotrawstwa żywności.” Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 4(121): 5-16.
• Niedek, Mikołaj. 2006. „Rola partnerstwa międzysektorowego w równoważeniu wzorców konsumpcji.” W Edukacja konsumencka. Cele, instrumenty, dobre praktyki, red. Anna Lewicka-Strzałecka, 135-154. Warszawa: WSPiZ.
• Niedek, Mikołaj. 2020. „Filozofia trwałości konsumpcji a marnotrawstwo żywności.” Referat wygłoszony podczas XXIV Konferencji Naukowej z cyklu „Filozofia zrównoważonego rozwoju” 19-20 listopada 2020. Warszawa: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
• Parfitt, Julian, Mark Barthel, and Sarah Macnaughton. 2010. “Food waste within food supply chains: quantification and potential for change to 2050.” Philosophical Transactions of the Royal Society Biological Sciences 365(1554): 3065-3081.
• Quested, Tom, Robert Ingle, and Andrew Parry. 2012. Household Food and Drink Waste in the United Kingdom. 2012, Final Report. Accessed January 14, 2021. http://www.wrap.org.uk/sites/files/wrap/hhfdw-2012-main.pdf.pdf.
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego 2012 – Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 stycznia 2012 r. Jak uniknąć marnotrawienia żywności: strategie na rzecz poprawy wydajności łańcucha żywnościowego w UE (2011/2175(INI)) (Dz.U. UE z 6.08.2013 r., C 227 E/25). Dostęp 14.01.2021. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52012IP0014&from=PL.
• Śmiechowska, Marta. 2015. „Zrównoważona konsumpcja a marnotrawstwo żywności.” Annales Academiae Medicae Gedanensis 45(1): 79-87.
• Stępień, Sebastian, i Dawid Dobrowolski. 2017. „Straty i marnotrawstwo w łańcuchu dostaw żywności – propedeutyka problemu.” Progress in Economic Science 4: 305-316.
• Stuart, Tristram. 2009. Waste: Uncovering the Global Waste Scandal. London: Penguin.
• Tyburski, Włodzimierz 1999. „Główne kierunki i zasady etyki środowiskowej.” W Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii, red. Andrzej Papuziński, 97-132. Bydgoszcz: Wydawnictwo WSP w Bydgoszczy.
• Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Dz.U. 2019, poz. 1680).
• Willett, Walter, Johan Rockström, Brent Loken, Marco Springmann, et al. 2019. “Food in the Anthropocene: the EAT–Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems.” The Lancet 393(10170): 447-492.
• Wrzosek, Małgorzata, Beata Bilska, Danuta Kołożyn-Krajewska, i Karol Krajewski. 2017. „Zastosowanie analizy ryzyka do opracowania innowacyjnego systemu ograniczania strat i marnowania żywności w handlu detalicznym (system MOST).” Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 24(2): 140-155.

Identifiers

DOI

10.21697/seb.2021.19.2.02

Biblioteka Nauki

1815519