Retrospektywna i prospektywna rola ekofilozofii

• Authors: Włodzimierz Tyburski

Title variants

EN

Retrospective and Prospective Role of Eco-philosophy

Abstracts

EN

In the catalogue of issues undertaken by the eco-philosophical thought, two tasks are of exceptional importance. The first one (retrospective) intends to reveal a set of cultural, ideological and philosophical determinants which, especially in modern epoch, inspired the utilitarian, technocratic, positivist thinking and the consequences of which turned out to be dangerous for life on Earth. The second way of thinking, a prospective one, largely contributes to building a new way to conceive the relations between man and nature. It emphasizes the necessity of becoming aware of global communities of fate. It actively joins in projects aimed at planning the prospects for the future, and building a civilization model focused on ecological needs. The outcome of eco-physiological thinking unquestionably contributed to progressing the ideas of ecodevelopment at first, and after that, of sustainable development. In this article we characterize both tasks completed by ecological philosophy. We show rationales for its arguments and assumptions, suggesting courses of action aimed at sustainable socio-economic developments.

PL

W katalogu zagadnień podejmowanych w ramach ekofilozofii (określanej także mianem filozofii ekologicznej) szczególnie doniosłe znaczenie przypisać należy dwóm wypełnianym przez nią zadaniom. Pierwsze zadanie (retrospektywne) zmierza do ukazania tego zespołu uwarunkowań kulturowych, światopoglądowych, filozoficznych, które szczególnie w dobie nowożytnej generowały myślenie utylitarne, pozytywistyczno-technokratyczne. Jego praktyczne konsekwencje okazały się bardzo niebezpieczne dla życia na Ziemi. Drugie zadanie (prospektywne) wnosi swój znaczący wkład w dzieło budowania nowego myślenia o relacjach człowieka ze światem przyrody, uświadamia potrzebę lepszego zrozumienia wspólnoty losów obu tych światów, dotyczy działań, mających na celu projektowanie wizji przyszłości i konstruowanie modelu cywilizacji, zorientowanej na potrzeby ekologiczne. Wyniki dociekań ekofilozofii stanowią niekwestionowany wkład w dzieło budowania podstaw najpierw idei ekorozwoju, a obecnie zrównoważonego rozwoju. W niniejszym artykule przedstawiona została charakterystyka obu wspomnianych zadań. Ponadto przedstawiono argumentację uzasadniającą tezy formułowane przez ekofilozofię oraz wypracowane przez nią założenia, znajdujące się u podstaw skonkretyzowanych działań praktycznych na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego, uwzględniającego i respektującego potrzeby i interesy świata przyrodniczego.

Keywords

EN

retrospective thinking; prospective thinking; eco-philosophy; environmental ethics; sustainable development

PL

myślenie retrospektywne; myślenie prospektywne; ekofilozofia; etyka środowiskowa; zrównoważony rozwój

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2023
• Volume: 59
• Issue: 1

Dates

published

2023

Contributors

author

Włodzimierz Tyburski

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

• https://orcid.org/0000000336707254

References

• Bell, P.A., Greene, T.C., Fisher, J.D., Baum, A. (2004). Psychologia środowiskowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Birnbacher, D. (2009). Odpowiedzialność za przyszłe pokolenia – zakres i granice. Studia Ecologiae et Bioethicae, 7(1), 75-106.
• Böhme, G. (1998). Filozofia i estetyka przyrody w dobie kryzysu środowiska naturalnego. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Carson, R. (1962). Silent Spring. Boston – New York: Houghton Mifflin.
• Ciążela, H., Tyburski, W. (2012). Odpowiedzialność globalna i edukacja globalna. Wymiary teorii i praktyki. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Dołęga, J.M. (1999). Ekologia w filozofii i teologii chrześcijańskiej. W: A. Papuziński (red.), Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii, 133-163. Bydgoszcz: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Dorst, J. (1987). Siła życia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Dubos, R. (1986). Pochwała różnorodności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Dzwonkowska, D. (2019). Etyka cnót środowiskowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
• Emerson, R.W. (1863). Nature. Boston: James Munroe.
• Gadamer, H.-G. (1992). Dziedzictwo Europy. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Ganowicz-Bączyk, A. (2009). Spór o etykę środowiskową. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Herber, L. (1963). Our Synthetic Environment. London: Jonathan Cape.
• Hull, Z. (2007). Czy idea sustainable development ukazuje nową wizję rozwoju cywilizacyjnego?. Problemy Ekorozwoju, 2(1), 49-57.
• Jan Paweł II. (1991). Centesimus annus. (https://www.vatican.va/content/john-paul--ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_01051991_centesimus-annus.html).
• Jonas, H. (1999). Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej. Kraków: Wydawnictwo Platan.
• Laszlo, L. (1978). Systemowy obraz świata. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Łepko, Z. (2003). Antropologia kryzysu ekologicznego w świetle współczesnej literatury niemieckiej. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
• Mead, M. (1999). Continuities in Cultural Evolution. London – New York: Routledge.
• Papuziński, A. (2003). Życie – nauka – ekologia. Prolegomena do kulturalistycznej filozofii ekologii. Bydgoszcz: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Papuziński, A. (red.). (1999). Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii. Bydgoszcz: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Piątek, Z. (2008). Ekofilozofia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Piątek, Z., Florek, S. (2009). Wpływ zmian w systemach wartości na kształtowanie się społeczeństwa wiedzy. W: B. Poskrobko (red.), Zrównoważony rozwój gospodarki opartej na wiedzy, 23-42. Białystok: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku.
• Sadowski, R.F. (2015). Filozoficzny spór o rolę chrześcijaństwa w kwestii ekologicznej. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego.
• Schumacher, E.F. (1980). Małe jest piękne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Skolimowski, H. (1993). Filozofia żyjąca. Eko-filozofia jako drzewo życia. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok.
• Toynbee, A., Ikeda, D. (1999). Wybierz życie. Dialog o ludzkiej przyszłości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Tyburski, W. (1995). Etyka i ekologia. Toruń: Polski Klub Ekologiczny.
• Tyburski, W. (2013). Dyscypliny humanistyczne i ekologia. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• Tyburski, W. (2017). Myśl humanistyczna na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego. Ruch Filozoficzny, 73(1), 53-64.
• Tyburski, W. (red.). (2011). Zasady kształtowania postaw sprzyjających wdrażaniu zrównoważonego rozwoju. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Identifiers

DOI

10.21697/spch.2023.59.A.01

Biblioteka Nauki

22766752