PRAWO RZYMSKIE W POLSCE W LATACH 1939-1945

• Authors: Bożena Anna Czech-Jezierska , Antoni Dębiński

Title variants

EN

Roman Law in Poland in the period of 1939-1945

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Streszczenie Przedmiotem niniejszego syntetycznego artykułu jest próba ustalenia roli i miejsca prawa rzymskiego w Polsce w latach 1939-1945. Autorzy przeanalizowali w tym celu znaczenie prawa rzymskiego w edukacji prawniczej oraz stosunek okupanta do ius Romanum w omawianym okresie. Mimo prób zwalczania polskiego szkolnictwa wyższego i ideologicznego atakowania prawa rzymskiego, zarówno przez system hitlerowski, jak i sowiecki, było ono obecne jako przedmiot wykładowy w tajnym nauczaniu przez cały okres okupacji ziem polskich w różnych ośrodkach naukowych. Prawo rzymskie, traktowane natomiast jako uniwersalny symbol ludzkiego i sprawiedliwego prawa, w latach 1939- 1945 przestało istnieć jako przeciwieństwo nieludzkiego prawa czasów wojny, które odeszło od podstawowych wartości służących istocie ludzkiej i zatraciło sens człowieczeństwa.

EN

Summary Te article is an attempt to establish the role and significance of Roman law in Poland in 1939-1945. Te authors analyse two principal problems: the place of Roman law in university education at this time and the attitude of both invading powers to the ius Romanum During their wartime occupation of Poland both the Nazi German and Soviet Russian regimes tried to destroy the Polish educational system by closing down the grammar schools and universities. They conducted an ideological campaign attacking the ideas behind Roman law. But despite the difficulties, Roman law continued to be taught in the secret university courses in law conducted throughout occupied Poland. Regarded as a universal symbol of fairness and truly humane justice, Roman law was the very opposite of the inhuman law imposed on Poland during the Second World War. In 1939-1945 the invaders cast aside the ideas and fundamental human values of Roman law, replacing them with their own draconian wartime regulations.

Keywords

PL

prawo rzymskie; nauka prawa w Polsce; stalinizm; marksizm; państwa totalitarne; tajne szkolnictwo; prawo rzymskie; nauka prawa w Polsce; stalinizm; marksizm; państwa totalitarne; tajne szkolnictwo

EN

Roman law; jurisprudence in Poland; Stalinism; Marxism; totalitarian states; secret education

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Zeszyty Prawnicze
• Year: 2017
• Volume: 17
• Issue: 3
• Pages: 5-45

Dates

published

2018-03-15

Contributors

author

Bożena Anna Czech-Jezierska

author

Antoni Dębiński

References

• ‘Alma Mater’ w podziemiu Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1941-1945, red. M. i A. Zarębowie, Kraków 1964
• Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945 (oprac. komitet pod przewodnictwem T. Pełczyńskiego), III, Londyn 1976
• Bałtruszajtys G., Tajne nauczanie na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego Zarys problematyki, «Studia Iuridica»25/1993, Warszawa 1993.
• Bolewski A., Pierzchała H., Losy polskich pracowników nauki w latach 1939-1945 Straty osobowe, Wrocław 1989
• Bosiacki A., Prawo rzymskie w systemach totalitarnych (przypadek ZSRR, Włoch i Niemiec): Zarys problematyki, «Studia Iuridica» 37/1999, s. 7-13
• Chrzanowski W., 1945-1948, «Studia Iuridica» 17/1989), s. 165-169
• Czech-Jezierska B., Nauczanie prawa rzymskiego w Polsce w okresie międzywojennym (1918-1939), Lublin 2011
• Czuma I., Losy lubelskich naukowców, [w:] Wspomnienia więźniów Zamku Lubelskiego, red. A. Moskała, Z. Murawska-Gryń, Warszawa 1984, s. 47-51.
• Dębiński A., Henryk Insadowski (1888-1946), [w:] Profesorowie prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. A. Dębiński, W. Staszewski, M. Wójcik, Lublin 2008, s. 107-114
• Dębiński A., Prawo rzymskie [w:] Prawo – Kultura – Uniwersytet 80 lat ośrodka prawniczego KUL, red. A. Dębiński, Lublin 1999
• Dębiński A., Prawo rzymskie a kultura prawna Europy [w:] Prawo polskie Próba syntezy, red. T. Guz, J. Głuchowski, M.R. Pałubska, Warszawa 2009, s. 39-54.
• Dębiński A., Prawo rzymskie w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1818-1983), [w:] Historia et ius Księga pamiątkowa ku czci ks prof H Karbownika, red. A. Dębiński, G. Górski, Lublin 1998
• Działalność Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w czasie okupacji, red. J. Ziółek, Lublin 1983
• Falenciak J., Ignacy Koschembahr-Łyskowski (1864-1945), Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego 37-38 (1938-1945) [wyd. 1945], s. 202-203.
• Franciszek Bossowski, [w:] A. Peretiatkowicz, M. Sobeski, Współczesna kultura polska, Poznań 1932, s. 19
• Gawęda S., Uniwersytet Jagielloński w okresie okupacji hitlerowskiej 1939-1945, Warszawa-Kraków 1979
• Górnicki G., Szukanie ocalenia, Rzeszów 1988
• Gralak B., Szkolnictwo akademickie i nauka polska w okresie okupacji hitlerowskiej, Łódź 1984
• Gralak B., Szkolnictwo wyższe i nauka polska pod okupacją niemiecką i radziecką 1939-1945, Zgierz 2010
• Grzybowski S., Warsztaty cywilistyczne i romanistyczne do II wojny światowej Szkoły i kierunki, [w:] Studia z dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. M. Patkaniowski, «Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego» 1964, seria „C”, «Prace Prawn.» 18, s. 246-259
• Grzywacz J., Biskup Profesor Doktor Piotr Kałwa, «Roczniki Teologiczno-Kanoniczne» 23.5/1976, s. 7-9
• Gulczyński A., Zygmunt Lisowski 23 X 1923-31 VIII 1924, [w:] Poczet Rektorów ‘Almae Matris Posnaniensis’, red. T. Schramm, Poznań 2004, s. 27-35
• Gwiazdomorski J., Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1975
• Hemperek P., Insadowski Henryk, [w:] Polscy kanoniści (wiek XIX-XX), cz. I, Warszawa 1981, s. 180-182
• Jońca M., Katedra Prawa Rzymskiego, [w:] Księga jubileuszowa z okazji 90-lecia Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL, red A Dębiński i in., s. 77-100
• Jońca M., Prawo rzymskie Marginalia, Lublin 2012
• Kaczmarczyk K., Zygmunt Lisowski (1880-1955), «Przegląd Zachodni» 11.5-6/1955, s. 313-317
• Kałwa P., Ks Dr Henryk Insadowski, «Ateneum Kapłańskie» 47/1947, s. 94-95.
• Kałwa P., Ks Dr Henryk Insadowski, «Roczniki Nauk Społecznych»1/1949, s. 26-27
• Karolewicz G. , Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, II, Biogramy, Lublin 1996
• Kodrębski J. , Borys Łapicki (1889-1974), «CPH»26.2/ 1974, s. 287-288
• Kodrębski J., Borys Łapicki (1889-1974), [w:] Profesorowi Janowi Kodrębskiemu ‘in memoriam’, red. A. Pikulska-Robaszkiewicz, Łódź 2000, s. 93-115
• Kolańczyk K. , Wydział Prawa Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1919-1959, «PPiE» 21.2/1959, s. 1-32
• Kolańczyk K., Zygmunt Lisowski, «CPH» 7.2/1955, s. 383-384
• Konarski S., Włodzimierz Kozubski, [w:] Polski Słownik Biografczny, XV, Warszawa 1970, s. 47-48
• Kowalenko W., Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich Uniwersytet Poznański 1940-1945, Poznań 1961
• Kowalska E., Spotkanie naukowe w Instytucie Historii Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w związku z dwudziestą rocznicą śmierci profesora Edwarda Gintowta, «CPH» 38.2/1986, s. 223-22
• Kozubski W., Od prawa rzymskiego do prawa antycznego 45 lat działalności naukowej Rafała Taubenschlaga, «PiP» 5.3/1950, s. 50-54
• Krasuski J., Szkolnictwo i oświata w Polsce w latach 1939-1945, Kielce 1975
• Krasuski J., Tajne szkolnictwo polskie w okresie okupacji hitlerowskiej 1939- -1945, Warszawa 1971
• Kronika Uniwersytetu Jagiellońskiego za okres wojny 1939-1945 oraz za rok akademicki 1945, Kraków 1946
• Kupiszewski H., Rafał Taubenschlag – historyk prawa (1881-1958), «CPH» 38.1/1986, s. 111-155
• Kupiszewski H., Rafał Taubenschlag 1881-1958, «Nowe Prawo» 14.7-8/1958, s. 134
• Kupiszewski H., Wacław Osuchowski 1906-1988, «Prawo Kanoniczne»33.3-4/1990, s. 201-204
• Kupiszewski H., Wspomnienie o Rafale Taubenschlagu, «Życie Szkoły Wyższej 6.10/ 1958, s. 129-133
• Kuryłowicz M., Prawo rzymskie w uniwersytetach w Lublinie w latach 1918-1977, [w:] Profesorowi Janowi Kodrębskiemu ‘in memoriam’, Łódź 2000,
• s. 201-202
• Kuryłowicz M., Prawo rzymskie Historia – tradycja – współczesność, Lublin 2003
• Kuryłowicz M., Symbol prawa ludzkiego Szkice o prawie rzymskim w utworach Louisa Aragona i Mieczysława Jastruna, Lublin 2008
• Kuźmicz K., Prawo w utopii komunistycznej Zarys problematyki, «Zeszyty Prawnicze» 11.4/ 2011, s. 255-275
• Leśnodorski B., Edward Gintowt, «PiP» 20.12/1965, s. 909-911.
• Lityński A., Prawo bolszewików: rewolucja i ewolucja, «Zeszyty Prawnicze» 11.4/2011, s. 13-28
• Łapicki B., Jednostka i państwo w Rzymie starożytnym Rozważania historyczne na tle przeobrażeń państwa i prawa w dobie obecnej, Warszawa 1939
• Łapicki B., O humanistycznym wychowaniu prawnika, «PiP» 5-6(27-28)/1948, s. 90-97
• M. Stasiak, Piotr Kałwa, [w:] Profesorowie prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. A. Dębiński, W. Staszewski, M. Wójcik, Lublin 2008, s. 217-226
• Mauersberg S., Nauka i szkolnictwo wyższe w latach 1939-1951, [w:] Historia nauki polskiej, V.1, red. Z. Skubała-Tokarska, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992, s. 316-376
• Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP – ZWZ – AK 1939-1945, Warszawa 1987 ‘Ne cedat academia’ Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1939-1945, oprac. M. i A. Zarębowie, Kraków 1975
• Niwiński P., Okupacja niemiecka i sowiecka – próba analizy porównawczej (wybrane zagadnienia), «Pamięć i sprawiedliwość» 1.12/2008, s. 13-39
• Olszewski H., Wydział Prawa w latach 1919-1990, «RPiE» 61.2/1999, s. 1-16
• Olszewski H., Zarys dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu w Poznaniu 19192004, red. K. Krasowski, Poznań 2004
• Osuchowski W., Marceli Chlamtacz, «CPH» 2/1949, s. 503-507
• Osuchowski W., Prawo rzymskie na tle prawa antycznego Rafał Taubenschlag (1881-1958), [w:] Studia z dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. M. Patkaniowski, «Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego» 1964, seria „C”, «Prace Prawn.» 18, s. 297-308
• Osuchowski W., Wspomnienie pośmiertne Rafała Taubenschlaga, »CPH» 10.2/1958, s. 495-498
• Paczoska A., Dzieci Jałty ‘Exodus’ ludności polskiej z Wileńszczyzny w latach 1944-1947, Toruń 2003
• Pałka P., Insadowski Henryk, [w:], Encyklopedia katolicka, VII, red. S. Wielgus i in., Lublin 1997, kol. 265-266
• Pierzchała H., Pomocne dłonie Europejczyków (1939-1944), Kraków 2005
• Pociej W., Adwokat dr Juliusz Sas-Wisłocki, «Palestra» 19.2/1974, s. 87-88
• Poczet prawników polskich, red. K. Pol, Warszawa 2000
• Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808-2008, red G. Bałtruszajtys, Warszawa 2008
• Redzik A., Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939-1946, Lublin 2006
• Regulska H., Tamte lata, tamte czasy Wspomnienia z II wojny światowej, Wrocław 1988
• Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Wrocław 1985
• Sawicki J., Tajny Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w latach okupacji 1939-1944, [w:] Studia z dziejów Wydziału Prawa UW, Warszawa 1963, s. 191-216
• Sikorska-Dzięgielewska K., Pracownicy Wydziału w okresie II wojny światowej, [w:] Zarys dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu w Poznaniu 1919-2004,
• red. K. Krasowski, Poznań 2004, s. 83-93
• Sokół A., Szkolnictwo i oświata w powiecie jędrzejowskim w latach 1939-1945, «Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego» 14/1972, s. 185-186
• Sondel J., O współczesnych wartościach prawa rzymskiego, „Przegląd Humanistyczny” 8/1976, s. 91-92
• Sondel J., Prawo rzymskie na Uniwersytecie Jagiellońskim od reformy Kołłątaja do 1945 roku, [w:] Studia z historii ustroju i prawa Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Walachowiczowi, red. H. Olszewski, Poznań 2002
• Stanienda H., Wykształcenie prawników w Niemczech, «Prawo” 3/1935, s. 70-73
• Symonowicz A., Wspomnienia z tajnego Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w okresie okupacji hitlerowskiej, «Studia Iuridica» 25/1993, Warszawa 1993
• Synowiec S., Studia prawnicze na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1942-1945, «Palestra» 9.6/1964
• Szatyn B., Na aryjskich papierach, Kraków 1987
• Szczygielski K., Franciszek Bossowski (1879-1940) Szkic do biografi, «Miscellanea Historico-Iuridica» 7/2009, s. 71-83
• Szymoszek E. , Wacław Osuchowski, [w:] Uczeni wrocławscy (1974-1994), II, Wrocław 1994, s. 100-102
• Taubenschlag R., Włodzimierz Kozubski (1880-1951), «Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego» 44/1951, s. 149
• Wiaderna-Kuśnierz R., Droga Wacława Osuchowskiego do profesury –w 100-lecie urodzin (1906-1988), «Studia Iuridica Lublinensia» 8/2006, s. 167-176
• Wojtkowski A., Katolicki Uniwersytet Lubelski 1918-1944, [w:] Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. S. Kunowski, Lublin 1969
• Wołodkiewicz W., Czy prawo rzymskie przestało istnieć, Kraków 2003
• Wołodkiewicz W., Europa i prawo rzymskie Szkice z historii europejskiej kultury prawnej, Warszawa 2009
• Wołodkiewicz W., Ignacy Koschembahr-Łyskowski – romanista, cywilista, kodyfkator, «Studia Iuridica» 29/1995, s. 51-58
• Wołodkiewicz W., Ignacy Koschembahr-Łyskowski 1864-1945, [w:] W kręgu wielkich humanistów Kultura antyczna w Uniwersytecie Warszawskim po I wojnie światowej, red. I. Bieżuńska-Małowist, Warszawa 1991, s. 11-20
• Wołodkiewicz W., Prawo rzymskie Słownik encyklopedyczny, Warszawa 2000.
• Wołodkiewicz W., Reżimy autorytarne a prawo rzymskie, «CPH» 45.1-2/1993, s. 90-91
• Wołodkiewicz W., Romaniści włoscy – doktorzy honoris causa uniwersytetów polskich, Przegląd Historyczny 86.2/1995, s. 409-422
• Wołodkiewicz W., W dwudziestolecie śmierci Edwarda Gintowta, «CPH» 39.1/1987, s. 161-169
• Zabłocka M., Z dziejów prawa rzymskiego na Uniwersytecie Warszawskim (Sylwetka Włodzimierza Kozubskiego), [w:] Profesorowi Janowi Kodrębskiemu ‘in memoriam’, red. A. Pikulska-Robaszkiewicz, Łódź 2000, s. 449-462
• Zasztowt L., ‘Alma Mater Vilniensis Clandestina’ 1939-1945, «Lithuania» 4(13)/1994, s. 107-111
• Złota Księga Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. J. Stelmach, W. Uruszczak, Kraków 2000
• Złotnicki W., Moje nieliczne wspomnienia z Tajnego Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, «Studia Iuridica» 25/1993.

Identifiers

DOI

10.21697/zp.2017.17.3.01