Morfonologia w diagnozie i terapii logopedycznej

• Authors: Alina Maciejewska

Title variants

EN

Morphonology in Speech Therapy and Diagnosis

Abstracts

EN

Relatively rarely, either research or procedures of speech therapy address and discuss morphonology. The author accentuates the necessity to consider this commonly affiliated with alternations, deeply-set in phonetics, phonology and morphology, sub-discipline of linguistics. The phenomenon of vowel and consonant alternation is quite frequent in contemporary Polish and is challenging to learners of the language. Hence to recognise words structure elements, grammatical category they belong to and their forms functions in syntactic units requires linguistic awareness which in turn allows for understanding of this morphological phenomena. Moreover, the ability to pinpoint the semantic identity of phonemically similar units, the structure and meaning of word-forming constructions is essential. Previous research results indicate that morphological and morphonological difficulties require exercise even in the natural development of a child’s speech. In the case of various speech disorders, dyslexia, bilingualism, etc., mastering them is usually a huge problem and causes difficulties in building lexical and grammatical structure. For this reason, morphonological proficiency requires special attention from speech therapists in language programming.

PL

Problematyka morfonologii stosunkowo rzadko jest podejmowana w badaniach logopedycznych i omawiana w metodyce postępowania logopedycznego. Autorka zwraca uwagę na potrzebę uwzględniania zagadnień z obszaru tej subdyscypliny językoznawczej, która usytuowana jest między fonetyką, fonologią i morfologią, w praktyce logopedycznej. Morfonologię najczęściej utożsamia się z alternacjami i wydaje się, że jest trudna do opanowania. Zjawisko wymiany samogłosek i spółgłosek jest częste we współczesnej polszczyźnie, ale dla osób uczących się języka polskiego stanowi spore wyzwanie. Zrozumienie zjawisk morfonologicznych wymaga świadomości językowej, która pozwala na rozpoznawanie elementów budowy wyrazu, jego przynależności do określonej kategorii gramatycznej, identyfikowania funkcji form wyrazowych w jednostkach składniowych. Wymaga też rozpoznawania tożsamości semantycznej jednostek fonemicznie podobnych i rozumienia konstrukcji słowotwórczych. Dotychczasowe wyniki badań wskazują, że trudności morfologiczne i morfonologiczne wymagają ćwiczeń nawet w naturalnym rozwoju mowy dziecka. W przypadku różnych zaburzeń mowy, dysleksji, bilingwizmu itp. opanowanie ich jest z reguły ogromnym problemem i powoduje trudności w budowaniu struktury leksykalnej i gramatycznej. Z tego powodu sprawność morfonologiczna wymaga specjalnej troski logopedów w programowaniu języka.

Keywords

PL

morfonologia; morfologia; alternacje; parafraza

EN

morphonology; morphology; alternations; paraphrase

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2023
• Volume: 52
• Issue: 2
• Pages: 37-46

Dates

published

2023

Contributors

author

Alina Maciejewska

• Uniwersytet w Siedlcach Wydział Nauk Humanistycznych

• https://orcid.org/0000000156658520

References

• Baudouin de Courtenay J.N., 1894, Próba teorii alternacji fonetycznych, „Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU” 20, Kraków, s. 219–364.
• Baudouin de Courtenay J.N., 1984, Charakterystyka psychologiczna języka polskiego, [w:] O języku polskim, wybór prac pod red. J. Basary i M. Szymczaka, Warszawa, s. 139–225.
• Chmura-Klekotowa M., 1964, Rozwój rozumienia budowy wyrazów nowych (analogicznych) u dzieci w wieku przedszkolnym, „Psychologia Wychowawcza” 4, s. 403–418.
• Clarc E.V., 1995, Rozwój słownika dziecka: rola składni, semantyki i pragmatyki, [w:] Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy, red. B. Bokus, G.W. Shugar, przeł. E. Haman, M. Haman, M. Hernik et al., Gdańsk, s. 124–174.
• Dunaj B., 1979, Zarys morfonologii współczesnego języka polskiego, Kraków.
• Dyszak A., 1995, Morfotaktyka i morfonologia jako wstęp do fleksji i słowotwórstwa współczesnego języka polskiego, „Zeszyty Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy” 38 (16) s. 138–162.
• Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1993, red. K. Polański, Wrocław–Kraków.
• Gramatyka współczesnego języka polskiego, 1984, t. 2: Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa.
• Kaczmarek L., 1977, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin.
• Kowalik K., 1984, Morfonologia, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia”, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa, s. 59–95.
• Kowalik K., 1997, Struktura morfonologiczna współczesnej polszczyzny, Kraków.
• Krasowicz-Kupis G., 2007, Rozwój i zaburzenia komunikacji za pomocą pisma, [w:] Zaburzenia komunikacji językowej w czytaniu i pisaniu, red. A. Maciejewska, Siedlce, s. 15–32.
• Krasowicz-Kupis G., 1999, Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6–9-letnich, Lublin.
• Kreja B., 1989, Z morfologii morfotaktyki współczesnego języka polskiego, Gdańsk.
• Kuryłowicz J., 1967, Studia językoznawcze, Warszawa.
• Laskowski R., 1975, Studia nad morfonologią współczesnego języka polskiego, Wrocław.
• Maciejewska A., 2005, Wyraz w diagnozie i terapii logopedycznej, „Logopedia” 34, s. 37–46.
• Maciejewska A., 2013, „Z polskiego na nasze” – parafraza w rozwoju języka, [w:] Język. Człowiek. Społeczeństwo, red. J. Panasiuk, T., Woźniak, Lublin, s. 589–606.
• Maciejewska A., 2015, Analogia w języku i umyśle. Teoria „grup proporcjonalnych relacji w badaniach nad kompetencją językową uczniów i studentów, Siedlce.
• Maciejewska A., 2019, Alternacje morfologiczne – pułapki w rozwoju sprawności językowych, „Logopedia” 48-2, s. 169–205.
• Madelska L., 2020, Starzy piloci na moście, czyli dyskretny urok alternacji, „Acta Universitatis Lodziensis” 27, s. 155–175.
• Milewski T., 2002, Językoznawstwo, wyd. 7, Warszawa.
• Muzyka-Furtak E., 2010, Konstrukcje słowotwórcze w świadomości językowej dzieci niesłyszących, Lublin.
• Pyzik J., 2000, Przygoda z gramatyką. Fleksja i słowotwórstwo imion, Kraków.
• Smoczyński P., 1955, Przyswajanie przez dzieci podstaw systemu językowego, Łódź.
• Szober S., 1962, Gramatyka języka polskiego, opr. W. Doroszewski, wyd. 12, Warszawa.
• Wierzchowski J., 1976, Wyraz – analiza pregramatyczna, Siedlce.

Identifiers

DOI

10.24335/fz02-6767

Biblioteka Nauki

27314596