Akcent wyrazowy w percepcji dorosłych użytkowniczek języka polskiego

• Authors: Marta Wysocka

Title variants

EN

Word Stress in the Perception of Adult Female Users of the Polish Language

Abstracts

EN

The article presents the results of a study on the perception of word stress in adults who use Polish as their mother tongue. The linguistic material used in the perception tasks was three-syllable words and logatoms. Acoustic correlates of stress were primarily an increase in the value of the fundamental frequency and intensity of the stressed vowel. The results show that the subjects had no difficulty in differentiating the place of the stress in the presented stimuli, whereas they performed worse in tasks of determining the place of the st

PL

W artykule zostały przedstawione wyniki badań nad percepcją akcentu wyrazowego u dorosłych kobiet, które posługują się językiem polskim jako ojczystym. Materiałem językowym wykorzystanym w zadaniach percepcyjnych były trójsylabowe wyrazy i logatomy. Akustycznymi korelatami akcentu były wzrost wartości częstotliwości podstawowej oraz intensywności samogłoski akcentowanej. Uzyskane wyniki pokazują, że osoby biorące udział w badaniach nie miały trudności w różnicowaniu miejsca akcentu w prezentowanych bodźcach, natomiast gorsze wyniki osiągnęły one w zadaniach określania miejsca akcentowanej sylaby, szczególnie w zadaniach, w których bodźcami były wyrazy znaczące, nie zaś logatomy.

Keywords

PL

akcent; prominencja; akcent wyrazowy w języku polskim; słuchowa percepcja akcentu

EN

stress; prominence; word stress in Polish; auditory perception of stress

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2023
• Volume: 52
• Issue: 1
• Pages: 145-163

Dates

published

2023

Contributors

author

Marta Wysocka

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Katedra Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

• https://orcid.org/0000000277286102

References

• Arnold D., P Wagner P., Baayen R.H., 2013, Using generalized additive models and random forests to model prosodic prominence in German, Proceedings of INTERSPEECH 2013, 272-276, doi: 10.21437/Interspeech.2013-82.
• Boersma P., Weenink D., 2023, Praat: doing phonetics by computer [Computer program]. Version 6.3.10, retrieved 3 May 2023 from http://www.praat.org/.
• Cole J., Mo Y., Hasegawa-Johnson M., 2010, Signal-based and expectation-based factors in the perception of prosodic prominence, “Laboratory Phonology” 1(2), s. 425–452, doi: 10.1515/labphon.2010.022.
• Crosswhite K., 2003, Spectral tilt as a cue to word stress in Macedonian, Polish, and Bulgarian, [w:] Proceedings of XVth International Congress of Phonetic Sciences, 3–9, red. M. J. Sole, D. Recasens, J. Romero, Barcelona, s. 767–770.
• Cooper N., Cutler A., Wale, R., 2002, Constraints of lexical stress on lexical access in English: Evidence from native and non-native listeners, „Language and Speech”, 45, s. 207–228, doi: 10.1177/002383090204500301.
• Cutler A., Jesse A., 2021, Word stress in speech perception, [w:] The handbook of speech perception, red. J.S. Pardo., L.C. Nygaard, R.E. Remez, D.B. Pisoni, s. 239–265, doi: 10.1002/9781119184096.ch9.
• Demenko G., 1999, Analiza cech suprasegmentalnych języka polskiego na potrzeby technologii mowy, Poznań.
• Dłuska M., 1947, Prozodia języka polskiego, Kraków.
• Dłuska M., 1976, Prozodia języka polskiego, wyd. 2, Warszawa.
• Dogil G., 1999, The phonetic manifestation of word stress in Polish, Lithuanian, Spanish, and German, [w: ] Word prosodic systems in the languages of Europe, red. H. Van Der Hulst, s. 273–311, doi: 10.1515/9783110197082.1.273.
• Dukiewicz L., 1995, Fonetyka, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 3: Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków, s. 7−103.
• Dupoux E., Peperkamp S., 2002, Fossil markers of language development: Phonological “deafnesses” in adult speech processing, [w:] Phonetics, phonology, and cognition, red. J. Durand, Oxford, s. 168–190.
• Eriksson A., Thunberg G.C., Traunmüller H., 2001, Syllable prominence: A matter of vocal effort, phonetic distinctness and top-down processing, [w:] Proceedings of EuroSpeech-2001, s. 399-402.
• Fraisse P., 1982, Rhythm and tempo, [w:] The psychology of music, red. D. Deutsch, New York, s. 149–180.
• Fry D.B., 1958, Experiments in the perception of stress, “Language and Speech”, 1(2), s. 125–152, doi: 10.1177/00238309580010020.
• Ghitza O., Greenberg S., 2009, On the possible role of brain rhythms in speech perception: intelligibility of time-compressed speech with periodic and aperiodic insertions of silence, „Phonetica”, 66, s. 113–126, doi: 10.1159/000208934.
• Gurlekian J.A., Mixdorff H., Torres H., Cossio-Mercado C., Evin D., 2016, Acoustic Correlates of Perceived Syllable Prominence in Spanish, Proceedings of Speech Prosody 2016, s. 673–677, doi: 10.21437/SpeechProsody.2016-138.
• Gussenhoven C., Repp B. H., Rietveld A., Rump H. H., Terken J., 1997, The perceptual prominence of fundamental frequency peaks, „Journal of Acoustic Society of America”, 102(5), 3009-3022, doi: 10.1121/1.420355.
• Hirst D., Di Cristo A., Espesser R., 2000, Levels of representation and levels of analisis for the description of intonation systems, [w:] Prosody: theory and experiment, red. M. Horne, Heidelberg, s. 51–87, doi: 10.1007/978-94-015-9413-4_4.
• Jassem W., 1962,. Akcent języka polskiego, Wrocław.
• Johnson E.K., Jusczyk P., 2001, Word segmentation by 8-month-olds: When speech cues count more than statistics, “Journal of memory and language”, 44, s. 548–67.
• Kamińska B., 2013, Problem akcentu proparoksytonicznego i oksytonicznego w języku młodzieży z perspektywy logopedii artystycznej, [w:] Język, człowiek, społeczeństwo: księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Stanisławowi Grabiasowi, red. J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 423−439.
• Karpiński M., Podlipniak P., Wysocka M., 2020, Prozodia mowy a muzyka, [w:] Prozodia – przyswajanie, badanie, terapia, red. M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski, Gdańsk, s. 102–122.
• Klessa K., 2006, Analiza iloczasu głoskowego na potrzeby syntezy mowy polskiej, rozprawa doktorska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Klessa K., 2016, Analiza wybranych cech zmienności czasowej w różnych stylach wypowiedzi na podstawie korpusów nagrań dla technologii mowy, „Prace Filologiczne”, LXIX, s. 215–235.
• Kraska-Szlenk I., 2003, The Phonology of Stress in Polish, Munich: LINCOM GmbH.
• Ladd D.R., 1996, Intonational phonology, Cambridge, doi: 10.1017/CBO9780511808814.
• Kotz S.A., Schwartze M., 2010, Cortical speech processing unplugged: a timely subcortico-cortical framework, “Trends in Cognitive Science”, 14, s. 392–399, doi: 10.1016/j.tics.2010.06.005.
• Łukaszewicz B., 2015, Polish stress revisited: phonetic evidence of an iterative system. Handout of talk presented at 23rd Manchester Phonology Meeting, Manchester.
• Łukaszewicz B., 2018, Phonetic evidence for an iterative stress system: the issue of consonantal rhythm, „Phonology”, 35, s. 115–150, doi: 10.1017/S0952675717000392.
• Łukaszewicz B., Rozborski B., 2008, Korelaty akustyczne akcentu wyrazowego w języku polskim dorosłych i dzieci, „Prace Filologiczne”, 54, s. 265–283.
• Łukaszewicz B., Zajbt E., Mołczanow J., 2020, Polish iterative stress and its phonetic parameters in quiet vs. noisy environments, „Lingua”, 240, 102835, doi: 10.1016/j.lingua.2020.102835.
• Malisz Z., Wagner P., 2012, Acoustic-phonetic realisation of Polish syllable prominence: a corpus study [w:] Rhythm, Melody and Harmony in speech. Studies in Honour of Wiktor Jassem, red. D. Gibbon, D. Hirst, N. Campbell, Speech and Language Technology 14/15, Poznań, s. 105–114.
• Newlin-Łukowicz L., 2012, Polish stress: looking for phonetic evidence of a bidirectional system, „Phonology”, 29(2), s. 271–329.
• Nowak P. M., 2006., Vowel reduction in Polish, Ph.D. dissertation, University of California, Berkeley.
• Osowicka-Kondratowicz M., 2020, O potrzebie kształtowania świadomości prozodycznej wśród studentów logopedii. Na przykładzie wyodrębniania miejsca padania akcentu w usłyszanym wyrazie, [w:] Prozodia – przyswajanie, badanie, zaburzenia, terapia, red. M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski, Gdańsk UG, s. 502–516.
• Osowicka-Kondratowicz M., 2021, Wariantywność akcentowa w języku polskim. Proparoksytoneza, „Prace Językoznawcze”, 23/4, s. 43–60, doi: 10.31648/pj.7049.
• Osowicka-Kondratowicz M., 2022, Wariantywność akcentowa w języku polskim. Oksytoneza, „Prace Językoznawcze”, 24/2, s. 125–133, doi: 10.31648/pj.7.
• Peperkamp S., Vendelin I., Dupoux E., 2010, Perception of predictable stress: A crosslinguistic investigation, “Journal of Phonetics”, 38, s. 422–430, doi: 10.1016/j.wocn.2010.04.001.
• Poeppel D., 2014, The neuroanatomic and neurophysiological infrastructure for speech and language, “Current Opinion in Neurobiology”, 28, s. 142–149, doi: 10.1016/j.conb.2014.07.005.
• Sawicka I., 1995, Fonologia, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 3: Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków, s. 105−195.
• Shukla M., White K.S., Aslin R.N., 2011, Prosody guides the rapid mapping of auditory word, forms onto visual objects in 6-month-old infants, “Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 108(15), s. 6038–6043.
• Streefkerk B., 2002, Prominence. Acoustical and lexical/syntactic correlates, Utrecht.
• Steffen-Batogowa M., 2000, Struktura akcentowa języka polskiego, Warszawa−Poznań.
• Tamburini F., Wagner P., 2007, On Automatic Prominence Detection for German. Proceedings of INTERSPEECH 2007, s. 1809–1812, doi: 10.21437/Interspeech.2007–505.
• Wagner A., 2017, Rytm w mowie i języku w ujęciu wielowymiarowym, Warszawa.
• Wagner P., 2005, Great expectations – introspective vs. perceptual prominence ratings and their acoustic correlates, [w:] Interspeech 2005, s. 2381-2384, doi: 10.21437/interspeech.2005-41.
• Wierzchowska B., 1971, Wymowa polska, wyd. 2 zm. i rozsz., Warszawa.
• Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław.
• Wodarz H.W., 1961, Ist der polnische Akzent „melodisch”?, „Phonetica”, 6, s. 177−215.
• Wysocka M., 2012, Prozodia mowy w percepcji dzieci, Lublin.
• Wysocka M., 2020a, Wpływ uszkodzenia narządu słuchu na odbiór prozodii mowy, [w:] Prozodia – przyswajanie, badanie, terapia, red. M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski, Gdańsk, s. 332–348.
• Wysocka M., 2020b, Prozodia emocjonalna w percepcji dorosłych osób z uszkodzonym narządem słuchu – badania wstępne, „Logopedia”, 49(1), s. 153–166.
• Wysocka M., 2022, Percepcja rytmu w muzyce i mowie, „Logopedia”, 51–2, s. 211–228.
• Wysocka M., Mackiewicz L., 2017a, Muzyka i intonacja w percepcji dzieci korzystających z aparatów słuchowych, „Logopedia”, 46, s. 139–154.
• Wysocka M., Mackiewicz L., 2017b, Odbiór emocji wyrażonych w prozodii u dzieci z uszkodzonym narządem słuchu, „Logopedia Silesiana”, 6, s. 89–103.

Identifiers

DOI

10.24335/mrmv-d191

Biblioteka Nauki

24358782