Mechanizmy przejmowania wyrazów niemieckich w polszczyźnie południowokresowej

• Authors: Anna Kostecka-Sadowa

Title variants

EN

Mechanisms of taking over German words in the Polish local dialect in Lviv region

Abstracts

EN

The article describes the mechanisms of taking over German words to the conspiracy dialect on the phonetic-flexible and word-forming level. German language borrowings account for a significant percentage of the vocabulary in the conspiracy. Different historical and geographical conditions of the area contributed to this. The mass settlement of Germans in the cities caused the German loans to become more and more numerous and took root unnoticed in the language. The Germanisms presented here show a different degree of dependence on their originals, usually making it difficult, and sometimes impossible, to indicate their sources, which was related to the fact that quite often the source of Polish borrowings were German bustling, environ mental or colloquial expressions.

Keywords

EN

Polish local dialect in Lviv region; Germanisms; degree of adaptation of borrowings

PL

polszczyzna południowokresowa; germanizmy; stopień adaptacji zapożyczeń

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
• Year: 2020
• Issue: 15
• Pages: 119-130

Dates

published

2020

Contributors

author

Anna Kostecka-Sadowa

• Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków

• https://orcid.org/000000022287904X

References

• Bąk S., 1933, Polszczyzna górnośląska w przedwojennej szkole średniej, Wrocław.
• Bąk S., 1963, Zróżnicowanie narzecza śląskiego (próba podziału i charakterystyki dialektów śląskich), „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. 23, s. 434–460.
• Biolik M., 2000, Zapożyczenia z języka niemieckiego w tekstach stylizowanych na gwarę warmińską (na podstawie felietonów drukowanych w „Gazecie Olsztyńskiej” w latach 1925–1939), „Prace Językoznawcze” [Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie], t. 2, s. 5–33.
• Broda M., 1978, Zapożyczenia niemieckie w gwarze Puńcowa koło Cieszyna, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze”, t. 59, s. 99–105.
• Burysz A., 2012, Polszczyzna mieszkańców Drohobycza, Lublin, UMCS [maszynopis pracy doktorskiej, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. F. Czyżewskiego].
• Dyszak A., 2003, Germanizmy w mowie mieszkańców Bydgoszczy, [w:] Polszczyzna bydgoszczan. Historia i współczesność, red. M. Święcicka, Bydgoszcz, s. 81–94.
• Gliszczyńska A., 2007, Germanizmy leksykalne południowej kaszubszczyzny (na materiale książki Bolesława Jażdżewskiego Wspomnienia kaszubskiego „gbura”), „LingVaria”, t. 2, nr 1(3), s. 79–89.
• Gogolewski S., 1963, Wpływy niemieckie na kaszubski system czasów przeszłych, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. IX, s. 69-75.
• Gruchmanowa M., Walczak B. red., 1997, Słownik gwary miejskiej Poznania, Poznań.
• Hentschel G., Menzel T., 2002, O niemieckich zapożyczeniach leksykalnych a ich substytutach w polszczyźnie XIX wieku, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków, s. 263–271.
• Hinze F., 1963, Die deutschen Lehnwörter im Pomoranischen (Kaschubischen), Berlin.
• Judycka I., 1954, Typy zapożyczeń niemieckich w gwarach Warmii i Mazur, „Poradnik Językowy”, s. 1–12.
• Karszniewicz-Mazur A., 1988, Zapożyczenia leksykalne ze źródła niemieckiego we współczesnej polszczyźnie, Wrocław.
• Kleszcz K., 2002, Zapożyczenia niemieckie w gwarach śląskich (na przykładzie pierwszego tomu „Słownika gwar śląskich”), [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź, s. 225–233.
• Kleszcz K., 2006, Kontakty językowe polsko-niemieckie na Śląsku w pierwszej połowie XIX wieku, [w:] Wokół polszczyzny dawnej i obecnej, red. B. Nowowiejski, Białystok, s. 127–136.
• Kobus J., Gliszczyńska A., 2006, Funkcjonowanie germanizmów w języku mieszkańców wsi centralnej Wielkopolski (na przykładzie Baranówka i Sowinek, powiat Poznań), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 13 (33), s. 71–82.
• Kobus J., 2010, Status germanizmów we współczesnym języku mieszkańców wybranych wsi wielkopolskich, [w:] Діалектологічні студії. 9. Запозичення та iнтерференція, ред. П. Гриценко, Н. Хобзей, Львів, s. 52–58.
• Kostecka-Sadowa A., 2018, Zapożyczenia niemieckie w polszczyźnie południowokresowej, [w:] Polen und Deutsche in Europa. Polacy i Niemcy w Europie, red. K. Trybuś, M. Düring, M. Junkiert, Berlin, s. 267–282.
• Kostecka-Sadowa A., 2019, Zapożyczenia niemieckie w gwarze spiskiej (na podstawie materiału zgromadzonego w „Korpusie Spiskim”), „Gwary Dziś”, t. 11, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 175–182.
• Kurzowa Z., 1985, Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Kraków.
• Maciejewski J., 1966, O zapożyczeniach niemieckich w gwarze chełmińskiej. Asymilacja wyrazów, „Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Filologia Polska VI”, z. 17, s. 85–99.
• Miodek J., 1991, Germanizmy w gwarze śląskiej, „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo”, t. 13, s. 463–468.
• Nowowiejski B., 1996, Zapożyczenia leksykalne z języka niemieckiego w polszczyźnie XIX wieku (na materiale czasopism), Białystok.
• Nowowiejski B., 2007, Wpływy języka niemieckiego na polszczyznę w zakresie słownictwa, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 14–24.
• Obara J., 2002, Mechanizm zapożyczania z języka niemieckiego do gwar śląskich, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź, s. 359–372.
• Perzowa H., 1997, Wyrazy pochodzenia niemieckiego w „Słowniku gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur” (SGOWM). Adaptacja fleksyjna i słowotwórcza, [w:] Obraz językowy słowiańskiego Pomorza i Łużyc. Pogranicza i kontakty językowe, red. J. Zieniukowa, Warszawa, s. 329–344.
• Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M., 2015, O żywotności zapożyczeń niemieckich w gwarze miejskiej Poznania, „Gwary Dziś”, t. 7, s. 201–214.
• Popowska-Taborska H., 1993, Specyfika kaszubskich regionalizmów leksykalnych, Warszawa.
• Seifert-Nauka I., 1993, Dawny dialekt miejski Lwowa. Część I: Gramatyka. Wrocław.
• Siatkowski J., 1967, Wpływ poszczególnych dialektów niemieckich na język polski, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 7, s. 33–46.
• Siatkowski J., 1983, Interferencje językowe na Warmii i Mazurach, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 21, s. 103–115.
• Siatkowski J., 2004, Wpływy niemieckie, [w:] tegoż, Studia nad wpływami obcymi w „Ogólnosłowiańskim Atlasie Językowym”, Warszawa, s. 11–52.
• Siatkowski J., 2015, Studia nad słowiańsko-niemieckimi kontaktami językowymi, Warszawa.
• Sierociuk J., 2003, Założenia metodologiczne badań języka wsi, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 11, s. 131–136.
• Tambor J., 1998, Germanizmy w gwarze śląskiej – stopień przyswojenia, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prace Językoznawcze” XXV: Studia historycznojęzykowe, red. O. Wolińska, s. 210–218.
• Walczak B., 1999, Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia, [w:] Polszczyzna północno-wschodnia 2, red. B. Nowowiejski, Białystok, s. 69–107.
• Walczak B., Witaszek-Samborska M., 1989, Wpływy niemieckie w gwarze miejskiej Poznania, „Rozprawy Slawistyczne”, t. 4, s. 283–295.
• Wyderka B., 2003, Germanizmy jako problem leksykograficzny, „Gwary Dziś”, t. 2: Regionalne słowniki i atlasy gwarowe, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 217–222.
• Zaręba A., 1961, Śląskie teksty gwarowe (z mapką), Kraków.
• Zaręba A., 1979 [1980], O zapożyczeniach niemieckich w polskich gwarach orawskich, „ZFFUKom. Philologica 30”, s. 269–272.

Identifiers

DOI

10.24917/20831765.15.10

Biblioteka Nauki

2171624