Topograficzno-historyczna geneza nazw własnych krakowskich mostów i innych budowli służących przeprawie

• Authors: Krystyna Kowalik

Title variants

EN

Topographical-historical origins of proper names of bridges and other structures for crossing in Cracow

Abstracts

EN

The following paper is dedicated to the analysis of 41 proper names (including 18 historical names) of structures in Cracow used for crossing water and terrain, identified architecturally as bridges, footbridges, trestle bridges and flyovers. These names have got a rather distinct structure: the anteposition contains a generic name, while the postposition comprises an individualising determinant, such as an adjective or a noun in genitive case, less frequently nominative: most Dębnicki (bridge), most Wandy (bridge), most Lajkonik (bridge); kładka Ojca Bernatka (footbridge), estakada Obrońców Lwowa (trestle bridge). Most of these terms have toponymic or anthroponymic motivation connected with Cracow, others belong to exceptions. There is a tendency for using commemorative names, introduced with the preposition imienia/im. (named after): most im. Kardynała Franciszka Macharskiego. Due to the fact that these structures are located in the city, their names belong to urbanonymy. The physical appearance and function of these facilities make it possible to apply in their names the notion of hodonymy. In the Russian language the term gefironim has been used in reference to these names. In terms of the type of denoted structures, the notion gefironim is narrower than an urbanonym, but it is wider when it comes to the area in which these structures are located.

Keywords

PL

motywacja; leksykologia; onomastyka; urbanonimia; gefironim

EN

motivation; lexicology; onomastics; urbanonymy; gefironim/gephyronym

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
• Year: 2020
• Issue: 15
• Pages: 131-144

Dates

published

2020

Contributors

author

Krystyna Kowalik

• Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków

• https://orcid.org/0000000254480332

References

• Bednarczuk L., 2010, Nazwy Wilna i jego mieszkańców w dokumentach Wielkiego Księstwa Litewskiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” V, s. 3–18.
• Bieniarzówna J., Małecki J.M., 1985, Dzieje Krakowa, t. 3: Kraków w latach 1796–1918, wyd. II, Kraków.
• Biliszczuk J., 2017, Mosty w dziejach Polski – w hołdzie Twórcom polskich mostów, Wrocław.
• Boryś W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
• [Bučko D., Tkačova N.] Бучко Д., Ткачова Н., 2012, Словник української ономастичної терминології, Харків.
• Bylina S., 2002, Drogi – granice – most. Studia o przestrzeni publicznej i sakralnej w średniowieczu, Warszawa.
• Chwaściński B., 1997, Mosty na Wiśle i ich budowniczowie, Warszawa.
• Czekański M., 1999, Święci w dziejach Krakowa, Kraków.
• Furtak K., 2002, Mosty drewniane, Kraków.
• Gloger Z., 1972, Encyklopedia staropolska, t. III, wyd. II, Warszawa.
• Górny H., 2015, Nazewnictwo miejskie Krakowa – przeszłość i teraźniejszość. Projekt badawczy, „Onomastica” LIX, s. 377–387.
• Handke K., 1998a, Nazewnictwo miejskie, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków, s. 283–307.
• Handke K., 1998b, Słownik nazewnictwa Warszawy, Warszawa.
• Handke K., 2001, Polskie nazwy przepraw przez rzekę, [w:] Mosty – dzieła sztuki i inżynierii, zabytki. Materiały sesji naukowej. Warszawa, 25–26 maja 2000, red. B. Wierzbicka, Warszawa, s. 13–22.
• Jankowski J., 1973, Mosty w Polsce i mostowcy polscy (od czasów najdawniejszych do końca I wojny światowej), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Jureczko A., 2007, Którędy kupcy ruscy do Krakowa jechali? Kilka uwag o drodze krakowsko-sandomierskiej w średniowieczu, [w:] Kraków. Studia z dziejów miasta, red. J. Rajman, Kraków, s. 87–100.
• Kaniecki A., 2001, Poznańskie mosty na przestrzeni wieków, [w:] Mosty – dzieła sztuki i inżynierii, zabytki. Materiały sesji naukowej. Warszawa, 25–26 maja 2000, red. B. Wierzbicka, Warszawa, s. 103–123.
• Kola A., Wilke G., 2000, Mosty sprzed tysiąca lat. Archeologiczne badania podwodne przy rezydencji pierwszych Piastów na Ostrowie Lednickim, Toruń.
• Kołpak P., 2014, Rola patronów Królestwa Polskiego w geografii sakralnej późnośredniowiecznego Krakowa, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 6 (10), s. 158–190.
• Kowalik K., 2010, Strukturalne typy nazw własnych polskich współczesnych szkół wyższych, [w:] Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, Kraków, s. 349–377.
• Kowalik K., 2019, Nazwy własne krakowskich muzeów – analiza strukturalna i typologia, [w:] Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Zofii Abramowicz, red. A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski, Białystok, s. 321–340.
• Kowalik K., 2020, Próba typologii nazw własnych miejskich obiektów rekreacyjnych. W poszukiwaniu krakowsko-bratysławskich paraleli, [w:] V premenách času. Poľsko-slovanské jazykové a kultúrne kontakty // Na przestrzeni czasu. Polsko-słowiańskie kontakty językowe i kulturalne, red. M. Dobríková, Z. Obertová, M. Zakrzewska-Verdugo, Bratislava.
• Krajewski K., 1974, Mała encyklopedia architektury i wnętrz, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Kraków. Plan miasta – inwestycje, 2014, red. M. Kwoczyński, wyd. VII, Kraków.
• Krasnowolski B., 1992, Ulice i place krakowskiego Kazimierza, Kraków.
• Łagiewski M., 1989, Mosty Wrocławia, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Młynarczyk E., 2015, Terytorialna i kulturowa identyfikacja w krakowskich nazwach firmowych, [w:] Mikrotoponimy i makrotoponimy w komunikacji i literaturze, red. A. Gałkowski, R. Gliwa, Łódź, s. 193–203.
• Mosty na Wiśle: od źródeł do Bałtyku, 2007, red. S. Filipiuk, K. Jankowska, Bydgoszcz.
• Mosty świata, 2011, red. K. Jędrzejewski, tłum. U. Ruzik-Kulińska, Warszawa.
• Mosty w Krakowie, https://pl.wikipedia.org/wiki/Mosty_w_Krakowie [dostęp: 06.06.2020].
• Myszka A., 2015, Wyznaczniki proprialności leksemów w dokumentach z XVIII i XIX wieku (na przykładzie nazewnictwa miejskiego Rzeszowa), [w:] Mikrotoponimy i makrotoponimy w komunikacji i literaturze, red. A. Gałkowski, R. Gliwa, Łódź, s. 239–251.
• Myszka A., 2016, Urbanonimia Rzeszowa. Językowo-kulturowy obraz miasta, Rzeszów.
• Ożdżyński J., 1989, Morska wspólnota kulturowa w świetle faktów językowych: morfologia zapożyczeń w polskim słownictwie flisackim i żeglarskim, Kraków.
• Ożdżyński J., 1998, Konteksty kulturowe słownictwa flisackiego, Kraków.
• Rosset A., 1970, Starożytne drogi i mosty, Warszawa.
• Rosset A., 1974, Drogi i mosty w średniowieczu i w czasach odrodzenia, Warszawa.
• Rożek M., 2002, Mosty Krakowa, Kraków.
• Rożek M., 2006, Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków.
• Rudnicka-Fira E., 2008, Obraz dawnego świata odbity w nazwach miejscowych, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” III, s. 302–311.
• Ryżyński A., 2002, 750 lat poznańskich mostów, Poznań.
• Stańczyk A., 2008, Mosty stolic Rusi, Kraków.
• Sterner W., 1960, Mosty Warszawy, Warszawa.
• Supranowicz E., 1995, Nazwy ulic Krakowa, Kraków.
• [Suprun V.I.] Супрун В. И., 2018, Гефиронимы в русском онимическом пространстве, „Витебский государственный университет имени П. М. Машерова. Ученые записки: сборник научных трудов”, т. 25, с. 204–210, https://lib.vsu.by/jspui/handle/123456789/14534 [dostęp: 27.05.2020].
• Świszczowski S., 1981, Miasto Kazimierz pod Krakowem, Kraków.
• Tomkowicz S., 1926, Ulice i place Krakowa w ciągu dziejów. Ich nazwy i zmiany postaci, Kraków.
• Węgorowska K., 2010, Językowo-historyczno-architektoniczne refleksje o Zielonym Moście utrwalone w wybranych przewodnikach po Wilnie, [w:] Studia kresowe – język, literatura, historia, Kraków, t. 1, s. 61–75.
• Węgrzyn S., Upadek techniki Krakowa. Rzecz o przemijaniu dawnej kultury technicznej (nie tylko) w Krakowie..., https://upadektechnikikrakowa.blogspot.com/p/o-mnie.html [dostęp: 06.06.2020].
• Wierzbicka B., 2001, Przeprawy mostowe współczesnej Warszawy, [w:] Mosty – dzieła sztuki i inżynierii, zabytki. Materiały sesji naukowej. Warszawa, 25–26 maja 2000, red. B. Wierzbicka, Warszawa, s. 87–102.
• Wyrozumski J., 1992, Dzieje Krakowa, t. 1: Kraków do schyłku wieków średnich, Kraków.
• Wyrwas K., 2008, Kilka uwag o etymologii i zmianach znaczeniowych wyrazów most i mościć, „Język Polski” LXXXVIII, z. 4–5, s. 341–347.

Identifiers

DOI

10.24917/20831765.15.11

Biblioteka Nauki

2171622