Dialektologia wobec zmian językowych na polskiej wsi. Jak mogłoby wyglądać nowe spojrzenie?

• Authors: Maciej Rak

Title variants

EN

Dialectology towards language changes in the Polishvillage. How could a new look like?

Abstracts

EN

The article concerns the linguistic situation in the Polish village and the need for a new approach in dialectological research. In the 21st century, Polish dialectology becomes a de facto subdiscipline of sociolinguistics. The disintegration of the dialects means that there is a need for new descriptive research in the area that was part of Poland before 1945. In the western and northern territories (until 1945 belonged to Germany), it seems justified to conduct sociolinguistic research taking into account the communicative communities.

Keywords

PL

dialektologia; socjolingwistyka; gwary polskie; sytuacja językowa na polskiej wsi

EN

dialectology; sociolinguistics; Polish dialects; linguistic situation in the Polish village

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
• Year: 2021
• Issue: 16
• Pages: 173-184

Dates

published

2021

Contributors

author

Maciej Rak

• Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska

• https://orcid.org/0000000300421406

References

• Bartmiński J., 1974, „Jaś koniki poił” (Uwagi o stylu erotyku ludowego), „Teksty. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 2 (14), s. 11–24.
• Bukraba-Rylska I., 2013, Socjologia wsi polskiej, Warszawa.
• Bystroń J., 1885, O mowie polskiej w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim, odbitka z: „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” XII.
• Dejna K., 1973, Dialekty polskie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Dejna K., 1991, Interferencja oraz integracja w gwarach, [w:] Z zagadnień ewolucji oraz interferencji językowej, red. K. Dejna, Łódź, s. 5–12.
• Dejna K., 1998–2002, Atlas gwar polskich, t. I–IV (współautorzy: t. II – S. Gala, A. Zdaniukiewicz, F. Czyżewski; t. III – S. Gala), Warszawa.
• Dobrzycki S., 1898, O mowie ludowej we wsi Krzęcinie, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” XXVI, s. 332–408.
• Dobrzycki S., 1900, O tak zwanym mazurowaniu w języku polskim, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” XXXII, s. 208–235.
• Doroszewski W., 1934, Mowa mieszkańców wsi Staroźreby. Opis i tezy teoretyczne, „Prace Filologiczne”, t. XVI, s. 249–278.
• Dubisz S., 2013, Dialekt i gwara – integracja językowa – stylizacja gwarowa, [w:] tegoż, Językoznawcze studia polonistyczne, t. I: Dialektologia i jej pogranicza, Warszawa, s. 37–66.
• Dunaj B., 1986, Dialektologia a socjolingwistyka, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” XII, s. 15–23.
• Dunaj B., 2019, Badania polszczyzny krakowskiej – przeszłość i teraźniejszość, „LingVaria” XIV, nr 1(27), s. 35–47, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.02.
• Gajek J., 1958, Polski Atlas Etnograficzny. Zeszyt próbny. Uwagi wstępne, Wrocław.
• Grzegorzewicz W., 1892, O mowie ludowej we wsi Łukowcu w powiecie garwolińskim, „Sprawozdania Komisji Językowej AU” V, s. 148–168.
• Grzegorzewicz W., 1894, O języku ludowym w powiecie przasnyskim, „Sprawozdania Komisji Językowej AU” V, s. 72–126.
• Ivić M., 1975, Kierunki w lingwistyce, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Karaś H. (red.), 2010, Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php (dostęp: 31.03.2021).
• Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
• Karaś H., 2015, Zadania dialektologii w zakresie ginących gwar, „Gwary Dziś” VII, s. 83–95.
• Karaś M., 1965, Polskie dialekty Orawy. Cz.1. Fonetyka i fonologia, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze”, z. 16, „Studia Orawskie”, nr 4, Kraków.
• Kąś J., 1994, Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Kraków.
• Kąś J., Kurek H., 2001, Język wsi, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole, s. 440–459.
• Kleszcz K., 2001, Unifikacja języka mieszkańców wsi okolic Brzegu na Śląsku Opolskim. Studium socjolingwistyczne, Opole.
• Kobus J., Gniazdowski T. (red.), 2018, Słownik języka mieszkańców okolic Gniezna. Święta, wierzenia i przesądy, Poznań.
• Kobus J., Stępień M. (red.), 2018, Słownik języka mieszkańców okolic Czerniejewa. Praca na roli i w gospodarstwie, Poznań.
• Kosiński W., 1884, Przyczynek do gwary zakopiańskiej, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” X, s. 225–309.
• Kresa M., 2019, Filmowa stylizacja gwarowa na przykładzie lwowskiego bałaku w polskich filmach fabularnych (1936−2012), Warszawa.
• Kucharzyk R., 2012, Z zagadnień leksyki ekspresywnej – syc, czyli skąpiec, „LingVaria” VIII, nr 2 (14), s. 163–173.
• Kurek H., 1990, Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Kraków.
• Kurek H., 2021, Polskie miasta i wsie XXI wieku. Zacieranie się granic, języków i kultury, „Slavia Meridionalis” 21, https://doi.org/10.11649/sm.2402.
• Laskowski R., 1965, System fonologiczny gwary wsi Moszna w powiecie krapkowickim, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze” 15, Kraków, s. 191–210.
• Lebeda A., 2002, Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. VI: Wiedza i wierzenia ludowe, Wrocław–Cieszyn.
• Malinowski L., 1873, Beiträge zur slavischen dialectologie. I. Ueber die Oppelnsche Mundart in Oberschlesien, Leipzig.
• Mączyński M., Horyń E. (red.), 2014, Język w środowisku wiejskim, t. 1: W 110. rocznicę urodzin Profesora Eugeniusza Pawłowskiego, Kraków.
• Nitsch K., 1907a, Dialekty polskie Prus wschodnich (Warmia, Mazury, Ostródzkie, Nidzickie), „Materiały i Prace Komisji Językowej AU” III, s. 397–486.
• Nitsch K., 1907b, Dialekty polskie Prus zachodnich, „Materiały i Prace Komisji Językowej AU” III, s. 385–394.
• Nitsch K., 1909, Dialekty polskie Śląska (z mapą), „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” IV, s. 85–356.
• Nitsch K., 1910a, Próba podziału gwar polskich, „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Akademii Umiejętności” XIV, z. 8, s. 3–6.
• Nitsch K., 1910b, Próba ugrupowania gwar polskich z mapą, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” XLVI, s. 336–365.
• Nitsch K., 1911, Mowa ludu polskiego, Kraków.
• Nitsch K., 1915/1957, Dialekty języka polskiego, [w:] Encyklopedia polska Akademii Umiejętności, t. III: Język polski i jego historia z uwzględnieniem innych języków na ziemiach polskich, cz. 2, Kraków, s. 238–343 [2. wyd.: Dialekty języka polskiego z 3 mapami, Wrocław–Kraków 1957].
• Nitsch K., 1929/1968, Wybór polskich tekstów gwarowych, Warszawa.
• Nowowiejski B., 2001, O przyszłość polskich gwar ludowych, [w:] Przeszłość języka, red. S. Krzemień-Ojak, B. Nowowiejski, Białystok, s. 97–112.
• Osowski B. (red.), 2018a, Gospodarz. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, Poznań.
• Osowski B. (red.), 2018b, Gospodyni. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, Poznań.
• Osowski B. (red.), 2019, W kuchni pleszewian. Słownik języka i kultury mieszkańców powiatu pleszewskiego, Poznań.
• Osowski B., 2019, Drugie życie gwary – dialektyzacja w wybranych powieściach Katarzyny Bereniki Miszczuk, „Socjolingwistyka” 33, s. 269–282, https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.17.
• Piechnik A., 2019, Styl urzędowy mieszkańców wsi. Na przykładzie podań do wybranych ośrodków pomocy społecznej w południowej Małopolsce, Kraków.
• Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, „Biblioteka LingVariów”, t. 19, Kraków.
• Rak M., 2021, Jaki jest właściwie zakres dialektologii historycznej? (Uwagi z perspektywy dialektologa), „LingVaria” XVI, nr 2(31), s. 271–281, https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.31.22.
• Reichan J., 1980, Małopolskie gwary jednonosówkowe, cz. 1–2, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Reichan J., 1999, Współczesny status gwar ludowych – wybrane zagadnienia, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków, s. 262–278.
• Reichan J., 2010, Pracownia dialektologiczna Nitscha, [w:] Studia Dialektologiczne IV, red. H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz, Kraków, s. 25–34.
• Reichan J., Woźniak K., 2004, Polskie atlasy dialektologiczne i etnograficzne, Kraków.
• Rudnicka-Fira E., Błasiak-Tytuła M. (red.), 2014, Język w środowisku wiejskim, t. 2: Gwara – społeczeństwo – kultura, Kraków.
• Rzetelska-Feleszko E., 2002, Spojrzenie byłego dialektologa, [w:] Studia dialektologiczne II, red. J. Okoniowa, B. Dunaj, Kraków, s. 105–109.
• Sierociuk J., 2005, Problemy współczesnej dialektologii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXI, s. 67–76.
• Sierociuk J., 2007, Język mieszkańców wsi czy gwara? Problem nie tylko teoretyczny, „Prace Filologiczne” LII, s. 527–534.
• Sierociuk J., 2016, Dynamika przeobrażeń języka mieszkańców wsi i możliwości jej badania, „Gwary Dziś” VIII, s. 67–78.
• Sierociuk J. (red.), 2019, Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, Poznań.
• Sierociuk J., 2020, Sto lat dialektologii w Poznaniu, „Gwary Dziś” XIII, s. 11–32, https://doi.org/10.14746/gd.2020.13.2.
• Sobierajski Z. (red.), 1991, Dialekty polskie i folklor z różnych regionów, Poznań [z kasetą magnetofonową].
• Stomma L., 1986, Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Warszawa.
• Topolińska Z., 1990, Charakterystyka i dynamika językowych procesów integracyjnych w powojennej Polsce, „Socjolingwistyka” 9, s. 29–35.
• Warchala J., 2003, Kategoria potoczności w języku, Katowice.
• Wyderka B., 2001, Przemiany językowe na ziemiach zachodnich, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole, s. 460–476.
• Zawiliński R., 1880, Gwara brzezińska w powiecie ropczyckim. Studium dialektologiczne, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” VIII, s. 180–234.
• Zielińska A., 2013, Mowa pogranicza. Studium o językach i tożsamościach w regionie lubuskim, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.24917/20831765.16.15

Biblioteka Nauki

2172247