Nazwy wyrobów z mąki w mowie mieszkańców dawnych Kresów Południowo‑Wschodnich (na przykładzie kilku wsi z obwodu lwowskiego)

• Authors: Anna Kostecka-Sadowa

Title variants

EN

Names of flour products in the speech of the inhabitants of the former South‑Eastern borderlands (on the example of several villages from the Lviv region)

Abstracts

EN

The aim of this article is to describe the generational characteristics of flour products in the speech of Poles of the former South‑Eastern borderlands on the example of several villages from the Lviv region. My analyses focus on the dynamics of changes in the functioning of food names. The presented material and its preliminary analyses allow to unambiguously assign many names of dishes to specific generational groups of people studied. Comparison of the discussed names of dishes with the content of SGP showed that many of them are common with Polish dialect in the Poland. Confrontation with the Dictionary of the Ukrainian language and Ukrainian dialectological works from the studied area showed that many words coexist in Ukrainian, for example: buchanka, paska, pampuch, bublik, kałacz, korowaj, zawiwańce, pierożek, blin, palanycia.

Keywords

EN

flour products; southern Polish in the south‑eastern borderlands; borrowings

PL

produkty mączne; polszczyzna południowokresowa; zapożyczenia

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
• Year: 2023
• Issue: 18
• Pages: 169-180

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Kostecka-Sadowa

• Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków, Polska

• https://orcid.org/000000022287904X

References

• ROZWIĄZANIE SKRÓTÓW
• KSGP PAN – kartoteka Słownika gwar polskich, http://rcin.org.pl//publication/37156 (dostęp 21.02.2022).
• MSGP – Mały słownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Kraków 2009.
• SGM – Słownik gwar małopolskich, red. J. Wronicz, t. I–II, Kraków 2017.
• SGP PAN – Słownik gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kier. M. Karasia, od t. II pod kier. J. Reichana, od t. VI pod kier. J. Okoniowej, od t. IX pod kier. R. Kucharzyk, Wrocław–Kraków 1977–2021.
• SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Warszawa 1958–1968.
• SUM (CYM) – Slovnik ukraïnsʹkoï movi, red. Ì.K. Bìlodid, t. 1–11, Kiïv 1970–1980: [Cловник української мови, ред. І.К. Білодiд, t. 1–11, Київ 1970–1980 (http:/lcorp.ulif.org.ua/dictua/) oraz Slovnik ukraïnsʹkoï movi. Tomi 1–11 (A‑OÂSNÛVATI), 2015–2021:[Cловник української мови. Томи 1–11 (А‑ОЯСНЮВАТИ), 2015–2021], https://services.ulif.org.ua/expl/Entry/index?wordid=1&page=0 (dostęp 20.02.2022).
• USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. I–IV, Warszawa 2003.
• VSh – Šelemeh V.P., 2008, Nazvi strav ta kuhonnogo načinnâ v nadsânsʹkomu ta naddnìstâns ʹkomu govorah, [w:] Sučasnì problemi movoznavstva ta lìteraturoznavstva, vip. 12: Ukraïnsʹka dìalektna leksika âk ob’êkt slovnikarstva ta lìngvogeografìï. Do 100-rìččâ Mikoli Andrìjoviča Gricaka, s. 216–219: [Шелемех В.П., 2008, Назви страв та кухонного начиння в надсянському та наддністянському говорах, [w:] Сучасні проблеми мовознавства та літературознавства, вип. 12: Українська діалектна лексика як об‚ єкт словникарства та лінгвогеографії. До 100-річчя Миколи Андрійовича Грицака, s. 216–219].
• –Šelemeh V.P., 2009, Nazvi obrâdovih strav u nadsânsʹkih govìrkah Âvorìvŝini, [w:] P. Gricenko, N. Hobzej (red.), Dìalektologìčnì studìï, t. 8: Govori pìvdenno‑zahìdnogo narìččâ, s. 95–102: [Шелемех В.П., 2009, Назви обрядових страв у надсянських говірках Яворівщини, [w:] П. Гриценко, Н. Хобзей (ред.), Діалектологічні студії, т. 8: Говори південно‑західного наріччя, s. 95–102].
• –Šelemeh V.P., 2010, Nazvi hlìba ta jogo častin u govìrkah nadsânsʹko‑naddnìstâns ʹkogo sumìžžâ, Ìstoriko‑fìlologìčnij zbìrnik z regìonalʹnih problem, № 22 (II), Žitomir: [Шелемех В.П., 2010, Назви хліба та його частин у говірках надсянсько‑наддністянського суміжжя, Історико‑філологічний збірник з регіональних проблем, № 22 (II), Житомир].
• BIBLIOGRAFIA
• Adamowski J., Tymochowicz M. (red.), 2018, Dziedzictwo kulinarne w kontekstach tradycyjnych i współczesnych, Lublin.
• Bielak M., Sikora K., 2005, O regionalizmach leksykalnych w języku Krosna i okolic, [w:] Literatura – Język – Region, red. K. Sikora, J. Kułakowska‑Lis, Prace Naukowo‑dydaktyczne PWSZ w Krośnie, z. 17, Krosno, s. 7–28.
• Bohdanowicz J., 1996, Pożywienie. Zbieractwo – pożywienie głodowe, [w:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego t. III: Pożywienie i sprzęty z nim związane, red. J. Bohdanowicz, Wrocław, s. 10–21.
• Borejszo M., 1994, O nazwach napojów i potraw w poznańskich lokalach gastronomicznych, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” I, t. 21, s. 92–107.
• Cybulski N., 1894, Próba badań nad żywieniem się ludu wiejskiego w Galicyi, Kraków.
• Falińska B., 1991, Z badań nad regionalizmami w słownictwie kulinarnym, [w:] Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), red. K. Handke, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 79–88.
• Falińska B. (red.), 2020, Słownictwo ludowe Mazowsza, Podlasia i Suwalszczyzny w układzie tematycznym. Pożywienie, cz. I. Byłe województwo suwalskie, Warszawa.
• Falińska B., Konopka J., 2021, Słownictwo ludowe Mazowsza, Podlasia i Suwalszczyzny w układzie tematycznym. Pożywienie, cz. II. Byłe województwo łomżyńskie, Warszawa.
• Gluško М., Homčak L., 2017, Nadsânnâ: tradicìjna kulʹtura ì pobut, Lʹvìv: [Глушко M., Хомчак Л., 2017, Надcяння: традиційна культура і побут, Львів].
• Kostecka‑Sadowa A., 2022, Nazwy potraw w mowie mieszkańców dawnych Kresów południowo‑wschodnich, „Prace Filologiczne” LXXVII, s. 185–200.
• Kowalska‑Lewicka A., Szromba‑Rysowa Z., 1976, Pożywienie ludności wiejskiej, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, red. M. Biernacka, B. Kopczyńska‑Jaworska, A. Kutrzeba‑Pojnarowa, W. Paprocka, t. 1, Wrocław, s. 353–376.
• Kurek H., 2003, Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu, Kraków.
• Łeńska‑Bąk K., 2010, O pokarmach, smakach i utraconych znaczeniach. Historia kultury sub speciae culinaria, Opole.
• Markowski A., 1992, Polszczyzna końca XX wieku, Warszawa.
• Markowski A., 1994, Kuchnia w języku, czyli o nazwach produktów kulinarnych, [w:] Wokół stołu i kuchni, red. M. i J. Łozińscy (wybór i oprac.), Warszawa, s. 129–141.
• Pelcowa H., 2011, Tradycja i nowoczesność w międzypokoleniowej komunikacji językowej na przełomie XX i XXI wieku, [w:] Polszczyzna trzech pokoleń. Podobieństwa i różnice, red. K. Wojtczuk, M. Jasińska, Siedlce, s. 29–39.
• Pelcowa H., 2013, Dynamika zmian w polskich gwarach i dialektach w ostatnim siedemdziesięcioleciu, [w:] 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska, procesy, tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Mazurowi, red. A. Dunin‑Dudkowska, A. Małyska, Lublin, s. 373–397.
• Pelcowa H., 2015, Nazwa i desygnat w zmieniającej się rzeczywistości wiejskiej, [w:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność, red. U. Sokólska, Białystok, s. 551–568.
• Pelcowa H., 2019, Pogranicze językowe i kulturowe polsko‑wschodniosłowiańskie w obliczu tendencji globalizacyjnych (na materiale gwar Lubelszczyzny), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 67, s. 263–275.
• Pelcowa H., 2001, Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin.
• Rembiszewska K., Siatkowski J., 2018, Pogranicze polsko‑wschodniosłowiańskie. Studia wyrazowe, Warszawa.
• Rieger J., Cechosz‑Felczyk I., Dzięgiel E., 2002, Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, cz. 1: Stan i status, cechy charakterystyczne. Polszczyzna w Lwowskiem, Tarnopolskiem i na Podolu. Teksty, Warszawa.
• Sierociuk J., 2003, Założenia metodologiczne badań języka wsi, [w:] Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. XI, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, Poznań, s. 131–136.
• Sikora K., 2005, Kategoria mikroregionalizmów, [w:] Język trzeciego tysiąclecia III, t. 1: Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, red. G. Szpila, Kraków, s. 199–208.
• Smyk K., Pudłocki T., Wodzińska I. (red.), 2017, Puszcza Sandomierska od kuchni. Między tradycją a współczesnością, Kolbuszowa.
• Smyl J., 1973, Z leksykalnych badań gwarowych nazw kromki chleba, „Prace Filologiczne” XXIV, s. 239–245.
• Tymochowicz M., 2014, Pożywienie codzienne mieszkańców południowego Podlasia, [w:] Tam na Podlasiu IV. Pożywienie – czyli o czymś dla ciała i ducha, red. J. Adamowski, M. Wójcicka, Wola Osowińska, s. 23–32.
• Wietrzyk A., 2011, Słownik gwary Pogórzan (z okolicy Gorlic), red. B. Grabka, R. Kucharzyk, Gorlice.
• Verbovij M., 2022, Pro ukraïnsʹkij ìmennik obárìnok ‘bublik’: [Вербовий M., 2022, Про український іменник обáрінок ‘бублик’], „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 70, s. 171–191.
• Witaszek‑Samborska M., 2005, Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań.
• Zakhutska O., 2018, Słownictwo kulinarne gwary polskiej wsi Dorohań w Żytomierskiem, „Slavia Orientalis”, t. LXVII, nr 2, s. 325–349.
• Żarski W., 2003, Nazwy zup w języku polskim, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 29, s. 157–161.

Identifiers

DOI

10.24917/20831765.18.13

Biblioteka Nauki

26731729