Ruch i znaczenie (w) przerzutni

• Authors: Arkadiusz Sylwester Mastalski

Title variants

EN

Motion and meaning in enjambment

Abstracts

EN

The paper presents the conceptualization of the functional changes that have shaped the development of the verse-form phenomenon and, as well, the poetic enjambment inseparably related to it. By dividing the forms of poetic discontinuity into kinetic and semantic enjambments, it shows the transition from earlier, more archaic forms of incompatibility of the syntactic and verse orders, related to the verse synaphy (over-verse continuity), to subsequent forms of poetic overflow with inherent, independent sign properties and artistic motivation founded on the semantization of the poetic movement called semantic enjambment.

PL

Praca przedstawia konceptualizację zmian funkcjonalnych, jakie kształtowały się w rozwoju zjawiska formy wierszowej oraz nieodłącznie z nią związanej wierszowej przerzutni. Poprzez podział na przerzutnie kinetyczne i semantyczne pokazuje przechodzenie od form bardziej archaicznych, związanych z wierszową synafią w postaci niezgodności porządku składniowego i wierszowego, do form późniejszych, posiadających samodzielne właściwości znakowe i motywację artystyczną wynikającą z semantyzacji ruchu.

Keywords

EN

enjambment; motion; meaning; versification; verse

PL

przerzutnia; ruch; znaczenie; wersyfikacja; wiersz

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 180-205

Dates

published

2022

Contributors

author

Arkadiusz Sylwester Mastalski

• Prywatne Akademickie Centrum Kształcenia, Kraków

• https://orcid.org/0000000344189370

References

• Agamben Giorgio, The End of the Poem, w: tegoż, The End of the Poem. Studies in Poetics, przeł. Daniel Heller-Roazen, Stanford University Press, Stanford, CA 1999.
• Agamben Giorgio, Idea prozy, w: tegoż, Idea prozy, przeł. i posł. opatrz. Ewa Górniak-Morgan, komentarz Andrzej Serafin, Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego, Warszawa 2018.
• Altschuler Daniel R., Ballestero Fernando J., The Women of the Moon. Tales of Science, Love, Sorrow, and Courage, Oxford University Press, Oxford 2019.
• Arystoteles, Retoryka. Poetyka, przeł., wstęp i komentarz Henryk Podbielski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław itd. 1988.
• Attridge Derek, Moving Words. Forms in English, Oxford University Press, Oxford 2015.
• Auden Wystan Hugh, In Memory of W. B. Yeats, w: tegoż, Selected Poems, red. Edward Mendelson, Vintage Books, New York 1979, s. 81.
• Berger Anna Maria Busse, Medieval Music and the Art of Memory, University of California Press, Berkeley itd. 2005.
• Blankenborg Roland J., Audiable Punctation. Performative Pause in Homer Prosody, The Center for Hellenic Studies of Harvard University, Washington DC 2020.
• Blankenborg Roland J., Rhythm without Beat. Prosodically Motivated Grammarisation in Homer, The Center for Hellenic Studies of Harvard University, Washington DC 2014, http://nrs.harvard.edu/urn-3:hul.ebook:CHS_BlankenborgR.Rhythm_without_Beat.2014 (dostęp: 21.09.2019).
• Bornstein George, Jak czytać stronę. Modernizm i materialność tekstu, „Wielogłos” 2017, nr 1(31), 7–37.
• Burkert Walter, Stwarzanie świętości. Ślady biologii we wczesnych wierzeniach religijnych, przeł. Lech Trzcionkowski, Wydawnictwo Homini, Kraków 2006.
• Burton Edward, An Introduction to the Metres of the Greek Tragedians, M.A. Nattali, London 1821.
• Brogan Terry Vance F., Versification, w: The New Princeton Encyclopaedia of Poetry and Poetics, red. Alex Preminger, Terry V.F. Brogan, Frank J. Warnke, O.B. Hardison, Jr., Earl Miner, Princeton University Press, Princeton, NJ 1993, s. 1354.
• Brogan Terry Vance F., Scott Clive, Monte Steve, Enjambment, w: The Princeton Handbook of Poetic Terms, wyd. 3, red. Roland Greene, Stephen Cushman, Princeton University Press, Princeton, NJ 2016, s. 99–100.
• Cipora Krzysztof Szczygieł Monika, Hohol Mateusz, Palce, które liczą. Znaczenie liczenia na palcach dla poznania matematycznego u człowieka dorosłego, „Psychologia – Etologia – Genetyka” 2014, nr 30, s. 59–73.
• Cole Andrew T., Synapheia, w: The New Princeton Encyclopaedia of Poetry and Poetics, red. Alex Preminger, Terry V.F. Brogan, Frank J. Warnke, O.B. Hardison, Jr., Earl Miner, Princeton University Press, Princeton, NJ 1993, s. 1260.
• Cooper Gordon Burns, Mysterious Music. Rhythm and Free Verse, Stanford University Press, Stanford 1998.
• Culler Jonathan, Co to jest literatura i czy pytanie to ma jakiekolwiek znaczenie?, w: tegoż, Teoria literatury. Bardzo krótkie wprowadzenie, przeł. M. Bassaj, Prószyński i S-ka, Warszawa 1998, s. 29–55.
• Culler Jonathan, Theory of Lyric, Harvard University Press, Cambridge, MA – London 2015.
• Cuntz Manfred, Gurdemir Lavent, George Martin, Seasonal Dating of Sappho’s Midnight Poem Revisited, „Journal of Astronomical History and Heritage” 2016, s. 18–24.
• Curtius Ernst Robert, Umysł i forma, w: tegoż, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. Andrzej Borowski, TAiWPN Universitas, Kraków 1997, s. 397–400.
• Dainotti Paolo, On the Expressive and Iconic Value of the Enjambment from Homer to Milton, w: Operationalizing Iconicity, red. Pamela Perniss, Olga Fischer, Christina Ljungberg, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam 2020, s. 125–136.
• Danielewicz Jerzy, Miary wierszowe greckiej liryki. Problemy opisu i interpretacji, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 1994.
• Danielewicz Jerzy, Semantyczne funkcje form metrycznych w poezji antycznej, „Pamiętnik Literacki” 1983, t. 73, z. 1, s. 123–135.
• Danielewicz Jerzy, Z warsztatu komediopisarzy. Katalog potraw u Anaksandridesa, w: Thaleia. Humor w antyku. Księga pamiątkowa Janinie Ławińskiej-Tyszkowskiej w siedemdziesiątą rocznicę urodzin przez przyjaciół, kolegów i uczniów ofiarowana, red. G. Malinowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004, s. 58–64.
• David A.P., The Dance of the Muses. Choral Theory and Ancient Greek Poetics, Oxford University Press, Oxford – New York 2006.
• Dąbrówka Andrzej, Konstruktywizm w badaniach literatury dawnej, „Nauka” 2009, nr 3, s. 133–154.
• Dłuska Maria, Wiersz meliczny – wiersz ludowy, „Pamiętnik Literacki” 1954, t. 45, z. 2, s. 473–502.
• Dmochowski Franciszek Ksawery, Sztuka rymotwórcza, TAiWPN Universitas, Kraków 2002.
• Dolin Sharon, Enjambment and the Erotics of the Gaze in Williams’s Poetry, „American Imago” 1993, t. 50, nr 1 (wiosna), s. 29–53.
• Dziadek Adam, Projekt krytyki somatycznej, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2014.
• Fish Stanley, Jak rozpoznać wiersz, gdy się go widzi, przeł. Adam Grzeliński, w: tegoż, Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. Adam Szahaj, wyd. 2, TAiWPN Universitas, Kraków 2008, s. 81–98.
• Forston B.W., Language and Rhythm in Plautus. Synchronic and Diachronic Studies, De Gruyter, Berlin – New York 2008.
• Freudenberg Olga Michaiłowna, Realizacje światopoglądu pierwotnego. Formy rytmiczno-słowne, przeł. A. Pomorski, w: tejże, Semantyka kultury, red. Danuta Ulicka, wstęp W. Grajewski, TAiWPN Universitas, Kraków 2005, s. 187–216.
• Gasparov Mikhail Leonovich, A History of European Versification, przeł. Gerald Stanton Smith, Marina Tarlinskaja, red. Gerald Stanton Smith, Leofranc Holford-Strevens, Oxford University Press, Oxford 1996.
• Gerow Edwin, Entwistle Alan W., Indian Prosody, w: The Princeton Handbook of World Poetries, red. R. Greene, S. Cushman, Princeton – Oxford 2017, s. 285–286.
• Gronas Mikhail, Why Did Free Verse Catch On in the West, but not in Russia? On the Social Uses of Memorized Poetry, „Toronto Slavic Quarterly” 2010, nr 33, s. 166–213.
• Guiraud Pierre, Zarys wersyfikacji francuskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław itd. 1961.
• Herbert Zbigniew, Czarnofigurowe dzieło Eksekiasa, w: tegoż, Wiersze zebrane, oprac. edytorskie Ryszard Krynicki, wyd. 1 (dodruk), Wydawnictwo a5, Kraków 2008, s. 629.
• Hohol Mateusz L., Matematyka ucieleśniona, w: Oblicza racjonalności. Wokół myśli Michała Hellera, red. Bartosz Brożek, Janusz Mączka, Wojciech P. Grygiel, Mateusz Hohol, Copernicus Center Press, Kraków 2011, s. 143–166.
• Horacy, Dzieła wszystkie. Pieśni – pieśń wieku – jamby – gawędy – listy – sztuka poetycka, przeł., wstępem i komentarzem opatrzył Andrzej Lam, wyd. 2, zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
• Horacy, Wybór poezji, oprac. J. Królikowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wrocław itd. 1971.
• Horatius Quintus Flaccus, Carmen XXX, w: Quinti Horatii Flacci opera omnia, Whittaker, London 1853, s. 216.
• Kardela Henryk, Koncepcja umysłu ucieleśnionego w kognitywistyce, w: Studia z kognitywistyki i filozofii umysłu, t. 2: Mózg i jego umysły, red. Wioletta Dziarnowska, Andrzej Klawiter, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2006, s. 217–243.
• Karpiński Adam, O konsekwencjach „wieku rękopisów”: rekonstruowanie epoki, „Teksty Drugie” 1994, nr 3, s. 5–21.
• Kopczyńska Zdzisława, Znaczenie wyboru formy wierszowej (na przykładzie polskiego 8-zgłoskowca), „Pamiętnik Literacki” 1970, t. 61, z. 4, s. 179–195.
• Kremer Aleksandra, Filologowie i przyrodnicy. Żywa mowa wiersza a badania eksperymentalne, w: Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. Przemysław Czapliński i in., Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017, s. 462–479.
• Kremer Aleksandra, Głośna poezja. Uważne słuchanie w badaniach literackich, „Teksty Drugie” 2015, nr 5, s. 103–125.
• Kremer Aleksandra, W stronę kulturowej koncepcji tekstu pisanego, „Teksty Drugie” 2012, nr 3, s. 117–133.
• Krynicki Ryszard, *** [„ominąć siebie jak miasto…”], w: tegoż, Wiersze wybrane, Wydawnictwo a5, Kraków 2015, s. 30–31.
• Kulawik Adam, Istota wierszowej organizacji tekstu, w: Prace ofiarowane Henrykowi Markiewiczowi, red. Tomasz Weiss, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984, s. 37–62.
• Kulawik Adam, Teoria wiersza, Wydawnictwo Antykwa, Kraków 1995.
• Kulawik Adam, Wersologia. Studium wiersza, metru i kompozycji wersyfikacyjnej, Wydawnictwo Antykwa, Kraków 1999.
• Krzywy Roman, „Zuzanna” Kochanowskiego na manowcach twórczości oralnej, „Pamiętnik Literacki” 2020, t. 111, z. 2, s. 83–99.
• Lewandowska-Tomaszczyk Barbara, Konstruowanie znaczeń i teoria stapiania, w: Kognitywizm w poetyce i stylistyce, red. Grażyna Habrajska, Joanna Ślósarska, TAiWPN Universitas, Kraków 2006, s. 7–36.
• Loukaki Argyro, Sappo. Light and the Sacred Cosmologies of the Human Body, w: tegoż, The Geographical Unconscious, Routledge, New York 2014, s. 71–98.
• Mastalski Arkadiusz Sylwester, Sakadometryczna analiza wiersza. Ogólne założenia teoretyczne do badań empirycznych, „Neurolingwistyka Praktyczna” 2016, nr 2, s. 209–232.
• Mickiewicz Adam, Ekskuza, w: tegoż, Wiersze, oprac. Czesław Zgorzelski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1982, s. 206.
• [Mickiewicz Adam], Pisma Adama Mickiewicza na nowo przejrzane [i in.], t. 1, Paryż 1844.
• Müller Wolfgang G., Metrical Inversion and Enjambment in the Context of Syntactic and Morphological Structures. Towards a Poetics of Verse, w: Signergy, red. C. Jac Conradie i in., John Benjamins Publishing Company, Amsterdam – Philadelphia 2010, s. 347–363.
• Nietzsche F., Narodziny tragedii, czyli hellenizm i pesymizm, przeł. Leopold Staff, posł. Tomasz Macios, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003.
• Nortjé Elizabeth Louise, Etienne Terblanche, Embodiment and Corporeal Knowing in the Poetry of Gabeba Baderoon, „English Studies in Africa” 2016, t. 59, nr 2, s. 1–13.
• Nycz Ryszard, Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego, w: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz, wyd. 2, TAiWPN Universitas, Kraków 2012, s. 5–40.
• Obremski Krzysztof, Część archaiczna pieśni ojczystej: „wyrafinowany artyzm” a majuskuły jako znaki delimitacji wiersza (źródło versus imitacyjne konstrukcje), „Litteraria Copernicana” 2016, nr 3(19), s. 99–117.
• Oliensis Ellen, Horace and the Rhetoric of Authority, Cambridge University Press, Cambridge – New York – Melbourne 1998.
• Ong Walter James, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. i wstępem opatrzył Józef Japola, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1992.
• Parry Milman, The Making of Homeric Verse. The Collected Papers of Milman Parry, red. Adam Parry, Oxford University Press, Oxford 1971.
• Peabody Berkley, The Winged Word. A Study in the Technique of Ancient Greek Oral Composition as Seen Principally Through Hesiod’s Work and Days, State University of New York Press, New York 1975.
• Pszczołowska Lucylla, Forma wierszowa jako element kultury, w: tejże, Wiersz – styl – poetyka. Studia wybrane, TAiWPN Universitas, Kraków 2002, s. 6–15.
• Pszczołowska Lucylla, Przyczynek do opisu współczesnej wersyfikacji polskiej, „Teksty” 1975, nr 1, s. 23–38.
• Pszczołowska Lucylla, Wiersz polski. Zarys historyczny, Funna, Wrocław 2001.
• Quine Willard Van Orman, From a Logical Point of View. Nine Logico-Philosophical Essays, wyd. 2, przejrzane, Harper & Row, New York – Hagerstown – San Francisco – London 1980.
• Ramsey Reuben, Synaphea and Enjambment, w: tegoż, Aeschylus as Oral Performance. Rhythm, Structure, and Meaning in the “Persians”, Newcastle, Australia 2015 [komputeropis, https://nova.newcastle.edu.au/vital/access/services/Download/uon:22629/ATTACHMENT02?view=true (dostęp: 21.01.2020)].
• Reiner Paula, Kovacs David, ΔΕΔΥΚΕ ΜΕΝ Α ΣΕΛΑΝΝΑ. The Pleiades in Mid-Heaven (PMG Frag.Adesp. 976 = Sappho Fr. 168 B Voigt), „Mnemosyne” 1993, t. 46, z. 2, s. 145–159.
• Sadowski Witold, Wiersz w sieci, w: Tekst w sieci, t. 2: Literatura, społeczeństwo, komunikacja, red. Anna Gumkowska, Warszawa 2009, s. 21–31.
• Sadowski Witold, Wiersz wolny jako tekst graficzny, TAiWPN Universitas, Kraków 2004.
• Sappho, The Midnight Poem, przeł. John Addington Symonds (1883), https://www.sacred-texts.com/cla/usappho/sph49.htm (dostęp: 23.08.2019).
• Sawicki Stefan, Przerzutnia u Mickiewicza, „Roczniki Humanistyczne” 1945/1955, nr 5, s. 221–239.
• Sienkiewicz Henryk, Krzyżacy. Powieść historyczna, t. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962.
• Siwiec Paweł, Wiersz arabski. Ewolucja formy, Księgarnia Akademicka, Kraków 2017.
• Schiller Fryderyk, Zbójcy, przeł. Michał Budzyński, oprac. Elżbieta Zarych, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2002.
• Starnawski Jerzy, O „Źwierzyńcu” Mikołaja Reja z Nagłowic, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław itd. 1971.
• Strzelecki Władysław, Zarys metryki łacińskiej, w: Metryka grecka i łacińska, red. Maria Dłuska, Władysław Strzelecki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1959, s. 72–139.
• Szymborska Wisława, Akrobata, w: tejże, Wiersze wybrane, Wydawnictwo a5, Kraków 2010, s. 152.
• Śnieżko Dariusz, Pismo i głos: historia i literatura, Teksty Drugie” 2008, nr 1–2, s. 9–18.
• Świetlicki Marcin, Oto pointa, w: tegoż, Wiersze, Wydawnictwo EMG, Kraków 2011, s. 445.
• Taplin Oliver, Tragedia grecka w działaniu, przeł. A. Wojtasik, Wydawnictwo Homini, Kraków 2004.
• Topolski Jerzy, Metodologia historii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
• Tsur Reuven, What Can We Know about the Mediaeval Reader’s Response to Rhyme?, w: Polyphonie pour Ivan Fonagy, red. Jean Perrot, Harmattan, Paris 1997.
• Tsur Reuven, Gafni Chen, Enjambment – Irony, Wit, Emotion. A Case Study Suggesting Wider Principles, „Studia Metrica et Poetica” 2018, t. 5, nr 2, s. 7–28.
• Watkin William, Enjambment, w: The Agamben Dictionary, red. Alex Murray, Jessica Whyte, Edinburgh University Press, Edinburgh 2011, s. 62–63.
• West Martin Lichfield, Analecta musica, w: „Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik” 1992, nr 92, s. 1–54.
• West Martin Lichfield, Greek Lyric Poetry, przeł. M.L. West, Oxford University Press, Oxford – New York 2008.
• West Martin Lichfield, Greek Metre, Oxford University Press, Oxford 1982.
• West Martin Lichfield, Indo-European Poetry and Myth, Oxford University Press, Oxford – New York 2007.
• West Martin Lichfield, Muzyka starożytnej Grecji, przeł. Anna Maciejewska, Maciej Kaziński, Wydawnictwo Homini, Kraków 2003.
• West Martin Lichfield, Studies in Greek Elegy and Iambus, De Gruyter, Berlin – New York 1974.
• West Martin Lichfield, Wprowadzenie do metryki greckiej, przeł. Jacek Partyka, tłum. przejrzał i poprzedził wstępem Jerzy Danielewicz, Wydawnictwo Homini, Kraków 2003.
• Williams William Carlos, The Right Way, w: tegoż, The Collected Poems of William Carlos Williams. Vol I: 1909–1939, red. A. Walton Litz, Christopher MacGowan, New Directions Publishing, New York 1992.
• Wójcik Andrzej, Talent i sztuka: rzecz o poezji Horacego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1986.
• Zieliński Karol, Słońce w rozpaczy. Liryka miłosna Safony w aspekcie oralności, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006.
• Zwaan Rolf, Aspects of Literary Comprehension. A Cognitive Approach, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam – Philadelphia 1993.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.10.13

Biblioteka Nauki

25132832