Nasz kapitałogeniczny świat. Kryzysy klimatyczne, polityka klasowa i projekt ucywilizowania

• Authors: Jason W. Moore

Title variants

EN

Our Capitalogenic World: Climate Crises, Class Politics & the Civilizing Project

Abstracts

EN

We live in times of anthropogenic climate crisis. Or do we? This essay shows how “humanity” is a thoroughly modern fetish forged in the bloodbath of militarized accumulation and conquest after 1492. To say that the Anthropos drives the climate crisis implicates a historical actor that does not exist. But the reality is different. Humanity does nothing. Specific groups of humans make history – empires, classes, religious institutions, armies, and financiers. This essay reveals the Anthropocene as more than lousy history – although the flight from world history is crucial. It argues that today’s Anthropocene is one pillar of the Environmentalism of the Rich. It is rooted historically in the Civilizing Project, and, more recently, in post‑1970 “Spaceship Earth” environmentalism. Both Environmentalism and its recent Anthropocene craze have sought to do one thing above all: deflect blame from capitalism as the prime mover of the climate crisis. From the beginning, Environmentalism avoided “naming the system.” Only by identifying the climate crisis as capitalogenic – “made by humans” – can we begin to forge an effective socialist politics of climate justice.

PL

Żyjemy w czasach antropogenicznego kryzysu klimatycznego. Ale czy na pewno? Szkic pokazuje, jak w krwawej łaźni zmilitaryzowanej akumulacji i podboju po 1492 r. ukształtował się na wskroś nowoczesny fetysz „ludzkości”. Twierdzenie, że to Antropos napędza kryzys klimatyczny, implikuje aktora historycznego, który nie istnieje. Rzeczywistość jest odmienna: ludzkość nie robi niczego. Historię tworzą określone grupy ludzi – imperia, klasy, instytucje religijne, armie, finansiści. Artykuł określa antropocen jako coś więcej niż kiepską historię – choć ucieczka od historii światowej ma tu kluczowe znaczenie. Dowodzi, że dzisiejszy antropocen jest jednym z filarów ekologizmu bogatych. Jego korzenie historyczne tkwią w projekcie ucywilizowania oraz w niedawnym, powstałym po 1970 r. ekologizmie „statku kosmicznego Ziemia”. Zarówno Ekologizm, jak i współczesna moda na antropocen dążą przede wszystkim do jednego: zrzucenia winy z kapitalizmu jako głównego sprawcy kryzysu ekologicznego. Od samego początku Ekologizm unikał „nazywania systemu po imieniu”. Tylko określenie kryzysu klimatycznego jako „kapitałogenicznego” – „spowodowanego przez kapitał” – pozwoli nam stworzyć skuteczną socjalistyczną politykę sprawiedliwości klimatycznej.

Keywords

EN

World-Ecology; Capitalism; Imperialism; Capitalocene; Anthropocene

PL

ekologia-świat; kapitalizm; imperializm; kapitałocen; antropocen

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2023
• Volume: 11
• Pages: 123-151

Dates

published

2023

Contributors

author

Jason W. Moore

• Binghamton University

References

• Anderson Perry, Passages from Antiquity to Feudalism, New Left Books, London 1974.
• Antonacci John P., Periodizing the Capitalocene as Polemocene, „Journal of World-Systems Research” 2021, nr 2(27), s. 439–467.
• Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, red. Jason W. Moore, przeł. Krzysztof Hoffmann, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2021.
• Barnosky Anthony D. i in., Approaching a State Shift in Earth’s Biosphere, „Nature” 2012, nr 486 (7401), s. 54–58.
• Bethencourt Francisco, Racisms, Princeton University Press, Princeton 2013.
• Beyond Germs, red. Catherine M. Cameron, Paul Kelton, Alan C. Swedlund, University of Arizona Press, Tucson 2015.
• Bois Guy, Against the neo-Malthusian orthodoxy, „Past & Present” 1978, nr 79, s. 60–69.
• Bourdieu Pierre, Wacquant Loïc, An Invitation to Reflexive Sociology, University of Chicago Press, Chicago 1992.
• Brand Ulrich, Wissen Markus, The imperial mode of living, Verso, London 2021.
• Braudel Fernand, European Expansion & Capitalism, 1450–1650, w: Contemporary Civilization Staff of Columbia College, Columbia University, red. Chapters in Western Civilization, Columbia University Press, New York 1961, s. 245–288.
• Braverman Harry, Labor and Monopoly Capital, Monthly Review Press, New York 1974.
• Brecher Jeremy, Against Doom, PM Press, Oakland 2017.
• Brenner Robert, Agrarian class structure and economic development in pre-industrial Europe, „Past & Present” 1976, nr 70, s. 30–75.
• Brenner Robert P., The Low Countries in the Transition to Capitalism, „Journal of Agrarian Change” 2001, nr 2(1), s. 169–241.
• Brockington Dan, Fortress Conservation, Indiana University Press, Bloomington 2002.
• Brundtland Gro Harlem, Our Common Future, Oxford University Press, Oxford 1987.
• Carson Rachel, Silent Spring, Houghton Mifflin, Boston 1962.
• Ceballos Gerardo i in., Accelerated modern human–induced species losses, „Science Advances” 2015, nr 1(5), https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4640606/ [dostęp: 2023/01/26].
• Chwałczyk Franciszek, Around the Anthropocene in Eighty Names, „Sustainability” 2020, nr 12(11), s. 44–58.
• Crutzen Paul J., Stoermer Eugene F., The Anthropocene, „IGBP Newsletter” 2000, nr 41, s. 17–18.
• Dale Gareth, Karl Polanyi: The Limits of the Market, Polity, Cambridge 2010.
• Dauvergne Peter, Environmentalism of the Rich, MIT Press, Cambridge 2016.
• Dawson Ashley, Extinction, OR Books, New York 2016.
• Dean Jodi, The Communist Horizon, Verso, London 2012.
• Degroot Dagomar, The Frigid Golden Age, Cambridge University Press, Cambridge 2018.
• Dowie Mark, Losing Ground, MIT Press, Cambridge 1996.
• Dryzek John S., Pickering Jonathan, The Politics of the Anthropocene, Oxford University Press, Oxford 2019.
• Ehrlich Paul R. [i Anne H. Ehrlich], The Population Bomb, Ballantine, New York 1968.
• Ehrlich Paul R., Ehrlich Anne H., The Environmental Dimensions of National Security, w: Global Problems and Common Security, red. Josef Rotblat, Vitalii I. Goldanskii, Springer, Berlin 1989, s. 180–190.
• Federici Silvia, Caliban and the Witch, Autonomedia, Brooklyn 2004.
• Federici Silvia, Kobiety – dzicy Europy, przeł. Krzysztof Król, „Mały Format” 2021, nr 4–6, http://malyformat.com/2021/07/kobiety‑dzicy‑europy/ [dostęp: 2023/01/26].
• Federici Silvia, Revolution at Point Zero, PM Press, Oakland 2012.
• Ferguson James, The anti-politics machine, Cambridge University Press, Cambridge 1990.
• Fields Barbara J., Slavery, Race and Ideology in the United States of America, „New Left Review” 1990, nr I/181, s. 95–118.
• Fraser Nancy, Behind Marx’s Hidden Abode, „New Left Review” 2014, nr II/86, s. 55–72.
• Fukuyama Francis, Koniec historii, przeł. Tomasz Bieroń, Marek Wichrowski, Zysk i S‑ka, Poznań 1996.
• Fuller Buckminster, Operating Manual for Spaceship Earth, Southern Illinois University Press, Carbondale 1969.
• Genovese Eugene D., From Rebellion to Revolution, Louisiana State University Press, Baton Rouge 1981.
• Habermas Jürgen, Unaukowiona polityka a opinia publiczna, w: tegoż, Teoria i praktyka, przeł. Małgorzata Łukasiewicz, Zdzisław Krasnodębski, PIW, Warszawa 1983, s. 402–422.
• Hage Ghassan, Is Racism an Environmental Threat?, Polity, Cambridge 2017.
• Hardin Garret, The Tragedy of the Commons, „Science” 1968, nr 162, s. 1243–1248.
• Hari Johann, The Wrong Kind of Green, „The Nation”, 22.03.2010.
• Harvey David, The Condition of Postmodernity, Blackwell, Oxford 1989.
• Headrick Daniel, The Tools of Empire, Oxford University Press, Oxford 1981.
• Hobsbawm Eric, Wiek rewolucji. 1789–1848, przeł. Katarzyna Gawlicz, Marek Starnawski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.
• Klein Naomi, To zmienia wszystko. Kapitalizm kontra klimat, przeł. Hanna Jankowska, Katarzyna Makaruk, Muza, Warszawa 2016.
• Ladurie Emmanuel Le Roy, Valerie Daux, The climate in Burgundy and elsewhere, from the fourteenth to the twentieth century, „Interdisciplinary Science Reviews” 2008, nr 1(33), s. 10–24.
• Latour Bruno, Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przeł. Maciej Gdula, Oficyna Naukowa, Warszawa 2011.
• Levitt Tom, Conservation International ‘agreed to greenwash arms company’, „The Ecologist”, 11.05.2011, https://theecologist.org/2011/may/11/conservation‑international‑agreed‑greenwash‑arms‑company [dostęp: 2023/01/26].
• Lewis Simon L., Maslin Mark A., Defining the Anthropocene, „Nature” 2015, nr 519, s. 171–180.
• Lewis Simon L., Maslin Mark A., The Human Planet, Pelican, London 2018.
• Lewontin Richard C., Rose Steve, Kamin Leon J., Not in Our Genes, Pantheon, New York 1984.
• Lilley Sasha, McNally David, Yuen Eddie, Davis James, Catastrophism, PM Press, Oakland 2012.
• Linebaugh Peter, Rediker Marcus, The Many‑Headed Hydra, Beacon, Boston 2000.
• Liu Catherine M., The Virtue Hoarders, University of Minnesota Press, Minneapolis 2021.
• Malm Andreas, Fossil Capital, Verso, London 2016.
• Małowist Marian, Western Europe, Eastern Europe and World Development 13th‑18th Centuries, Brill, Leiden 2010.
• Marks Karol, Wprowadzenie do krytyki ekonomii politycznej, przeł. Antoni Bal, Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej, Warszawa 2008.
• Marks Karol, Zarys krytyki ekonomii politycznej, przeł. Zygmunt J. Wyrozembski, Książka i Wiedza, Warszawa 1986.
• Marks Karol, Engels Fryderyk, Ideologia niemiecka, w: tychże, Dzieła, t. 3, przeł. Kazimierz Błeszyński, Salomon Filmus, Książka i Wiedza, Warszawa 1961, s. 13–618.
• Marks Karol, Engels Fryderyk, Manifest Partii Komunistycznej, przeł. Tadeusz Zabłudowski, w: tychże, Dzieła, t. 4, Książka i Wiedza, Warszawa 1962, s. 511–549.
• McLuhan Marshall, At the moment of Sputnik the planet became a global theater in which there are no spectators but only actors, „Journal of Communication” 1974, nr 1(24), s. 48–58.
• McNeill John R., Engelke Peter, The Great Acceleration, Harvard University Press, Cambridge 2016.
• Mies Maria, Patriarchy and Accumulation on a World Scale, Zed, London 1986.
• Mintz Sidney W., Sweetness and Power, Penguin, New York 1985.
• Moore Jason W., Anthropocene, Capitalocene & the Flight from World History, „Nordia” 2022, nr 2(51), s. 123–146.
• Moore Jason W., Anthropocenes & the Capitalocene Alternative, „Azimuth” 2017, nr 5, s. 71–80.
• Moore Jason W., Beyond Climate Justice, w: The Way Out of the Climate Crisis, Walther König Press, Vienna 2022.
• Moore Jason W., Capitalism in the Web of Life, Verso, London 2015.
• Moore Jason W., Cheap Food & Bad Climate, „Critical Historical Studies” 2015, nr 1(2), s. 1–42.
• Moore Jason W., Confronting the Popular Anthropocene, „New Geographies” 2017, nr 9, s. 186–191.
• Moore Jason W., Das Planetare Proletariat im Planetaren Inferno, „LfB: Literaturforum im Brecht‑Haus” 2021, nr 6, s. 4–11.
• Moore Jason W., Del gran abaratamiento a la gran implosión, „Relaciones Internacionales” 2021, nr 47, s. 11–52.
• Moore Jason W., Ecology and the Rise of Capitalism, rozprawa doktorska, Berkeley, University of California 2007.
• Moore Jason W., El hombre, la naturaleza y el ambientalismo de los ricos, w: Pensar la ciencia de otro modo, red. Francisco Herrera, Daniel Lew, Nerliny Carucí, Mincyt, Caracas 2022, s. 55–82.
• Moore Jason W., Empire, Class & The Origins Of Planetary Crisis: The Transition Debate in the Web of Life, „Esboços” 2021, nr 28, s. 740–763.
• Moore Jason W., Global Capitalism in the Great Implosion, w: William I. Robinson, Can Global Capitalism Endure?, Clarity Press, Atlanta 2022, s. IX–XXIV.
• Moore Jason W., How to Read Capitalism in the Web of Life, „Journal of World-Systems Research” 2022, nr 1(28), s. 153–168.
• Moore Jason W., Madeira, Sugar, & the Conquest of Nature in the ‘First’ Sixteenth Century, Part I, „Review” 2009, nr 4(32), s. 345–390.
• Moore Jason W., Madeira, Sugar, & the Conquest of Nature in the ‘First’ Sixteenth Century, Part II, „Review” 2010, nr 1(33), s. 1–24.
• Moore Jason W., Metabolic Rift or Metabolic Shift?, „Theory & Society” 2017, nr 4(46), s. 285–318.
• Moore Jason W., Narodziny Taniej Natury, przeł. Krzysztof Hoffmann, w: Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, red. Jason W. Moore, przeł. Krzysztof Hoffmann, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2021, s. 97–136.
• Moore Jason W., Nature & the Transition from Feudalism to Capitalism, „Review” 2003, nr 2(26), s. 97–172.
• Moore Jason W., Power, Profit and Prometheanism, Part I: Method, Ideology and the Violence of the Civilizing Project, „Journal of World‑Systems Research” 2022, nr 21(2), s. 1–12.
• Moore Jason W., Putting Nature to Work, w: Supramarkt, red. Olaf Arndt, Cecilia Wee, Irene Books, Gothenburg 2015, s. 69–117.
• Moore Jason W., Raumschiffe und Sklavenschiffe: Die kapitalische Weltokologies 1492–2030, w: Kapitalismus und Nachhaltigkeit, red. Sighard Neckel, Philipp Degens, Sarah Lenz, Campus Verlag, Frankfurt 2022, s. 21–38.
• Moore Jason W., Remaking Work, Remaking Space, „Antipode” 2002, nr 2(34), s. 176–204.
• Moore Jason W., Slaveship Earth & the World‑Historical Imagination in the Age of Climate Crisis, „PEWS News”, Summer 2018, s. 1–4.
• Moore Jason W., The Capitalocene & Planetary Justice, „Maize” 2019, nr 6, s. 49–54.
• Moore Jason W., The Capitalocene, Part I, „Journal of Peasant Studies” 2017, nr 3(44), s. 594–630.
• Moore Jason W., The Capitalocene, Part II, „Journal of Peasant Studies” 2018, nr 2(45), s. 237–279.
• Moore Jason W., The Crisis of Feudalism: An Environmental History, „Organization & Environment” 2002, nr 3(15), s. 296–317.
• Moore Jason W., The Modern World‑System as Environmental History?, „Theory & Society” 2003, nr 3(32), s. 307–377.
• Moore Jason W., The Opiates of the Environmentalists?, „Abstrakt”, listopad 2021, https://www.abstraktdergi.net/opiates-of-the-environmentalists-anthropocene-illusions-planetary‑management‑the‑capitalocene‑alternative/ [dostęp: 2023/01/26].
• Moore Jason W., The Value of Everything?, „Review” 2017, nr 3–4(37), s. 245–292.
• Moore Jason W., Transcending the Metabolic Rift, „Journal of Peasant Studies” 2011, nr 1(38), s. 1–46.
• Moore Jason W., Über die Ursprünge unserer ökologischen Krise, „Prokla” 2016, nr 185, s. 599–619.
• Moore Jason W., Waste in the Limits to Capital: How Capitalism Lays Waste to the Web of Life, and Why It Can’t Stop, „Emancipations” 2022, nr 1(2), s. 1–45.
• Moore Jason W., World Accumulation and Planetary Life, or, Why Capitalism Will Not Survive Until the “Last Tree is Cut”, „IPPR Progressive Review” 2017, nr 3(24), s. 176–204.
• Nixon Richard, Annual Message to the Congress on the State of the Union, 22.01.1970, https://www.presidency.ucsb.edu/documents/annual-message-the-congress-the-state-the‑union‑2 [dostęp: 2023/01/26].
• Patel Raj, Moore Jason W., A History of the World in Seven Cheap Things, University of California Press, Berkeley 2017.
• Patterson Thomas C., Inventing Western Civilization, Monthly Review Press, New York 1997.
• Plumwood Val, Feminism and the Mastery of Nature, Routledge, New York 1993.
• Polanyi Karl, Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, przeł. Maria Zawadzka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
• Rai Milan, Columbus in Ireland, „Race & Class” 1993, nr 4(34), s. 25–34.
• Robertson Thomas, The Malthusian Moment, Rutgers University Press, New Brunswick 2012.
• Robinson Cedrick, Black Marxism, Zed, London 1983.
• Rockström Johan i in., Planetary Boundaries, „Ecology and Society” 2009, nr 2 (14), https://ecologyandsociety.org/vol14/iss2/art32/ [dostęp: 2023/01/26].
• Salvage Collective, The Tragedy of the Worker, Verso, London 2021.
• Selwyn Benjamin, Miyamura Satoshi, Class Struggle or Embedded Markets?, „New Political Economy” 2014, nr 5(19), s. 639–661.
• Skocpol Theda, States and Social Revolutions, Cambridge University Press, Cambridge 1979.
• Steffen Will, Crutzen Paul J., McNeill John R., The Anthropocene, „AMBIO” 2007, nr 8(36), s. 614–621.
• Steffen Will, Grinevald Jacques, Crutzen Paul J., McNeill John R., The Anthropocene: Conceptual
• and Historical Perspective, „Philosophical Transactions of the Royal Society A” 2011, nr 369, s. 842–867.
• Sutoris Peter, The term ‘Anthropocene’ isn’t perfect – but it shows us the scale of the environmental crisis we’ve caused, „The Conversation”, 20.10.2021.
• Taibi Matt, America’s Intellectual No‑Fly Zone, „Scheerpost”, 20.04.2022, https://scheerpost.com/2022/04/20/matt‑taibbi‑americas‑intellectual‑no‑fly‑zone/ [dostęp: 2023/01/26].
• Tawney R.H., Religion & the Rise of Capitalism, Harcourt, Brace & Company, New York 1926.
• The Transition from Feudalism to Capitalism, red. Rodney H. Hilton, New Left Books, London 1976.
• Wainwright Joel, Mann Geoff, Climate Leviathan, Verso, London 2018.
• Wallerstein Immanuel, Europejski uniwersalizm. Retoryka władzy, przeł. Adam Ostolski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007.
• Wallerstein Immanuel, Historical Capitalism, with Capitalist Civilization, Verso, London 1995.
• Wallerstein Immanuel, Nowoczesny system‑świat, przeł. Adam Ostolski, w: Współczesne teorie
• socjologiczne, red. Aleksandra Jasińska‑Kania, Lech Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006, s. 747–753.
• Wallerstein Immanuel, The Agonies of Liberalism, „New Left Review” 1994, nr I/204, s. 3–17.
• Wallerstein Immanuel, The Modern World‑System I, Academic Press, New York 1974.
• Watts Jonathan, Johan Rockström: ‘We need bankers as well as activists… we have 10 years to cut emissions by half’, „The Guardian”, 29.05.2021.
• Webb Walter P., The Great Frontier, University of Texas Press, Austin 1964.
• Werlhof Claudia von, On the concept of nature and society in capitalism, w: Maria Mies, Veronika
• Bennholdt-Thomsen, Claudia von Werlhof, Women: the last colony, Zed, London 1988, s. 96–112.
• Williams Michael, Deforesting the Earth, University of Chicago Press, Chicago 2003.
• Wolford Wendy, The Plantationocene, „Annals of the American Association of Geographers” 2021, nr 6(111), s. 1622–1639.
• Wood Ellen M., The Retreat from Class, Verso, London 1985.
• Wynter Sylvia, Unsettling the Coloniality of Being/Power/Truth/Freedom, „CR: The New Centennial Review” 2003, nr 3(3), s. 257–337.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.11.8

Biblioteka Nauki

25418327