Co na górnośląskim stole znaleźć było można? Kilka uwag na marginesie zwyczajów kulinarnych Górnoślązaków na przełomie wieków XIX i XX

• Authors: Ryszard Kaczmarek

Title variants

EN

What could be found on the Upper Silesian table? A few remarks on the culinary habits of Upper Silesians at the turn of the 19th and 20th centuries

Abstracts

EN

The article presents Silesian culinary customs in the context of the cultural changes of the last few centuries. The author refers to the remarks of Norbert Elias, who illustrated these metamorphoses by describing behaviour in everyday life, including culinary customs. This methodology is applied to the description of regional cooking customs - the author postulates broadening the field of research and going beyond the analysis of the Upper Silesian peasant’s behaviour only. He argues against the stereotype of identifying the description of native cuisine with plebeian menus, citing, for example, the case of the cuisine of Prince George Rudolf of Legnica, where the Swiss cookbook by Anna Wecker (1605) was used, the English menu at the Pszczyna court of the Hochberg family, or the influence of the Schlesisches Kochbuch by Henrietta Pelz on Silesian bourgeois cuisine at the turn of the 19th and 20th centuries. These examples lead the author to conclude that Silesian cuisine was open to the transfer of culinary customs, a phenomenon he interprets as a readiness to embrace cultural change by different social groups in the region.

PL

W artykule przedstawione zostały śląskie obyczaje kulinarne w kontekście przemian kulturowych ostatnich kilku wieków. Autor przywołuje uwagi Norberta Eliasa, który te metamorfozy ilustrował poprzez opis zachowań w życiu codziennym, w tym – obyczajów kulinarnych. Ta metodologia jest odniesiona do opisu obyczajów kuchni regionalnej – autor postuluje poszerzenia pola badań i wyjście poza analizę wyłącznie zachowań górnośląskiego chłopa. Polemizuje ze stereotypem utożsamiania opisu rodzimej kuchni z jadłospisem plebejskim, przywołując m.in. przykład kuchni legnickiego księcia Jerzego Rudolfa, gdzie korzystano ze szwajcarskiej książki kucharskiej Anny Wecker (1605), angielskie menu na pszczyńskim dworze Hochbergów czy wpływ Schlesisches Kochbuch autorstwa Henrietty Pelz na śląską kuchnię mieszczańską na przełomie XIX i XX wieku. Te przykłady prowadzą autora do wniosku, iż śląska kuchnia była otwarta na transfer obyczajów kulinarnych, a to zjawisko interpretuje jako gotowość do przyjmowania kulturowych zmian przez różne grupy społeczne regionu.

Keywords

PL

Śląsk; grupy społeczne; przemiany kulturowe; obyczaje; kuchnia

EN

Silesia; social groups; cultural change; customs; cuisine

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk"
• Journal: Zaranie Śląskie. Seria druga
• Year: 2023
• Volume: 9
• Pages: 197-207

Dates

published

2023

Contributors

author

Ryszard Kaczmarek

• Uniwersytet Śląski w Katowicach: Wydział Humanistyczny

• https://orcid.org/000000019917063X

reviewer

Zbigniew Hojka

• Uniwersytet Śląski w Katowicach: Wydział Humanistyczny

• https://orcid.org/0000000321691050

reviewer

Małgorzata Ruchniewicz

• Uniwersytet Wrocławski: Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych

• https://orcid.org/000000018646329X

References

• Elias, N. (1980). Przemiany obyczajów w cywilizacjach Zachodu (J. Banaszkiewicz, Tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Grabski, A. (2003). Dzieje historiografii. Wydawnictwo Poznańskie.
• Kriegs-Kochbuch. (b. d.). Phönix-Verlag. Inh.: Carl Siwinna. http://www.sbc.org.pl/Content/284986/PDF/ii54113-0000-00-0001.pdf
• Pelz, H. (1918). Schlesisches Kochbuch für bürgerliche Haushaltungen (H. Rosler, Red.). Wilh. Gottl. Korn. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/edition/275303?id=275303
• Perrot, M., i Guerrand, R. (2000). Szenen und Orte. W: M. Perrot (Red.), Geschichte des privaten Lebens: T. 4. Von der Revolution zum Groβen Krieg (H. Fliessbach, Tłum.; s. 311–418). S. Fischer.
• Piecha-van Schagen, B. (2015). Symbole kulinarne. W: B. Linek i A. Michalczyk (Red.), Leksykon mitów, symboli i bohaterów Górnego Śląska XIX–XX wieku (s. 77–80). Państwowy Instytut Naukowy Instytut Ślaski w Opolu.
• Simonides, D., i Kowalski, P. (Red). (1991). Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej. Volumen.
• Tannahill, R. (2014). Historia kuchni (A. Kunicka, Tłum.). Aletheia.
• Virchow, R. (1868). Ueber Nahrungs- und Genußmittel. C. G. Lüderitz’sche Verlagsbuchhandlung A. Charisius. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/264181/edition/269289/content
• Wecker, A. (1605). Ein köstlich new Kochbuch von allerhand Speisen an Gemüsen, Obst, Fleisch, Geflügel, Wildpret, Fischen und Gebachens: nicht allein für Gesunde, sondern auch und fürnemlich für Krancke in allerley Kanckheiten und Gebresten, auch schwangere Weiber, Kindbetterinnen und alte schwache Leuthe, künstlich und nutzlich zuzurichten und zugebrauchen: erstlich in vier underschiedlichen Büchern mit Fleiss beschrieben. Verlagung Ludwig König. https://fbc.pionier.net.pl/details/nn53S8T

Identifiers

DOI

10.24917/ZaranieSlaskie.9.8

Biblioteka Nauki

28702224