„Zrozumieć niepojęte” – specyfika odbioru i przetwarzania bodźców sensorycznych u dzieci ze spektrum autyzmu

• Authors: Dorota Pufund

Title variants

EN

“Understanding the inconceivable” – The reception and processing of sensory stimuli in children with autism spectrum disorder

Abstracts

EN

The article considers atypical sensory functioning of children with autism spectrum disorder. The redefinition of autism contained in the Classification of Psychiatric Disorders of the American Psychiatric Association DSM-5, including hyper- or hyporeactivity in the diagnostic criteria, justifies the adoption of a sensory perspective in a multi-profile diagnosis and in the planning of educational and therapeutic interventions. The article is an attempt to reconstruct Jean A. Ayres’ theory of sensory integration and to show the sensory difficulties experienced by those on the autistic spectrum. The article outlines the typology of sensory processing disorders advanced by Lucy Jane Miller and Winnie Dunn. For a better understanding of the functioning of the child with autism spectrum disorder it is important to analyse his/her individual sensory profile. The specific reception of sensory expressions disturbs or sometimes prevents the child’s full participation in the life of preschool or school, and handicaps learning. It is important to eliminate sensory barriers and to create a sensory friendly environment. The article emphasises that the sensory needs of children with autism spectrum disorder are an important factor conditioning their psycho-motor and social-emotional development. The article also presents practical implications.

PL

Artykuł przybliża problematykę nietypowego funkcjonowania sensorycznego dzieci ze spektrum autyzmu. Redefinicja autyzmu zawarta w Klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5, włączenie do kryteriów diagnostycznych hiper- lub hiporeaktywności, stanowi uzasadnienie przyjęcia sensorycznej perspektywy w procesie wieloprofilowej diagnozy dziecka oraz planowaniu oddziaływań tak edukacyjnych, jak i terapeutycznych. Artykuł stanowi próbę rekonstrukcji teorii integracji sensorycznej według Jean A. Ayres oraz ukazania w jej świetle trudności sensorycznych, z którymi borykają się dzieci ze spektrum autyzmu. W tym celu przybliżono typologię zaburzeń przetwarzania sensorycznego Lucy Jane Miller oraz Winnie Dunn. Specyficzny odbiór wyrażeń zmysłowych zakłóca lub niekiedy uniemożliwia uczestnictwo w życiu przedszkola czy szkoły, utrudnia uczenie się, dlatego tak ważne jest eliminowanie sensorycznych barier oraz kształtowanie przyjaznego sensorycznie środowiska. W artykule zwrócono uwagę na konieczność uwzględnienia sensorycznych potrzeb dzieci ze spektrum autyzmu w procesie organizacji ich kształcenia oraz terapii jako jednego z istotnych czynników warunkujących ich rozwój psychoruchowy i społeczno-emocjonalny. Omówiono także implikacje praktyczne.

Keywords

PL

autystyczne spektrum zaburzeń; zaburzenia przetwarzania sensorycznego

EN

autism spectrum disorder; sensory processing disorder

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Kultura i Wychowanie
• Year: 2019
• Volume: 16
• Issue: 2
• Pages: 47-58

Dates

published

2019

Contributors

author

Dorota Pufund

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

• https://orcid.org/0000000304390723

References

• Ayres J., Integracja sensoryczna a zaburzenia uczenia się, Harmonia, Warszawa 2018.
• Bogdashina O., Sensory perceptual issues in autism and Asperger syndrome. Different Sensory Experiences – Different Perceptual Words, Jessica Kingsley Publishers, London 2016.
• Borkowska M., Integracja sensoryczna w rozwoju dziecka. Podstawy neurofizjologiczne, Harmonia, Gdańsk 2018.
• Delacato C., Dziwne, niepojęte. Autystyczne dziecko, Fundacja Synapsis, Warszawa 1995.
• Gałecki P., Pilecki M., Rymaszewska J., Szulc A., Sidorowicz S., Wciórka J. (red.), Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018.
• Grandin T., Mózg autystyczny. Podróż w głąb niezwykłych umysłów, Copernicus Center Press, Kraków 2018.
• Hilton C.L. et all, Sensory responsiveness as a predictor of social severity in children with high functioning autism spectrum disorders, “Journal of Autism and Developmental Disorders” 2010, Vol. 40.
• International Classification of Diseases, 11th Revision, https://icd.who.int/en [dostęp: 28.10.2019].
• Klasyfikacja diagnostyczna DC:0-3. Opisy kliniczne dzieci oraz ich rodzin. Jak korzystać z klasyfikacji diagnostycznej zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa w procesie diagnozy i planowania terapii, Oficyna Wydawnicza „Fundament”, Warszawa 2007.
• Klasyfikacja diagnostyczna DC:0-3R. Klasyfikacja diagnostyczna zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa, Oficyna Wydawnicza „Fundament”, Warszawa 2007.
• Kranovitz C., Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie, Harmonia, Gdańsk 2012.
• Kupisiewcz M., Integracja sensoryczna, [w:] tegoż, Słownik pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
• Lane A.E. et all, Sensory processing subtypes in autism: association with adaptive behavior, “Journal of Autism and Developmental Disorders” 2010, Vol. 40.
• Maas V., Integracja sensoryczna a neuronauka – od narodzin do starości, Fundacja Innowacja, Warszawa 2007.
• Maas V., Uczenie się przez zmysły, Harmonia, Gdańsk 2016.
• Miller L., Dzieci w świecie doznań. Jak pomóc dzieciom z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego?, Harmonia, Gdańsk 2016.
• Przyrowski Z., Integracja sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii, Empis, Warszawa 2012.
• Williams D., Nikt nigdzie. Niezwykła autobiografia autystycznej dziewczyny, Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2011.
• Wiśniewska M., Profil Sensoryczny Dziecka (PSD) – model diagnozy profilu sensorycznego dzieci z zaburzeniami w rozwoju, Pracownia Testów Psychologicznych i Pedagogicznych, Gdańsk 2014.

Identifiers

DOI

10.25312/2083-2923.16/2019_04dp

Biblioteka Nauki

2212062