Афарызм і малыя тэкставыя формы: суадноснае і агульнае (на матэрыяле беларускай, рускай, польскай, англійскай моў)

• Authors: Liudmila Glukhanko , Eugene Ivanov

Title variants

PL

Aforyzm i małe formy tekstowe: porównywalność i ogólność (w języku białoruskim, rosyjskim, polskim, angielskim)

EN

Aphorisms and small text forms: Comparability and generality (in Belarusian, Russian, Polish, English)

Abstracts

PL

W artykule omówiono stosunek aforyzmów i innych małych form tekstowych na materiale literackim i folklorystycznym w języku białoruskim, rosyjskim, polskim i angielskim. Określono miejsce aforyzmów w ogólnych klasyfikacjach małych form tekstowych, wzajemnych relacji aforyzmów i powiedzeń literackich, przysłów, tekstów jednozdaniowych, fraz stereotypowych, narodowych odmian dzieł literackich i małych gatunków folklorystycznych. Aforyzmy są przeciwstawiane wszelkim innym małym formom tekstowym jako szczególny rodzaj jednostek frazowych w oparciu o ich dwie cechy obligatoryjne – uogólnienie treści i autonomię dyskursywną.

EN

The article discusses aphorisms and other small text forms in literary and folklore material in Belarusian, Russian, Polish and English. The place of aphorisms in the general classifications of small text forms, the relationship of aphorisms and literary sayings, proverbs, one-phrase texts, clichéd phrases, national varieties of literary and folklore works of small genres is determined. Aphorisms are contrasted with all other small text forms as a special type of phrasal unit on the basis of two of their obligatory features – the generalization of meaning and discursive autonomy.

BE

У артыкуле разглядаюцца суадносіны афарызма і іншых малых тэкставых форм на літаратурным і фальклорным матэрыяле ў беларускай, рускай, польскай і англійскай мовах. Вызначаецца месца афарызма ў агульных класіфікацыях малых тэкставых форм, узаемаадносіны афарызмаў і літаратурных выслоўяў, прыказак, аднафразавых тэкстаў, клішыраваных фраз, нацыянальных разнавіднасцей літаратурных і фальклорных твораў малых жанраў. Афарызмы супрацьпастаўляюцца ўсім іншым малым тэкставым формам як асобны тып фразавых адзінак на падставе дзвюх сваіх аблігаторных прымет – абагульненасці зместу і дыскурсіўнай самастойнасці.

Keywords

BE

афарызм; тэкст; літаратура; фальклор; малыя жанры; беларуская мова; руская мова; польская мова; англійская мова

PL

aforyzm; tekst; literatura; folklor; małe gatunki; język białoruski; język rosyjski; język polski; język angielski

EN

aphorism; text; literature; folklore; small genres; Belarusian language; Russian language; Polish language; English language

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2021
• Volume: 15
• Pages: 123-146

Dates

published

2021

Contributors

author

Liudmila Glukhanko

• Mogilev State A. Kuleshov University

• https://orcid.org/0000000228050638

author

Eugene Ivanov

• Mogilev State A. Kuleshov University

• https://orcid.org/0000000264518111

References

• Balowski M. (1999), O tzw. literaturze aforystycznej, czyli aforyzm, sentencja, maksyma, złota myśl, “Rozprawy komisji językowej”, Wrocław, 25, s. 33–40.
• Baranov A.N., Dobrovolskii D.O. (2008), Aspekty teorii frazeologii, Moskva.
• Beregovskaia E.M. (2015), Stilistika odnofrazovogo teksta (na materiale russkogo, francuzskogo, angliiskogo i nemeckogo iazykov), Moskva.
• Bredis M.A., Dimoglo M.S., Lomakina O.V. (2020), Paremii v sovremennoi lingvistike: podhody k izucheniiu, tekstoobrazuiuscii i lingvokulturologicheskii potencial, “Vestnik Rossiiskogo universiteta drujby narodov. Seriia: Teoriia iazyka. Semiotika. Semantika”, 11, 2, s. 265–284.
• Bykova A.A. (1984), Semioticheskaia struktura velerizmov, “Paremiologicheskie issledovaniia”, Moskva, s. 274–293.
• Cepliakova A.D. (2018), Іntertekstualnyia transfarmacyі krylatyh slou u suchasnai belaruskai lіtaraturnai move, “Vostochnoslavianskie iazyki i literatury v evropeiskom kontekste – V”, Mogilev, s. 132–134.
• Dandis A. (1978), O strukture poslovicy, “Paremiologicheskii sbornik. Poslovica. Zagadka (Struktura. Smysl. Tekst)”, Moskva, s. 13–43.
• Epshtein M.N. (1987), Aforistika, “Literaturnyi enciklopedicheskii slovar”, Moskva, s. 43–44.
• Epshtein M.N. (2000a), Odnoslovie kak literaturnyi janr, “Kontinent”, 104, s. 279–313.
• Epshtein M.N. (2000b), Slovo kak proizvedenie. O janre odnosloviia, “Novyi mir”, 9, s. 162–171.
• Fedorenko N.T., Sokolskaia L.I. (1990), Aforistika, Moskva.
• Gasparov M.L. (1987a), Aforizm, “Literaturnyi enciklopedicheskii slovar”, Moskva, s. 43.
• Gasparov M.L. (1987b), Gnoma, “Literaturnyi enciklopedicheskii slovar”, Moskva, s. 78.
• Gasparov M.L. (1987c), Maksima, “Literaturnyi enciklopedicheskii slovar”, Moskva, s. 206.
• Gasparov M.L. (1987d), Sentenciia, “Literaturnyi enciklopedicheskii slovar”, Moskva, s. 375.
• Gasparov M.L. (1987e), Hriia, “Literaturnyi enciklopedicheskii slovar”, Moskva, s. 487.
• Gasparov M.L. (1990), Primechaniia, “Plutarh. Zastolnye besedy”, Leningrad, s. 558–566.
• Gaurosh N.V., Niamkovіch N.M. (2012), Afarystychnyia vyslouі belaruskіh pіsmennіkau, Mіnsk.
• Gluhanko L.V. (2017a), Aforisticheskie edinicy v sonetah Uiliama Shekspira, “Fіlologіchnі studіï”, 16, s. 311–317.
• Gluhanko L.V. (2017b), Sposoby upotrebleniia aforisticheskih edinic v sonetah Uiliama Shekspira, “Aktualnye problemy prepodavaniia inostrannyh iazykov v vysshei shkole Respubliki Belarus”, Mogilev, s. 160–164.
• Glukhanko L.V. (2019), Semantic variety of aphorisms in William Shakespeare’s sonnets, “Romanovskie chteniia”, Mogilev, 13, s. 144–145.
• Gomez de la Serna R. (1955), Total de gregueries, Madrid.
• Grecheskaia epigramma (1993), Sankt-Peterburg.
• Ivanou Ia.Ia. (1994), Afaryzm iak pradmet fіlalogіі і ab’ekt lіngvіstykі, “Vesnіk Belaruskaga dziarjaunaga unіversіteta. Seryia 4”, 3, s. 61–65.
• Ivanou Ia.Ia. (2000), Semantyka belaruskіh afaryzmau, “Izvestiia Gomelskogo gosudarstvennogo universiteta imeni F. Skoriny”, 2 (25), s. 94–99.
• Ivanou Ia.Ia. (2002a), “Paradoksy” і “kaany” iak semantychnyia typy afarystychnyh vykazvanniau, “Vescі Belaruskaga dziarjaunaga pedagagіchnaga unіversіteta іmia M. Tanka”, 2 (32), s. 82–88.
• Ivanou Ia.Ia. (2002b), “Sentencyia” і “maksіma” iak semantychnyia raznavіdnascі afaryzma pavodle iago adnosіn da rechaіsnascі (na materyiale slavianskіh і germanskіh mou), “Studia wschodniosłowiańskie”, 2, s. 179–195.
• Ivanou Ia.Ia. (2003a), Prablemy lіngvіstychnaga vyvuchennia afaryzma, Magіleu.
• Ivanou Ia.Ia. (2003b), “Frazealagіzacyia” mounyh afaryzmau і fenomen mіjuzrounevai amanіmіі, “Studia Russica”, 20, s. 143–153.
• Ivanou Ia.Ia. (2004), Da antagenezu afaryzma iak adzіnkі movy vs. maulennia (sacyialіngvіstychny і sacyiakulturny aspekty), “Studia wschodniosłowiańskie”, 4, s. 181–199.
• Ivanou Ia.Ia. (2004a), Semantyka afarystychnyh vykazvanniau (na materyiale slavianskіh і germanskіh mou), “Vesnіk Belaruskaga dziarjaunaga unіversіteta. Seryia 4”, 1, s. 63–68.
• Ivanou Ia.Ia. (2004b), Frazealogіia vs. Afarystyka (da prablemy kategaryialnaga razmejavannia frazealagіchnyh і afarystychnyh adzіnak movy), “Izvestiia Gomelskogo gosudarstvennogo universiteta imeni F. Skoriny”, 1 (22), s. 29–32.
• Ivanou Ia.Ia. (2005), Krylatyia slovy, “Belaruskі falklor: encyklapedyia”, Mіnsk, 1, s. 729–730.
• Ivanou Ia.Ia. (2006), Da prablemy ukladannia slounіka afaryzmau movy tvorau Iakuba Kolasa, “Vesnіk Mazyrskaga dziarjaunaga pedagagіchnaga unіversіteta”, 1, s. 83–88.
• Ivanou Ia.Ia. (2007), Gregeryia iak semantychny typ afarystychnaga vykazvannia, “Vesnіk Bresckaga dziarjaunaga unіversіteta іmia A.S. Pushkіna. Seryia fіlalagіchnyh navuk”, 1 (7), s. 103–107.
• Ivanou Ia.Ia. (2008a), Afaryzmy u move tvorau Maksіma Gareckaga, “Belaruskaia mova і lіtaratura”, 8 (82), s. 62–64.
• Ivanou Ia.Ia. (2008b), Kategaryialnyia raznavіdnascі і sfery ujyvannia afaryzmau roznyh semantychnyh typau, “Vuchonyia zapіskі Bresckaga dziarjaunaga unіversіteta іmia A.S. Pushkіna”, 4, 1, s. 36–44.
• Ivanou Ia.Ia. (2011), Prablema ulasna lіngvіstychnaga vyznachennia paniaccia “afaryzm”, “Vesnіk Grodzenskaga dziarjaunaga unіversіteta іmia Ia. Kupaly. Seryia 3”, 1 (108), s. 95–102.
• Ivanou Ia.Ia. (2015), Mіjuzrounevaia amanіmіia paremіialagіchnyh, frazealagіchnyh і leksіchnyh adzіnak movy, “Fіlologіchnii chasopis”, 1 (6), s. 42–45.
• Ivanou Ia.Ia. (2017a), Afarystychnyia adzіnkі u belaruskai move, Magіleu.
• Ivanou Ia.Ia. (2017b), Afarystychnae vykazvanne iak mounaia madel krylatyh slou, “Fіlologіchnі studіï”, 16, s. 114–121.
• Ivanou Ia.Ia. (2018a), Lіngvіstychnyia prymety afarystychnyh adzіnak, “Uchenye zapiski Vitebskogo goudarstvennogo universiteta imeni P.M. Masherova”, 27, s. 78–84.
• Ivanou Ia.Ia. (2018b), Suadnosіny afarystychnyh adzіnak і malyh tekstavyh form (na materyiale belaruskai, ruskai, polskai, anglіiskai mou), “Vostochnoslavianskie iazyki i literatury v evropeiskom kontekste – V”, Mogilev, s. 120–123.
• Ivanou Ia.Ia. (2019a), Abagulnenasc zmestu iak lіngvіstychnaia prymeta afarystychnyh adzіnak, “Vestnik Minskogo gosudarstvennogo lingvisticheskogo universiteta. Seriia 1”, 3 (100), s. 48–56.
• Ivanou Ia.Ia. (2019b), Adnafrazavasc iak lіngvіstychnaia prymeta afarystychnyh adzіnak, “Vesnіk Magіleuskaga dziarjaunaga unіversіteta іmia A.A. Kuliashova. Seryia A”, 2 (54), s. 98–103.
• Ivanou Ia.Ia. (2019c), Asnounyia palajennі lіngvіstychnai teoryі afaryzma, “Fіlologіchnii chasopis”, 1 (13), s. 32–41.
• Ivanou Ia.Ia. (2019d), Dyskursіunaia samastoinasc iak lіngvіstychnaia prymeta afarystychnyh adzіnak, “Vestnik Polockogo gosudarstvennogo universiteta. Seriia A”, 10, s. 100–103.
• Ivanou Ia.Ia. (2019e), Іdyiamatychnasc iak lіngvіstychnaia prymeta afarystychnyh adzіnak, “Vescі Belaruskaga dziarjaunaga pedagagіchnaga unіversіteta іmia M. Tanka. Seryia 1”, 2 (100), s. 100–105.
• Ivanou Ia.Ia. (2019f), Namіnatyunasc iak lіngvіstychnaia prymeta afarystychnyh adzіnak, “Vesnіk Grodzenskaga dziarjaunaga unіversіteta іmia Ia. Kupaly. Seryia 3”, 9, 3, s. 76–83.
• Ivanou Ia.Ia. (2019g), Tekstavasc iak lіngvіstychnaia prymeta afarystychnyh adzіnak, “Izvestiia Gomelskogo gosudarstvennogo universiteta imeni F. Skoriny. Seriia: Gumanitarnye nauki”, 4 (115), s. 66–72.
• Ivanou Ia.Ia. (2019h), Uznaulialnasc і ustoilіvasc iak kategaryialnyia prymety afarystychnyh adzіnak, “Vesnіk Mazyrskaga dziarjaunaga pedagagіchnaga unіversіteta іmia І.P. Shamiakіna”, 1 (53), s. 119–125.
• Ivanou Ia.Ia. (2020), Belaruskіia antyprykazkі iak z’iava nacyianalnai lіngvakultury, “Językoznawstwo”, 1 (14), s. 83–106.
• Ivanou Ia.Ia., Kanavalava І.S. (2010), Antyprykazkі і prablema іh vyvuchennia u suchasnai belaruskai lіtaraturnai move, “Vesnіk Belaruskaga dziarjaunaga unіversіteta. Seryia 4”, 3, s. 11–15.
• Ivanov E. (2002), Paremiological Minimum and Basic Paremiological Stock (Belarusian and Russian), “Individual Research Support Scheme Grant No 148/2000. Final Report. Vol. 2”, Prague.
• Ivanov E. (2016), Aphorism as a Unit of Language and Speech, “EUROPHRAS 2016: Word Combinations in the Linguistic System and Language Use: Theoretical, Methodological and Integrated Approaches”, Trier, s. 42.
• Ivanov E., Petrushevskaia Ju. (2015), Etymology of English Proverbs, “Journal of Siberian Federal University. Humanities & Social Sciences”, 8, 5, s. 864–872.
• Ivanov E., Teslenko E. (2021), Autonomous Aphorisms (Aphorism in the Non-Aphoristic Text), “West – East”, 5, 1, s. 26–36.
• Ivanov E.E. (2003), Aforistika poemy N.A. Nekrasova “Komu na Rusi jit horosho”, “Russkii iazyk i literatura”, 10 (49), s. 82–98.
• Ivanov E.E. (2004), O dvuh genologicheskih raznovidnostiah malyh literaturnyh form (k razgranicheniiu poniatii “hriia” i “aforizm”), “Kuliashouskіia chytannі”, Magіleu, 2, s. 270–272.
• Ivanov E.E. (2006a) Universalnoe vyskazyvanie i aforizm, “Vesnіk Vіcebskaga dziarjaunaga unіversіteta”, 2 (40), s. 88–93.
• Ivanov E.E. (2006b), O poniatiiah “aforisticheskii tekst”, “aforistichnost (aforizaciia) rechi” i “aforisticheskii stil”, “Vescі Belaruskaga dziarjaunaga pedagagіchnaga unіversіteta іmia M. Tanka. Seryia 1”, 3 (49), s. 76–79.
• Ivanov E.E. (2008), O poniatiiah “rechevoi” i “iazykovoi” aforizm, “Vesnіk Bresckaga dziarjaunaga unіversіteta іmia A.S. Pushkіna. Seryia fіlalagіchnyh navuk”, 2 (10), s. 125–130.
• Ivanov E.E. (2009a), Ob osnovnyh tipah aforisticheskih vyskazyvanii, “Vesnіk Magіleuskaga dziarjaunaga unіversіteta іmia A.A. Kuliashova”, 1 (32), s. 126–132.
• Ivanov E.E. (2009b), O poniatiiah “aforizm” i “apofegma” (k voprosu o razgranichenii genologicheskih raznovidnostei malyh literaturnyh form), “Materialy nauchno-metodicheskoi konferencii”, Mogilev, s. 111–113.
• Ivanov E.E. (2014), Paradoksalnye poslovicy v russkom i belorusskom iazykah, “Vestnik Novgorodskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriia: Filologicheskie nauki”, 77, s. 21–24.
• Ivanov E.E. (2015), Paremiologicheskii minimum i osnovnoi paremiologicheskii fond, “Paremiologiia v diskurse”, Moskva, s. 48–66.
• Ivanov E.E. (2016), Lingvistika aforizma, Mogilev.
• Ivanov E.E. (2017), Aforistichnost i faktologichnost odnofrazovyh tekstov, “Vesnіk Magіleuskaga dziarjaunaga unіversіteta іmia A.A. Kuliashova. Seryia A”, 1, s. 91–92.
• Ivanov E.E. (2019a), O rekurrentnosti aforisticheskih edinic v sovremennom russkom iazyke, “Rusistika”, 17, 2, s. 157–170.
• Ivanov E.E. (2019b), Aspekty empiricheskogo ponimaniia aforizma, “Vestnik Rossiiskogo universiteta drujby narodov. Seriia: Teoriia iazyka. Semiotika. Semantika”, 10, 2, s. 381–401.
• Ivanov E.E. (2020), Aforizm kak obekt lingvistiki: osnovnye priznaki, “Vestnik Rossiiskogo universiteta drujby narodov. Seriia: Teoriia iazyka. Semiotika. Semantika”, 11, 4, s. 659–706.
• Ivanov E.E., Teslenko E.G. (2013), Avtonomnost aforizma v tekste (na materiale proizvedenii Uiliama Shekspira), “Vestnik Polockogo gosudarstvennogo universiteta. Seriia A”, 10, s. 86–90.
• Ivanova S., Іvanou Ia. (1997), Slounіk belaruskіh prykazak, prymavak і krylatyh vyrazau, Mіnsk.
• Ivanova S., Іvanou Ia. (2010), Antycytaty u suchasnai belaruskai move, “Phraseologische Studien: Dynamische Tendenzen in der slawischen Phraseologie”, Greifswald, s. 174–183.
• Ivanova S.F., Іvanou Ia.Ia., Shpakouskaia V.A. (2010), Paradyinyia, іranіchnyia і jartounyia transfarmacyі krylatyh vyrazau (da skladannia slounіka belaruskіh antyprykazak), “Acta Germano-Slavica”, 4, s. 52–61.
• Kochowski W. (1926), Psalmodia polska oraz wybór liryków i fraszek, Kraków.
• Korolkova A.V. (2005), Russkaia aforistika, Moskva.
• Korolkova A.V. (2012), Aforistika i janry hudojestvennoi literatury, “Izvestiia Smolenskogo gosudarstvennogo universiteta”, 2 (18), s. 51–60.
• Korolkova A.V. (2018), Aforistika v kontekste russkoi kultury, Smolensk.
• Lepeshau I.Ia., Iakalcevіch M.A. (2011), Tlumachalny slounіk prykazak, Grodna.
• Lomakina O.V. (2018), Frazeologiia v tekste: funkcionirovanie i idiostil, Moskva.
• Lomakina O.V. (2019), Krylatye edinicy v roli sovremennogo gazetnogo zagolovka: sostav, tendencii upotrebleniia, “Russkii iazyk za rubejom”, 1 (272), s. 37–41.
• Lomakina O.V., Mokienko V.M. (2019), Krylatika v sovremennom kulturnom kontekste, “Vestnik Rossiiskogo universiteta drujby narodov. Seriia: Teoriia iazyka. Semiotika. Semantika”, 10, 2, s. 256–272.
• Mieder W., Litovkina A.T. (1999), Twisted Wisdom: Modern Anti-Proverbs, Burlington.
• Mіhnevіch A.Ia. (1983), Afarystyka Iakuba Kolasa (da pastanoukі prablemy), “Belaruskaia lіngvіstyka”, 22, s. 59–65.
• Mіhnevіch A.Ia. (1994a), Afaryzmy, “Belaruskaia mova: encyklapedyia”, Mіnsk, s. 60–61.
• Mіhnevіch A.Ia. (1994b), Vyslouі, “Belaruskaia mova: encyklapedyia”, Mіnsk, s. 115–116.
• Panchenko K.І. (2013), Lіngvіstichnі osoblivostі tekstіv maloї formi, “Naukovі zapiski Nacіonalnogo unіversitetu «Ostrozka akademіia». Serіia fіlologіchna”, 38, s. 213–214.
• Paremiologiia bez granic (2020), M.A. Bredis, O.V. Lomakina (red.), Moskva.
• Paremiologiia v diskurse (2015), O.V. Lomakina (red.), Moskva.
• Plotnikova A.A. (2012), Obem teksta liricheskoi internet-miniatiury kak kliuchevoi priznak janra, “Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta”, 354, s. 23–26.
• Plutarh (1990), Izrecheniia carei i polkovodcev, “Plutarh. Zastolnye besedy”, Leningrad, s. 340–386.
• Pratt M.L. (1981), The Short Story: the Long and the Short of It, “Poetics”, 10, 2/3, s. 175–194.
• Słownik aforyzmów a cytatów z literatury polskiej od XVI do XX wieku (2005), E.E. Ivanov (red.), Mogilev.
• Tailor E.B. (1989), Pervobytnaia kultura, Moskva.
• Taylor A. (1962), The Proverb, and An Index to The Proverb, Hatboro (Pennsylvania).
• Tepliakova A.D. (2012), O funkciiah krylatyh slov v rechi, “Die Phraseologie in Raum und Zeit = Frazeologiia vo vremeni i prostranstve”, Greifswald, Sankt-Peterburg, s. 149–151.
• Walter H., Mokienko V.M. (2005), Antiposlovicy russkogo naroda, Sankt-Peterburg.

Identifiers

DOI

10.25312/2391-5137.15/2021_09eilg

Biblioteka Nauki

2127889