Transformacja i stan aktualny społeczno-ekonomicznego wymiaru ekosystemu detalicznego handlu spożywczego w Polsce: obraz dla polityki społeczno-gospodarczej

• Authors: Artur Bartoszewicz , Katarzyna Obłąkowska

Title variants

EN

Transformation and the current state of the socio-economic dimension of the retail food trade ecosystem in Poland: an image for the socio-economic policy

Abstracts

EN

The article presents the stages of transformation of the retail food trade in Poland since 1989 and presents the current picture of the format and specialization of stores in this market. First, as an introduction to the topic, the definition and economic, social and spatial impact of the trade ecosystem were presented. The second part discusses the stages and indicates the milestones in the development of retail food trade in Poland in the years 1989-2020. The starting point that was the culmination of 40 years of the Polish People’s Republic economy of shortage was characterized, as well as five stages, i.e., 1) “jaws”, marketplaces and small shops; 2) hypermarkets, supermarkets and the desired variety; 3) discounters and smart shopping; 4) convenience, franchise and small standardization close to home; 5) e-shopping. The third part presents a contemporary picture of the formats and specializations of retail grocery stores in Poland.

PL

Artykuł prezentuje etapy transformacji detalicznego handlu spożywczego w Polsce od 1989 r. oraz przedstawia aktualny obraz formatów i specjalizacji sklepów na tym rynku. W pierwszej kolejności jako wstęp do tematu przedstawiono definicję oraz oddziaływanie gospodarcze, społeczne i przestrzenne ekosystemu handlu. W drugiej omówiono etapy i wskazano kamienie milowe rozwoju detalicznego handlu spożywczego w Polsce w latach 1989-2020. Scharakteryzowano punkt startowy, który był uwieńczeniem 40 lat PRL-owskiej gospodarki niedoboru, oraz pięć etapów, tj. 1) „szczęki”, targowiska i małe sklepy; 2) hipermarkety, supermarkety i upragniona różnorodność; 3) dyskonty i smart shopping; 4) convenience, franczyza i mała standaryzacja blisko domu; 5) e-zakupy. W trzeciej nakreślono współczesny obraz formatów i specjalizacji detalicznych sklepów spożywczych w Polsce.

Keywords

PL

handel; handel spożywczy; handel detaliczny; transformacja; polityka społeczno-gospodarcza

EN

trade; food trade; retail trade; transformation; socio-economic policy

• Publisher: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne w Zielonej Górze
• Journal: Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze
• Year: 2022
• Issue: 16

Dates

published

2022

Contributors

author

Artur Bartoszewicz

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

• https://orcid.org/0000000238729441

author

Katarzyna Obłąkowska

• https://orcid.org/0000000323110061

References

• Bankier.pl. (2020). GUS: 60,9 proc. Polaków dokonywało w 2020 r. Zakupów przez internet. Pobrano 28 marca 2021, z Bankier.pl website: https://www.bankier.pl/wiadomosc/ GUS-60-9-proc-Polakow-dokonywalo-w-2020-r-zakupow-przez-internet-8021657.html
• Bankier.pl (2021). Rynek e-commerce w Polsce może wzrosnąć o ponad 20 proc. w 2021 roku – InPost. Pobrano 5 kwietnia 2021 z Bankier.pl website: https://www.bankier.pl/ wiadomosc/Rynek-e-commerce-w-Polsce-moze-wzrosnac-o-ponad-20-proc-w-2021-rokuInPost-8074148.html
• Baran, J., Błażejowska, A., Gradzewicz, M., Hagemejer, J., Hałka, A., Huszczonek, E., … Szafrański, G. (2020). E-commerce rósł w Polsce od dawna. Jak mu pomogła pandemia? Dwa wykresy pokazują to namacalnie. Pobrano 28 marca 2021, z Trans.INFO website: https://trans.info/pl/e-commerce-rosl-w-polsce-od-dawna-wplyw-pandemii-pokazuja-2- wykresy-195679
• Bombor, J. (2020). Kultowe domy towarowe z czasów PRL w woj. śląskim. Pamiętacie? Tak kiedyś robiliśmy zakupy. Pobrano 24 czerwca 2020, z Katowice Nasze Miasto website: https://katowice.naszemiasto.pl/kultowe-domy-towarowe-z-czasow-prl-w-woj-slaskimpamietacie/ar/c3-7769996
• Business Insider (2021). Dwa kolejne dyskonty wkrótce w całej Polsce. Dlaczego Polacy pokochali te sklepy? Pobrano 15 września 2021, z Business Insider website: https://businessinsider.com.pl/finanse/handel/dyskonty-w-polsce-biedronka-lidl-netto-aldisklepy-innowacje/mj08g5k
• Czubakowska, S. (2010). Historia supermarketów w Polsce. Pobrano 20 marca 2021, z Gazeta Prawna website: https://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/455554,historiasupermarketow-w-polsce.html dlahandlu.pl. (2021). Jak zmieniała się liczba sklepów w latach 2018-2020. Pobrano 27 września 2021, z www.dlahandlu.pl website: https://www.dlahandlu.pl/detalhurt/wiadomosci/jak-zmieniala-sie-liczba-sklepow-w-latach-2018-2020,96149.html
• GUS. (1991). Mały rocznik statystyczny 1991. GUS: Warszawa.
• GUS. (1998). Mały rocznik statystyczny 1998. GUS: Warszawa
• GUS. (2020). Rynek wewnętrzny w 2019 r. Warszawa. Pobrano z https://stat.gov.pl/files/gfx/ portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5466/7/26/1/rynek_wewnetrzny_2019.pdf
• GUS. (2021). Pojęcia stosowane w statystyczne publicznej. Punkty sprzedaży detalicznej. Pobrano z https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystycepublicznej/411,pojecie.html
• Kawczyńska, M. (2021). „Podobno są jatki, gdzie z ludzi robią kiełbasy”. Mięso w czasach PRL. Pobrano 15 marca 2021, z https://tygodnik.tvp.pl/52449416/podobno-sa-jatkigdzie-z-ludzi-robia-kielbasy-mieso-w-czasach-prl
• Kłosiewicz-Górecka, U. (2013). Struktura handlu detalicznego w Polsce a preferowane przez konsumentów miejsca zakupu FMCG. Konsumpcja i Rozwój, (2 (5)), 133–145.
• Kolporter. (2019). Ewolucja rynku sprzedaży prasy. Pobrano 23 marca 2021, z Kolporter website: http://www.kolporter.com.pl/news.php?nr=348
• Koniorczyk, G. (2014). Smart shopping a zachowania zakupowe polskich konsumentów. Handel Wewnętrzny, (3 (350)), 15–24.
• Law Business Quality. (2018). 100 lat warszawskiego handlu: Od ulicznych targowisk do nowoczesnych galerii. Pobrano 16 marca 2021, z Law Business Quality website: https://magazynlbq.pl/100-lat-warszawskiego-handlu-od-ulicznych-targowisk-donowoczesnych-galerii/
• Leszczyński, A. (2015). Czarny rynek PRL-u. Pobrano 15 marca 2021, z Gazetapl website: https://wyborcza.pl/alehistoria/7,121681,17728306,czarny-rynek-prl-u.html
• Lewicki, M. (2018). E-handel w Polsce – stan i perspektywy rozwoju. Handel Wewnętrzny, (4 (375) tom I), 176–189.
• Maciejewski, T. (2013). Półki nie zawsze puste. Jak się handlowało za PRL-u. Pobrano 15 marca 2021, z Gazetapl website: https://szczecin.wyborcza.pl/szczecin/ 7,34939,13534755,polki-nie-zawsze-puste-jak-sie-handlowalo-za-prl-u-zdjecia.html
• Milasewicz M. (2021). Euromonitor International: dyskonty najszybciej rozwijającym się formatem w Polsce. Pobrano 15 września 2021, z SCF News Retailnet.pl website: https://retailnet.pl/2021/07/28/88724-komentarz-marija-milasevic-euromonitor-internationaldyskonty-najszybciej-rozwijajacym-sie-formatem-w-polsce/
• MPiT. (2019). Ocena wpływu ograniczenia handlu w niedziele. Warszawa: Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii. Pobrano z Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii website: https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source =web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiHuZuHzPnzAhWWvIsKHcTgDKEQFnoECA IQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.gov.pl%2Fdocuments%2F910151%2F911704%2FMPi T_Analiza_niedziela_20190403.pdf%2F9a9961e0-9126-f406-a05c9de979cbbd9d&usg=AOvVaw3Q8ERhpmXde1lHS_umDxUH
• Mrozowska, I. (2020). Nielsen: Małe sklepy idą pod młotek, rosną dyskonty i supermarkety. Pobrano 1 września 2021, z Handelextra website: https://handelextra.pl/artykuly/ 233587,nielsen-male-sklepy-ida-pod-mlotek-rosna-dyskonty-i-supermarkety
• Nartowski, W. (2020). Franczyza – ćwierć wieku doświadczeń. HurtiDetal.pl, (9/175). Pobrano z https://hurtidetal.pl/article/art_id,30730-118/franczyza-u-cwierc-wiekudoswiadczen/
• Nielsen. (2018). Quarter by Numbers. Q4 2017. The Nielsen Company. Pobrano z https://www.nielsen.com/wp-content/uploads/sites/3/2019/04/2018.0320-20EU20- 20Quarter20by20Numbers20Europe20Q4202017.pdf
• PolskieRadio.pl. (2020). 12 grudnia 1970. Podwyżki cen wywołują protest robotników. Pobrano 15 marca 2021, z PolskieRadio.pl website: https://polskieradio.pl/art156_2636330
• PwC Polska. (2021). Analiza rynku ecommerce w Polsce 2021-2026. Pobrano z https://www.slideshare.net/PwCPolska/analiza-rynku-ecommerce-w-polsce-20212026- 242474281
• Roland Berger. (b.d.). Polski rynek handlu spożywczego w 2010-2020 roku. Segmenty convenience i supermarketów proximity skorzystają na spowolnieniu tempa wzrostu dyskontów. Warszawa: Roland Berger.
• Romanowska, E. (2019). 31 sierpnia 1980 r. – Porozumienie Gdańskie – symbol pokojowej rewolucji. Pobrano 23 marca 2021, z Witryna Historyczna website: https://www.witrynahistoryczna.pl/artykuly/1-sierpnia-1980-r-porozumienie-gdanskiesymbol-pokojowej-rewolucji/
• salon24.pl. (2020). Jarmark Europa i szczęki wolnego rynku. Pobrano 26 marca 2021, z Salon24.pl website: https://www.salon24.pl/u/polska-przedsiebiorczosc/ 1096068,jarmark-europa-i-szczeki-wolnego-rynku
• Sobiech, A. (2021). Te 30 franczyz najbardziej interesuje Polaków. Pobrano 28 marca 2021, z Franczyza w Polsce website: https://franczyzawpolsce.pl/te-30-franczyz-najbardziejinteresuje-polakow/
• Szafranek, K., i Błażejowska, A. (2020). Rynek detaliczny w Polsce: Stan sprzed pandemii COVID-19. Pobrano 20 marca 2021, z Obserwator Finansowy website: https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/rynek-detaliczny-w-polsce-stan-sprzed-pandemii-covid-19/
• https://www.dlahandlu.pl/detal-hurt/wiadomosci/raport-bliskosc-sklepu-wyprzedzila-niskie-ceny-w-rankingu-czynnikow-decydujacych-o-miejscu-zakupow,46584.html
• wirtualnemedia.pl (2021). Wartość e-handlu w 2021 r. może wzrosnąć o 20-30 proc. Pobrano 30 marca 2021 z Wirtualnemedia.pl website: https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/ wartosc-e-handlu-w-2021-r-moze-wzrosnac-o-20-30-proc
• Zawistowski, A. (2011). Reglamentacja towarów w PRL. Pobrano 15 marca 2021, z Dzieje.pl website: https://dzieje.pl/content/reglamentacja-towar%C3%B3w-w-prl
• ZPiP. (2020). Raport: Perspektywy poprawy konkurencyjności na rynku handlu detalicznego w Polsce. Związek Przedsiębiorców i Pracodawców. Pobrano ze Związek Przedsiębiorców i Pracodawców website: https://zpp.net.pl/wp-content/uploads/ 2020/01/23.01.2020-Raport-ZPP-Perspektywy-poprawy-konkurencyjno%C5%9Bci-narynku-handlu-detalicznego-w-Polsce.pdf

Identifiers

DOI

10.26366/PTE.ZG.2022.213

Biblioteka Nauki

2044086