„Niespodzianka. Prawdziwe zdarzenie w czterech aktach” Karola Huberta Rostworowskiego, czyli opowiedziana na nowo historia Niobe i Medei

• Authors: Maria Jolanta Olszewska

Title variants

EN

"Surprise. A real event in four acts" by Karol Hubert Rostworowski, or the story of Niobe and Medea re-told

Abstracts

EN

Surprise (oryg. Niespodzianka) (1928) by Karol Hubert Rostworowski, the first part of the dramatic trilogy, was recognized by critics as the most important play of the interwar period. Rostworowski, as a playwright with a Christian worldview, was primarily interested in the presence of evil in the human soul. Surprise is a part of the story of weak and wicked people, known from the writer’s earlier plays, who are unable to rise to a higher level of spiritual development and subject to Grace. This creates a conflict between sin and the moral order. Surprise is a tragedy of a Mother who, out of motherly love, committed a terrible crime. By mistake, she killed a stranger in whom she did not recognize her own son in order to save the other and provide him with a better life. The moral shock builds her conscience. Ultimately, the good that is rooted in the human soul wins. The art is imbued with tragic irony. At the same time, Surprise can be read as a new story of the mythical Niobe and Medea, told to give a voice to a silent woman, victims of a misunderstood patriarchy.

PL

Niespodzianka (1928) Karola Huberta Rostworowskiego, będąca pierwszą częścią trylogii dramatycznej, została uznana przez krytyków za najważniejszą sztukę XX-lecia międzywojennego. Rostworowskiego, jako dramaturga o światopoglądzie chrześcijańskim, interesowała przede wszystkim obecność zła w ludzkiej duszy. Niespodzianka wpisuje się w znaną ze wcześniejszych sztuk pisarza historię ludzi słabych i nikczemnych, którzy nie potrafi ą wznieść się na wyższy poziom rozwoju duchowego i poddać działaniu Łaski. Rodzi to konflikt pomiędzy grzechem a ładem moralnym. Niespodzianka jest tragedią Matki, która z miłości macierzyńskiej popełniła straszną zbrodnię. Przez pomyłkę zabiła przybysza, w którym nie rozpoznała własnego syna, po to by uratować drugiego i zapewnić mu lepszy byt. Wstrząs moralny rodzi w niej sumienie. Ostatecznie wygrywa dobro zakorzenione w ludzkiej duszy. Sztukę przepaja ironia tragiczna. Jednocześnie Niespodzianka daje się odczytać jako opowiedziana na nowo historia mitycznych Niobe i Medei, aby dać głos milczącym kobietom będącym ofiarami źle rozumianego patriarchatu.

Keywords

PL

zbrodnia; wieś; syn; matka; ojciec; zło; sumienie; miłosierdzie

EN

crime; village; son; mother; father; evil; conscience; mercy

• Publisher: Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny
• Journal: Język - Szkoła - Religia
• Year: 2021
• Volume: 16
• Pages: 125-139

Dates

published

2021

Contributors

author

Maria Jolanta Olszewska

• Uniwersytet Warszawski

References

• Bergel R. (1926), Tradycje dramatyki ludowej w teatrze K.H. Rostworowskiego, „Życie Teatru” nr 9.
• Boy-Żeleński T. (1965), Flirt z Melpomeną. Wieczór dziewiąty i dziesiąty, Pisma, t. XXIII, Warszawa.
• Braun J. (1984), Wielka Reforma Teatru w Europie. Ludzie – idee – zdarzenia, Wrocław.
• Duniec K. (2017), Dwudziestolecie. Przedstawienia, Warszawa.
• Kuźma E. (1980), Mit Orientu i kultury Zachodu w literaturze XIX i XX wieku, Szczecin.
• Nowaczyński A. (1929), Onorate altissimo poeta! Rzecz o „Niespodziance” K.H. Rostworowskiego, „Wiadomości Literackie” nr 11.
• Olszewska M.J. (2001), „Tragedia chłopska”. Od W. L. Anczyca do K.H. Rostworowskiego. Tematyka – kompozycja – idee, Warszawa.
• Parandowski J. (1963), Kiedy byłem recenzentem, Warszawa.
• Popiel J. (1993), Sztuka dramatyczna Karola Huberta Rostworowskiego, Wrocław.
• Popiel J. (1992), Wstęp, w: Rostworowski K.H. (1992), Niespodzianka, w: tegoż, Wybór dramatów, oprac. J. Popiel, Wrocław.
• Ratajczak J. (1972), Dramat chłopski. Krotochwila i tragedia, „Dialog” nr 4–5.
• Rawiński M. (1993), Dramaturgia polska 1918–1939, Warszawa.
• Rostworowska M. (2016), Szczery artysta. O Karolu Hubercie Rostworowskim, Kraków 2016.
• Rostworowski K.H. (1917), Pro domo meo, „Głos Narodu” nr 97.
• Rostworowski K.H. (1992), Niespodzianka, w: tegoż, Wybór dramatów, oprac. J. Popiel, Wrocław.
• Rzewuska E. (1988), Polski dramat ekspresjonistyczny wobec konwencji gatunkowych, Lublin.
• Sławińska I. (1938), Wokół teatru K.H. Rostworowskiego, „Ateneum” nr 3–4.
• Słonimski A. (1982), Gwałt na Melpomenie, Warszawa.
• Starowieyska-Morstinowa Z. (1938), Człowiek z monolitu, „Kultura” nr 11–12.
• T.S. [Sinko T.] (1929), „Niespodzianka” K. H. Rostworowskiego w Teatrze m. im. Słowackiego, „Czas” nr 47.
• W.J. (1928), Jak powstawała „Niespodzianka”? Rozmowa z laureatem Konkursu Teatru im. J. Słowackiego K.H. Rostworowskim, „Głos Narodu” nr 354.
• Życzyński H. (1938), Twórczość Karola Huberta Rostworowskiego, „Prąd” t. 35, z. 3–4.

Identifiers

DOI

10.26881/jsr.2021.16.10

Biblioteka Nauki

2087053