Ideologiczny fundament ukraińskiego Towarzystwa „Sokił” (1894–1914) cz. I: Cel, obowiązki, „przykazania”

• Authors: Krzysztof Śmiechowski

Title variants

EN

Ideological Foundation of the Ukrainian Society “Sokił”(1894–1914), part I Purpose, Duties, Commandments

Abstracts

EN

Founded in 1894, the Ukrainian Gymnastic-Firefighting Society “Sokił” [Falcon]did not immediately gain the popularity that the organization’s leaders wanted. Initially, the society gained recognition only in the academic circles. Only when the organizational development gained particular momentum in the first decade of the 20thcentury, covering large areas of Galicia and overcoming the bumpy road of internal formation – was it possible to reach the lowest strata of society with its message, and thus gaining the expected authority. The time has shown that the popularity of Sokił resulted not so much from the fact that it was a gymnastics and firefighting organization, but primarily because it grew into a thriving institution of Ukrainian national life. Under the banner of gymnastics and firefighting, the Ukrainian Sokił began a wide-ranging, multidirectiona lactivity that manifested patriotism and national traditions and concealed deeper goals of national independence.From the very beginning, the Ukrainian Gymnastic Society Sokił was supposed to be a democratic organization. It was based on a statute, with the general assembly as the highest authority. However, while the statute, which underwent several modifications in the course of organizational development, was given its due place in the publications on the founding and development of the society, all the studies on Sokił, so far, have not devoted their full attention to the systemic and ideological aspect of the society. These aspects served as a doctrinal strengthening of the developed: laws,norms, regulations, duties, membership rules, ceremonials, Sokił uniform, banner,anthem, hierarchical distinctions, organizational badges and propaganda slogans. As the organization developed and subsequent branches emerged, the Lviv headquarters of Sokił-Batko developed a number of template documents, so that their values would be the same and could be shared with the new societies, which also guaranteed a uniform internal structure to all nests scattered throughout Galicia. The drafting of the documents was entrusted to special committees. And although the Sokił branches differed in the degree to which their organizational structure was developed, thanks to the same theoretical foundations, from a structural point of view they showed homogeneity and integrity.Therefore, in the presentation of a series of articles on the history of this Ukrainian society, it was deemed appropriate to highlight this little-known and overlooked fragment of the society’s activity, which undoubtedly, in some way, complements the overall research subject. However, due to the abundance of material, presenting itin one part would have exceeded the periodical’s set volume, so it was only natural to divide it and present it in several parts, and the part: Purpose, Duties, Commandments is the first of them.

PL

Powstałe w roku 1894 Ukraińskie Towarzystwo Gimnastyczno-Pożarnicze „Sokił” [Sokół] nie od razu zdobyło taką popularność, na jakiej zależało liderom organizacji. Początkowo zyskało uznanie jedynie w kręgach akademickich. Dopiero wtedy, gdy w pierwszej dekadzie XX w. rozwój organizacyjny nabrał szczególnej dynamiki, obejmując swoim zasięgiem znaczne obszary Galicji i pokonując przy tym wyboistą drogę wewnętrznego kształtowania – udało się trafić z przesłaniem do najniższych warstw społeczeństwa, budując oczekiwany autorytet. Czas pokazał, że popularność „Sokiła” wynikała nie tyle z faktu, że była to organizacja gimnastyczno-pożarnicza, ale przede wszystkim z tego, że Towarzystwo wyrosło na prężną instytucję ukraińskiego życia narodowego. Pod szyldem gimnastyki i pożarnictwa ukraiński „Sokił” rozpoczął szeroko zakrojoną, wielokierunkową działalność manifestującą patriotyzm i tradycje narodowe oraz skrywającą ukryte głębiej cele niepodległościowe. Z założenia, od chwili powstania, „Sokił” miał być organizacją hołdującą zasadom demokratycznym, Towarzystwem opartym na statucie, z Walnym Zgromadzeniem jako władzą najwyższą. O ile jednak statutowi, który w trakcie rozwoju organizacyjnego ulegał kilkakrotnym modyfikacjom, poświęcono należne miejsce w publikacjach dotyczących powstania i rozwoju Towarzystwa, to we wszelkich dotychczasowych opracowaniach dotyczących „Sokiła” w sposób marginalny traktowano aspekt ustrojowy i ideologiczny, w którym mieszczą się służące doktrynalnemu umacnianiu organizacji i wypracowane na jej użytek: prawa, normy, regulaminy, obowiązki, zasady członkowskie, ceremoniały, sokilskie umundurowanie, sztandar, hymn, hierarchiczne wyróżniki, organizacyjne odznaki czy hasła propagandowe. Wraz z rozwojem organizacji i powstawaniem jej kolejnych filii, lwowska centrala „Sokił-Bat’ko” opracowywała szereg tego rodzaju wzorcowych dokumentów, tak by były one wspólne i typowe dla nowych ogniw Towarzystwa, gwarantując jednocześnie wszystkim gniazdom, rozsianym po całej Galicji, jednolity ustrój wewnętrzny. Ich redagowanie powierzono specjalnym komisjom. I choć sokilskie filie różniły się stopniem rozbudowania struktury organizacyjnej, to – dzięki wypracowanym teoretycznym podstawom – ustrojowo wykazywały jednorodność i integralność. Dlatego w prezentacji cyklu artykułów dotyczących historii tego ukraińskiego Towarzystwa za stosowne uznano wyeksponowanie tego, mało znanego i pomijanego, aspektu jego działalności, co niewątpliwie stanowić może dopełnienie opracowanego tematu. Jednakże, ze względu na obfitość materiału, przedstawienie go w jednym artykule przekraczałoby wyznaczone periodykiem ramy objętościowe, stąd naturalnym był jego podział na kilka części, a pierwsza z nich to: Cel, obowiązki, „przykazania”.

Keywords

PL

Sokił; Sicz; sokilskie normy; sokilskie przykazania; ukraińskie towarzystwo gimnastyczno-pożarnicze "Sokił"; ukraińskie towarzystwo sportowe; ideologiczny fundament ukraińskiego towarzystwa "Sokił"

EN

Ukrainian gymnastic and firefighting organization „Falcon”; „Sokil”; Sokił; Ukrainian; Sport Association; Sportywno-Ruchankowe Towarystwo Sokil u Lwowi

• Publisher: Archiwum Państwowe w Rzeszowie / Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Rzeszowie
• Journal: Prace Historyczno-Archiwalne
• Year: 2021
• Issue: Tom XXX
• Pages: 171-182

Dates

published

2021

Contributors

author

Krzysztof Śmiechowski

• historyk, Rzeszów

• https://orcid.org/0000000214877650

reviewer

Stanisław Stępień

• Południowo Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu

reviewer

Jan Pisuliński

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000293025631

References

• Źródła archiwalne:
• Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny m. Lwiw (CDIAUL) Fond 312, op. I, spr. 9.
• Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny m. Lwiw (CDIAUL) Fond 312, op. I, spr. 18.
• Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny m. Lwiw (CDIAUL) Fond 312, op. I, spr. 37 (Księga protokołów 1894–1902).
• Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny m. Lwiw (CDIAUL) Fond 312, op. I, spr. 38.
• Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny m. Lwiw (CDIAUL) Fond 312, op. I, spr. 78, ark. 44.
• Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny m. Lwiw (CDIAUL) Fond 312, op. I, spr. 109.
• Opracowania i artykuły:
• Hubczak M., Spomyny pro naszoho „Sokoła”, [w:] Sokił-Batko. Sportywno-Ruchankowe Towarystwo u Lwowi. Almanach 1894–1994, Lwiw 1996.
• Mirkiewicz A., Zarys dziejów sokolstwa słowiańskiego (1862–1939), Rzeszów 2014.
• Snopko J., Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Galicji 1867–1914, Białystok 1997.
• Śmiechowski K., Z „Sokiłem” w tle. Powstanie i rozwój ukraińskich organizacji gimnastyczno-pożarniczych „Sicz” (1900–1914), „Prace Historyczno-Archiwalne”, t. XXXII, 2020.
• Poradnyk dla pożarno-ruchankowych towarystw „Sokił”, zładyła na pidstawi praci Semena Horuka „Na sokołynych kryłach” orh. sekcija „Sokiła-Bat’ka”, Lwiw 1926.
• Żarski E., Osnowy Sokilstwa, Lwiw 1937.
• Wydawnictwa periodyczne:
• Sokilśkyj Kałendarec 1938, Lwiw 1937.
• „Sokilśki Wisty”, nr 1, styczeń–luty 1933.
• „Ukrajinśkyj Sokił”, Czasopys Sojuzu Ukrajinśkoho Sokilstwa za Kordonom, nr 4-5, kwiecień–maj 1935.
• „Wisty z Zaporoża”, nr 18, [w:] „Narodne Słowo”, nr 361, 12 maja 1910.
• „Wisty z Zaporoża”, nr 80, 30 kwietnia 1913.

Identifiers

DOI

10.30657/pha.33.2021.09

Biblioteka Nauki

2233599