Udział ludowców powiatu niżańskiego w wyborach parlamentarnych w latach 1919–1928

• Authors: Dariusz Półćwiartek

Title variants

EN

Peasant Party Members of the Nisko Districtin the Parliamentary Elections of 1919–1928

Abstracts

EN

In this period, the main peasant parties that were active in the county were: the PSL-Lewica (Polish People’s Party and the Left wing) the PSL-Piast, the PSL Wyzwolenie, the Związek Chłopski (Peasant Union) and the Stronnictwo Chłopskie (Peasant Party). During this period, the peasants of the Nisko district always had their own representative in parliament. During the election campaigns, the various peasant parties fiercely competed for electoral support. In the first elections to the Sejm, the PSL-Lewica won decisively, and the county elected Wojciech Marchut as a member of parliament. In the second elections to the Sejm of the first term in 1922, four peasant parties from Nisko district stood to compete for seats in the parliament: PSL “Piast”, PSL “Wyzwolenie”, PSL-Lewica and the Chłopskie Stronnictwo Radykalne (Peasant Radical Party). Each party had two representatives from the county. Eventually, thePSL “Wyzwolenie” won, but it did not receive a mandate due to the poor results in other districts. Thus, Marcin Socha of the PSL “Piast” became an MP from the Nisko district. An even greater breakdown of the peasant vote took place during the elections to the Sejm of the second term in 1928. This time five peasant groups competed for seats in the Nisko district: PSL ,,Wyzwolenie”, Stronnictwo Chłopskie (hereinafter: SCh), PSL ,,Piast”, Związek Chłopski and Stojałowczycy. SCh, a new party formed two years prior, won and the mandate was again given to Marcin Socha, who had previously left PSL “Piast” and joined SCh. The Witos party suffered a resounding defeat. This may have been mainly due to Socha and his supporters moving to SCh. In the elections to the Sejm of the third term in 1930, the Centrolew list, which included peasant parties, was ultimately invalidated and the peasants could not vote for “their” representative this time. The electoral campaign was a time where the various peasant groups and their main representatives and candidates were very active. It was a time where the population could learn more about the representatives and any given peasant party’s program. As soon as the elections ended, so too did the increase in political activity.

PL

Na terenie powiatu w tym okresie działały główne partie chłopskie: PSL-Lewica, PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie”, Związek Chłopski [dalej: ZCh] i Stronnictwo Chłopskie [dalej: SCh]. Ludowcy powiatu niżańskiego w omawianym okresie mieli zawsze swojego przedstawiciela w parlamencie. Poszczególne partie chłopskie w czasie kampanii wyborczych zawzięcie rywalizowały ze sobą. W pierwszych wyborach do Sejmu Ustawodawczego zdecydowane zwycięstwo odniosła PSL-Lewica, a posłem z powiatu niżańskiego został wybrany Wojciech Marchut. W wyborach do Sejmu I kadencji w 1922 r. do rywalizacji o mandaty sejmowe w powiecie stanęły aż cztery partie chłopskie: PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie”, PSL-Lewica i Chłopskie Stronnictwo Radykalne. Każde stronnictwo miało na liście po dwóch swoich przedstawicieli z powiatu. Ostatecznie zwycięstwo odniosło PSL „Wyzwolenie”, ale mandatu nie otrzymało ze względu na słaby wynik w innych powiatach okręgu. Posłem z powiatu niżańskiego został Marcin Socha z PSL „Piast”. Jeszcze większe rozbicie głosów chłopskich nastąpiło podczas wyborów do Sejmu II kadencji w 1928 r. Tym razem o mandaty w powiecie niżańskim rywalizowało pięć ugrupowań ludowych: PSL „Wyzwolenie”, Stronnictwo Chłopskie, PSL „Piast”, Związek Chłopski i Stojałowczycy. Zdecydowane zwycięstwo odniosło nowe ugrupowanie – powstałe dwa lata wcześniej SCh, a mandat ponownie uzyskał Marcin Socha, który przedtem wystąpił z PSL „Piast” i przeszedł do SCh. Ugrupowanie Witosa poniosło zdecydowaną klęskę. Mogło się to wiązać głównie z przejściem Sochy i jego zwolenników do SCh. W wyborach do Sejmu III kadencji w 1930 r. lista Centrolewu, w skład której wchodziły partie ludowe, została ostatecznie unieważniona i chłopi nie mogli tym razem zagłosować na „swojego” przedstawiciela. Kampania wyborcza przyczyniała się do dużej aktywności poszczególnych ugrupowań chłopskich i głównych działaczy oraz ich kandydatów. Był to czas, gdy ludność mogła szerzej poznać program danego stronnictwa ludowego i jego liderów. Po wyborach działalność polityczna zdecydowanie osłabła.

Keywords

PL

Wojciech Marchut; Marcin Socha; PSL-Lewica; PSL „Piast; Stronnictwo Chłopskie; Związek Chłopski

• Publisher: Archiwum Państwowe w Rzeszowie / Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Rzeszowie
• Journal: Prace Historyczno-Archiwalne
• Year: 2021
• Issue: Tom XXX
• Pages: 205-219

Dates

published

2021

Contributors

author

Dariusz Półćwiartek

• Zespół Szkół Licealnych w Leżajsku im. Bolesława Chrobrego Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie Oddział w Przemyślu

• https://orcid.org/0000000309104693

reviewer

Sabina Bober

• Katolicki Uniwersytet Lubelski

• https://orcid.org/0000000288574062

reviewer

Włodzimierz Bonusiak

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000264951003

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie Zespół: Urząd Wojewódzki Lwowski, sygn. 974/6, 974/8.
• Archiwum Państwowe w Rzeszowie Zespół: 875, Okręgowa Komisja Wyborcza w Rzeszowie, sygn. 4, Afisze Okręgowych Archiwum Państwowe w Rzeszowie Komisji Wyborczych w Rzeszowie i Lwowie 1922;
• Archiwum Państwowe w Rzeszowie Zespół: 875, Okręgowa Komisja Wyborcza w Rzeszowie, sygn. 11, Protokoły z posiedzeń, czynności i głosowania Obwodowych Komisji Wyborczych, powiat Nisko 1922;
• Archiwum Państwowe w Rzeszowie Zespół: 875, Okręgowa Komisja Wyborcza w Rzeszowie, sygn. 16, Afisze Okręgowej Komisji Wyborczej w Rzeszowie i Lwowie 1927–1928;
• Zespół: Wspomnienia Tomasza Sagana, sygn. 787.
• Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego w Warszawie Zespół: Pamiętniki i wspomnienia, sygn. 103, Konstanty Radomski, Kronika założenia i rozwoju ruchu ludowego w Kamieniu.
• Rocznik Statystyki RP 1928, Warszawa 1928.
• Statystyka wyborów do Sejmu i Senatu odbytych 5 i 12 listopada 1922 r., t. VIII, Warszawa 1926.
• Statystyka wyborów do Sejmu i Senatu odbytych 4 i 11 marca 1928 r., t. X, Warszawa 1930.
• Półćwiartek D., Ruch ludowy w województwie lwowskim w latach 1918–1939, praca doktorska napisana pod kier. prof. dr. hab. Mariana Stolarczyka, Rzeszów 2009 (sygn. PD/202).
• Madejczyk J., Wspomnienia, Warszawa 1956.
• Sudoł J., Moje wspomnienia z lat 1890–1945, Kolbuszowa 1994.
• „Przyjaciel Ludu” 1919–1928.
• „Piast” 1919–1928.
• „Chłopski Sztandar” 1922.
• Ajnenkiel A., Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975.
• Borkowski J., Ludowcy w II Rzeczypospolitej, część 1, Warszawa 1987.
• Cimek H., Tomasz Dąbal 1890–1937, Rzeszów 1993.
• Garlicki A., Drugiej Rzeczypospolitej początki, Wrocław 2002.
• Jachymek J., Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica 1913–1924, Lublin 1991.
• Lato S., Ruch ludowy wobec sanacji, Rzeszów 1985.
• Rzepecki T., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 roku, Poznań 1920.
• Szaflik J.R., Polskie Stronnictwo Ludowe Piast 1926–1931, Warszawa 1970.
• Szaflik J.R, Ruch ludowy w okresie Drugiej Rzeczypospolitej [w:] Życie polityczne w Polsce 1918–1939, Wrocław 1985.
• Walczak E., Chłopskie Stronnictwo Radykalne 1919–1928, Wrocław 2002.

Identifiers

DOI

10.30657/pha.33.2021.11

Biblioteka Nauki

2233604