De profundis clamavi ad te, Domine… Le specificità linguistiche delle giaculatorie e la loro presenza storica nel repertorio delle preghiere italiane

• Authors: Małgorzata Jabłońska

Title variants

EN

De profundis clamavi ad te, Domine… The linguistic specificities of the aspiration prayers and their historical presence in the repertoire of Italian prayers

PL

De profundis clamavi ad te, Domine… Specyfika językowa aktów strzelistych oraz ich historyczna obecność w repertorium włoskich modlitw

Abstracts

EN

The aim of the paper is to demonstrate the formulas of the aspiration prayers from a historical, theological and linguistic perspective, in order to outline a complete picture of these religious texts. The discussed phenomenon, whose origins date back to the first centuries of Christianity, is widely represented in the Italian tradition, both in past centuries and today. The aspiration prayers from the prayer manuals of the 17th–19th centuries, as well as the texts of the prayers printed on sacred images, were subjected to a multidimensional analysis, focused on linguistic, functional and textual specificities. The research made it possible to contextualize the aspiration prayer in the frame of the model prayer text, first of all exposing its rich expressive values. The analysis of the linguistic material has proved a stability of the form of the aspiration prayer over the centuries. All the prayers analyzed have a strictly personal character, which results among other things from the strong expressiveness of the formulas, achieved with the adoption of terms usually associated with amorous confessions.

PL

Celem artykułu jest ukazanie formuł aktów strzelistych z perspektywy historycznej, teologicznej i językowej, aby nakreślić pełny obraz wyżej wymienionych tekstów religijnych. Omawiane zjawisko, którego początki sięgają pierwszych wieków chrześcijaństwa, jest szeroko reprezentowane w tradycji włoskiej, zarówno w wiekach minionych, jak i obecnie. Akty strzeliste pochodzące z podręczników modlitewnych z XVII–XIX w., a także teksty modlitw drukowane na świętych obrazach zostały poddane wielowymiarowej analizie, ukierunkowanej na specyfikę językową, funkcjonalną i tekstową modlitw. Przeprowadzone badanie umożliwiło osadzenie aktu strzelistego w ramach tekstu modlitewnego, eksponując przede wszystkim jego bogactwo ekspresywne. Analiza materiału językowego dowodzi stabilności formy aktu strzelistego na przestrzeni wieków. Wszystkie modlitwy będące przedmiotem badania odznaczają się zindywidualizowanym charakterem, wynikającym m.in. z ekspresywności formuł modlitewnych, przejawiającej się zastosowaniem terminów zwyczajowo kojarzonych z wyznaniami miłosnymi.

Keywords

EN

aspiration prayer; prayer; religious language

PL

akt strzelisty; modlitwa; język religijny

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Forum Lingwistyczne
• Year: 2023
• Issue: 11
• Pages: 1-18

Dates

published

2023

Contributors

author

Małgorzata Jabłońska

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000235803589

References

• Fonti
• Anonimo, (1824). L’anima diretta nella via dello spirito, ossia Regolamento di vita per le persone divote di ogni stato. Con un particolar metodo di vivere per gli ecclesiastici ed un altro per le anime religiose. Ottavio Sgariglia.
• Anonimo, (1844). Raccolta di orazioni e pie opere alle quali sono annesse le S. indulgenze. Tipografia Marini e Compagno.
• Boriglioni, G. D. (1821). Dottrina cristiana estratta da S. Tommaso, dal Catechismo Romano, dal Cardinale Bellarmino, e da altri buoni autori. Giacomo Agnelli.
• Collette per le domeniche e le solennità. Disponibile sul sito http://www.progettoculturale.it/documenti_cei
• (ultimo accesso: 25.05.2022).
• Cortivo de Santi, A. M. (1680). Opere spirituali. Giacomo Hertz.
• Fenoglio, G. (1846). Florilegio di istruzioni e preghiere offerto alla gioventù studiosa. Boniardi-Pogliani.
• Orta, P. F. (1706). Orazioni giaculatorie di molti santi, e servi di Dio, con diversi racconti esemplari. Opera d’un religioso della Compagnia di Gesù. Gaetano Zenobi stampatore.
• Quadrupani, C. G. (1830). Documenti pratici e morali per vivere cristianamente. Gabinetto Letterario.
• Rito della Messa. Disponibile sul sito https://liturgia.it/content/sacramenti/testi/rito_messa_cei.pdf (ultimo accesso: 25.05.2022).
• Riva, G. (1889). Manuale di Filotea. Giacomo Arneodo.
• Dizionari
• Dizionario della Lingua Italiana Tommaseo-Bellini. Disponibile sul sito https://www.tommaseobellini.it/#/items (ultimo accesso: 23.05.2022).
• Grande Dizionario della Lingua Italiana. Disponibile sul sito https://www.gdli.it/pdf_viewer/Scripts/pdf.js/web/viewer.asp?file=/PDF/GDLI06/GDLI_06_ocr_766.pdf&parola=giaculatòria (ultimo accesso: 21.10.2022).
• Grande Dizionario Italiano di Aldo Gabrielli. Disponibile sul sito https://www.grandidizionari.it/Dizionario_Italiano/parola/G/giaculatoria.aspx?query=giaculatoria (ultimo accesso: 24.05.2022).
• Nuovo Dizionario De Mauro. Disponibile sul sito https://dizionario.internazionale.it/parola/giaculatoria (ultimo accesso: 23.05.2022).
• Vocabolario della lingua italiana Zingarelli (2007). Zanichelli.
• Vocabolario Etimologico della Lingua Italiana di Ottorino Pianigiani. Disponibile sul sito https://www.etimo.it/?term=giaculatoria (ultimo accesso: 23.05.2022).
• Vocabolario Treccani. Disponibile sul sito https://www.treccani.it/vocabolario/giaculatoria/ (ultimo accesso: 23.05.2022).
• Letteratura
• Anonimo russo (a cura di) (2003). Racconti di un pellegrino russo. Trad. C. Campo. Bompiani.
• Bednarczuk, L. (1998). Transcendencja i transkomunikacja, Prace Filologiczne, 43, pp. 71–81.
• Carvajal, F. F. (2020). Parlare con Dio. Edizioni Ares.
• Chmielewski, M. (a cura di) (2002). Leksykon duchowości katolickiej. Wydawnictwo M.
• Direttorio su pietà popolare e liturgia. Principi e orientamenti. Città del Vaticano 2002, n. 23. Disponibile sul sito https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/ccdds/documents/rc_con_ccdds_doc_20020513_vers-direttorio_it.html.
• Escrivá de Balaguer, J. (a cura di) (2011) Cammino solco forgia. Edizioni Ares.
• Farronato, L. (a cura di) (2004). Massime eterne. Paoline Editoriale Libri.
• Hiżycki, S. (2014). Barsanufiusz i Jan. Pomiędzy gniewem a modlitwą. Wybór z korespondencji. Trad. E. Dąbrowska. Wydawnictwo Benedyktynów.
• Louisier, P. (2009). Lettertura copta, un esempio: «pregare continuamente» [trascrizione di una conferenza]. http://www.natidallospirito.com/wp-content/uploads/2009/03/origini_egiziane_preghiera_gesu.pdf.
• Padiglione, V. (a cura di) (1990). Le Parole della fede: forme di espressività religiosa. Edizioni Dedalo San Giovanni della Croce (a cura di) (2010). Fiamma d’amore viva. Edizioni OCD.
• Sant’Agostino di Ippona. Lettere a Proba. Disponibili sul sito https://www.augustinus.it/italiano/lettere/lettera_130_testo.htm (ultimo accesso: 12.05.2022).
• Seri, R. (2013). Temi, problemi e aspetti del rapporto tra Dio e uomo. Armando Editore.
• Starowieyski, M. (a cura di) (1995). Apoftegmaty Ojców Pustyni. Seria alfabetyczna. Trad. M. Borkowska (Źródła Monastyczne, 4). Wydawnictwo Benedyktynów.
• Steczko, I. (2012). Lingwistyczno-kulturowe spojrzenie na «akty strzeliste» w XIX-wiecznych napisach nagrobnych. In: J. Kolbuszewski (a cura di), Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – antropologia kultury – humanistyka, 16. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, pp. 147–153.
• Szczych, J. (2014). Akty strzeliste jako wyrazy wiary i pobożności chrześcijańskiej. Poznańskie Studia Teologiczne, 33(2). pp. 101–111.
• Wojtak, M. (1999). Modlitwa ustalona – podstawowe wyznaczniki gatunku, In: J. Adamowski, S. Niebrzegowska (a cura di), W zwierciadle języka i kultury, Wydawnictwo UMCS, pp. 129–138.
• Żmigrodzka, B. (2000). Iaculatoria. O pewnym typie tekstów modlitewnych, In: D. Ostaszewska (a cura di), Gatunki mowy i ich ewolucja, 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, pp. 276–290.

Identifiers

DOI

10.31261/FL.2023.11.1.08

Biblioteka Nauki

26441387