Conceptualization of colours in the language of congenitally blind persons and the ones who became blind in the early stage of development

• Authors: Urszula Jęczeń

Title variants

PL

Konceptualizacja kolorów w języku osób niewidomych od urodzenia i ociemniałych we wczesnym stadium rozwoju

Abstracts

PL

Przedmiotem rozważań w artykule są sposoby konceptualizacji, językowego obrazowania nazw kolorów przez dorosłe osoby niewidome od urodzenia oraz osoby ociemniałe, które utraciły wzrok między 3. a 5 rokiem życia i w swojej pamięci zachowały obrazy wzrokowe. Materiał językowy pozyskany został na drodze wywiadu, poprzez rozmowy telefoniczne. Badaniami zostały objęte osoby z grupy „Niewidomi i Niedowidzący – Bądźmy razem!” na portalu facebook.com. W badaniach wzięło udział 9 osób dobranych na zasadzie doboru losowego, w tym 4 kobiety oraz 5 mężczyzn. Z przeprowadzonych badań wynika, że wykorzystanie innych zmysłów do charakterystyki kolorów jest zależne od okresu utraty wzroku. W przypadku osób niewidomych od urodzenia najczęściej używanymi zmysłami w definiowaniu kolorów były zapach i dotyk, a najrzadziej utożsamiano barwę z dźwiękiem. U osób ociemniałych najbardziej „wyostrzonym” zmysłem w utożsamianiu barw był zmysł smaku, najmniej pomocny zaś okazał się węch.

EN

The subject of the paper is the way of conceptualization, linguistic depiction of the names of colours by adult persons who were born blind and the ones who became blind at the age of 3–5 and kept some visual images in their memories. The material for the study was obtained by conversations via phone. The respondents were nine randomly chosen members of a Facebook group “The blinds and the visually impaired ones – let’s be together!”, namely 4 women and 5 men. As the results of the study show, the extent and way of using other senses for describing colours depends on the moment when the sight was lost. The congenitally blind people defined the colours relying on the senses of smell and touch rather than sound, while the ones who became blind in the early childhood find the sense of taste the most helpful and the sense of smell the least useful in that.

Keywords

PL

osoby niewidome; osoby ociemniałe; barwy; językoznawstwo kognitywne; konceptualizacja

EN

the blinds; colours; cognitive linguistics; conceptualization

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Logopedia Silesiana
• Year: 2022
• Volume: 11
• Issue: 2

Dates

published

2022

Contributors

author

Urszula Jęczeń

• Department of Logopedics and Applied Linguistics, Faculty of Languages, Literatures and Cultures, Maria Curie-Skłodowska University

• https://orcid.org/0000000245237322

References

• Bartmiński, J. (1988). Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji. W: J. Bartmiński (red.), Konotacja (s. 169–183). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Bartmiński, J. (1990). Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. W: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata (s. 109–127). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Berlin, B., Kay, P. (1969). Basic color terms. Their universality and evolution. University of California Press.
• Buczkowska, J. (2004). Pojęcia i znaczenia. Kilka uwag na temat językoznawstwa kognitywnego. Studia Philosophiae Christianae, 40(2), 259–277.
• Chlewiński, Z. (1999). Umysł, dynamiczna organizacja pojęć. Analiza psychologiczna. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Czerwińska, K., Kucharczyk, I. (2019). Tyflopsychologia. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Doroszewski, W. (red.). Słownik języka polskiego PWN. (s.a.). https://sjp.pwn.pl/doroszewski/lista
• Dilling-Ostrowska, E. (1982). Rozwój i zaburzenia mowy u dzieci w zależności od stopnia dojrzałości układu nerwowego. W: J. Szumska (red.), Zaburzenia mowy u dzieci (s. 18–31). Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
• Ginter, A. (2020). Metafory synestezyjne w opisach doznań zapachowych we współczesnym języku rosyjskim (na podstawie wpisów na blogach o tematyce perfumeryjnej). Linguodidactica, 24, 67–82.
• Grabias, S. (2016). Język w diagnozowaniu logopedycznym. W: E. Domagała-Zyś, A. Borowicz, R. Kołodziejczyk (red.), Język i wychowanie. Księga jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej Profesor Kazimiery Krakowiak (s. 173–184). Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Grady, J. (1997). Foundations of meaning: Primary metaphors and primary scenes. University of California.
• Jakubowicz, M. (2017). Pochodzenie nazw barw w językach słowińskich. W: D. Filar, P. Krzyżanowski (red.), Barwy słów. Studia lingwistyczno-kulturowe (s. 211–227). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kaczorowska-Bray, K. (2014). Trudności w rozwoju komunikacji werbalnej i niewerbalnej dzieci niewidomych. W: A. Hamerlińska-Latecka, M. Karwowska (red.), Interdyscyplinarność w logopedii (s. 57–84). Komlogo.
• Kaczorowska-Bray, K., Milewski, S. (2020). Specyfika rozwoju umiejętności komunikacyjnych dzieci z uszkodzeniem narządu wzroku. W: K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski (red.), Wczesna interwencja logopedyczna (s. 260–283). Harmonia Universalis.
• Kuczyńska-Kwapisz, J. (2004). Pedagogika osób słabo widzących i niewidomych. W: D. M. Piekut-Brodzka, J. Kuczyńska-Kwapisz (red.), Pedagogika specjalna dla pracowników socjalnych. (s. 88–103). Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
• Lakoff, G., Johnson, M. (2010). Metafory w naszym życiu. Tłum. T. P. Krzeszowski. Aletheia.
• Langacker, R. (1991). Concept, image and symbol. The cognitive basis of grammar. Mouton de Gruyter.
• Maciejewska, A. (2021). Zmysłowe opisywanie świata. W: A. Maciejwska (red.), Narracja w diagnozie i terapii logopedycznej (s. 219–239). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego.
• Majewski, T. (2002). Tyflopsychologia rozwojowa. Psychologia dzieci niewidomych i słabo widzących. Polski Związek Niewidomych.
• Mikołajczak-Matyja, N. (2008). Hierarchiczna struktura leksykonu umysłowego. Relacje semantyczne w leksykonie widzących i niewidomych użytkowników języka. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
• Mikołajczak-Matyja, N. (2011). Definicje formułowane przez niewidomych i widzących jako przyczynek do rozważań nad zjawiskiem werbalizmu. Szkoła Specjalna, 5, 325–336.
• Milewski, S., Kaczorowska-Bray, K. (2015). Logopedyczne aspekty przyswajania języka przez dzieci niewidome. Poradnik Językowy, 5, 31–44.
• Niesporek-Szamburska, B. (2017). O zmyśle dotyku w komunikacji i języku dzieci i dorosłych. W: J. Wojciechowska, B. Kazek (red.), Zmysły w komunikacji. Mowa i jej uwarunkowania (s. 13–32). Harmonia Universalis.
• Nowakowska-Kempna, I. (1993). Definiowanie znaczenia wyrażeń w kognitywizmie. Wybrane zagadnienia. W: J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach o definiowaniu (s. 161–180). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Pérez-Pereira, M. (2006). Language development in blind children. W: K. Brown (ed.), Encyclopedia of language and linguistics. Vol. 6 (s. 357–361). Elsevier.
• Prochowicz, A. (2013). Jak mówimy o śpiewaniu? Metafory synestezyjne jako element językowego obrazu śpiewu ludzkiego w polszczyźnie. Linguarum Silva, 2, 55–70.
• Przybyla, O. (2016). Procesy przetwarzania sensorycznego w stymulowaniu rozwoju małego dziecka. W: K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski (red.), Wczesna interwencja logopedyczna (s. 100–117). Harmonia Universalis.
• Przybylska, R. (2002). Polisemia przyimków polskich w świetle semantyki kognitywnej. Universitas.
• Rogowska, A. (2002). U źródeł synestezji. Podstawy fizjologiczne i funkcjonalne. Przegląd Psychologiczny, 45(4), 465–474.
• Rosch, E. (1978). Principles of categorization. W: E. Rosch, B. Lloyd (eds.), Cognition and categorization (s. 27–48). Lawrence Erlbaum.
• Ramachandran, V. S. (2012). Neuronauka o podstawach człowieczeństwa. O czym mówi mózg? (A. Binder, M. Binder, E. Józefowicz, tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Senderecka, M. (2006). Synestezja – od psychofizjologicznych badań do filozoficznych implikacji. W: Wszołek S., Janusz R. (red.), Wyzwania racjonalności. Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.
• Sękowska, Z. (1982). Pedagogika specjalna. Zarys. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sękowska, Z. (2001). Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
• Skrzypczak, W. (2008). Myśl ucieleśniona i myśl imaginacyjna. Wymiary obrazowania w języku i zasady porządkujące. Litteraria Copernicana, 2, 111–127.
• Smith, D. D. (2008). Pedagogika specjalna (A. Firkowska-Mankiewicz i G. Szums, red. nauk., J. A. Korbel, Z. S. Litwińska, M. E. Litwiński, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szela-Kędzia, J. (1998). Terapia logopedyczna dziecka niewidomego i słabowidzącego. Krakowska Szkoła Niewidomych.
• Taylor, R. J. (2001). Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej. (A. Skucińska, tłum.). Universitas.
• Tokarski, R. (2004). Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Tołstoj, L. (1957). Niewidzący i mleko. W: Dzieła. Opowiadania. (C. Jastrzębiec, tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Walthers, R. (2007). Tyflopedagogika. (J. Mink, tłum.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Wierzbicka, A. (1990). The meaning of color terms: Semantics, culture and cognition. Cognitive Linguistics, 1(1), 99–15.
• Wiśniewska-Kin, M. (2007). „Chcieć, pragnąć, myśleć, wiedzieć” – rozumienie pojęć przez dzieci. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Zaręba, A. (1954). Nazwy barw w dialektach i historii języka polskiego. Ossolineum.

Identifiers

DOI

10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2022.11.02.04

Biblioteka Nauki

24201861