Specifické znaky autorského stylu Ziemowita Szczerka a jak je překládat

• Authors: Jan Jeništa

Title variants

EN

The Distinctive Style of Ziemowit Szczerek’s Writings: How to Translate It

PL

Wyznaczniki autorskiego stylu Ziemowita Szczerka. Jak je tłumaczyć?

Abstracts

EN

Although Ziemowit Szczerek is one of the most interesting Polish writers of modern times, his books are not often translated into other languages. Given the fact that he mostly devotes himself to the subject of Central Europe, his books would certainly also find readers in the Czech Republic. The article raises the question of whether Szczerek’s very specific authorial style, which discourages potential translators, may be the cause of this state of affairs. This article tries to analyze the style and language of Szczerek’s writing on the material of his book Międzymorze (2017a). The aim of the text is, among other things, to show how careful analysis and philological training can help the translator understand the author’s specific style and thus help with the prospective translation. The article analyses specific means of expression, such as very creatively understood neologisms and expressive vocabulary. Particular attention is paid to specific sentence constructions and the possibilities of their translation into Czech. Also typical of Szczerek’s texts are foreign-language elements, reflecting the atmosphere of a place or characterizing the speaker whom the narrator meets on a journey through Central Europe. All these means of expression are a great challenge for any translator.

PL

Chociaż Ziemowit Szczerek należy do najciekawszych polskich współczesnych pisarzy, jego książki nie są zbyt często tłumaczone na inne języki. Biorąc pod uwagę fakt, że podejmuje on głównie kwestie dotyczące Europy Środkowej, to jego utwory z pewnością znalazłyby czytelników także w Czechach lub na Słowacji. Czy przyczyną takiego stanu rzeczy może być bardzo oryginalny styl autora, zniechęcający potencjalnych tłumaczy? W niniejszym artykule podjęto próbę analizy stylu językowego Szczerka na przykładzie jego książki Międzymorze (2017a). Celem rozprawy jest m.in. pokazanie, jak staranna analiza i przygotowanie filologiczne mogą przybliżyć tłumaczowi oryginalny styl autora, a tym samym pomóc w ewentualnym przekładzie. W artykule omówiono specyficzne środki wyrazu: twórczo pojmowane neologizmy oraz wyrażenia ekspresyjne (książkowe i poetyckie, zdrobnienia i zgrubienia, słowa modne, często zaczerpnięte ze slangu młodzieżowego lub z niektórych jej specyficznych subkultur, a także bardzo liczne wulgaryzmy). Szczególną uwagę zwrócono na konkretne konstrukcje zdaniowe i możliwości ich przełożenia na język czeski. Również typowe dla twórczości Szczerka są elementy obcojęzyczne, oddające atmosferę miejsca lub charakteryzujące mówiącego, którego narrator spotyka w podróży po Europie Środkowej. Wszystkie te środki wyrazu stanowią wielkie wyzwanie dla każdego tłumacza, który powinien mieć na uwadze, że głównym nastawieniem narratora jest ironiczny dystans przejawiający się w neutralnym, naturalnym języku, sporadyczne zaś zaangażowanie emocjonalne realizowane jest na zasadzie kontrastu poprzez ekspresję językową. Jednak także ironia może być wyrażana w kategoriach ekspresji (np. nadużywanie zdrobnień). Pozorny „freestyle” autora, zbliżony do tzw. pisma automatycznego, jest w istocie dobrze przemyślaną strategią. Teksty Szczerka stoją na pograniczu literackiego reportażu i fikcji, zaliczane są także do literatury podróżniczej. Dlatego w artykule poruszono również kwestię określenia gatunkowego tej twórczości.

Keywords

PL

analiza translatorska; styl autorski; polska proza współczesna; Ziemowit Szczerek

EN

translation analysis; authorial style; Polish contemporary prose; Ziemowit Szczerek

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Postscriptum Polonistyczne
• Year: 2022
• Volume: 30
• Issue: 2
• Pages: 1-21

Dates

published

2022

Contributors

author

Jan Jeništa

• Uniwersytet Palackiego w Ołomuńcu

• https://orcid.org/0000000299296651

References

• Adamczewska I., 2014, Wariacje na temat pewnego paktu. O dziennikarstwie gonzo, „Łódzkie Studia Literaturoznawcze”, no. 3 (1), pp. 187–204.
• Benešová M., Dybalska R., Zakopalová L., 2016, Fenomén: polská literární reportáž, Univerzita Karlova v Praze, nakladatelství Karolinum, Praha.
• Levý J., 2012, Umění překladu, 4th ed., Apostrof, Praha.
• Lotko E., 1986, Čeština a polština v překladatelské a tlumočnické praxi, Profil, Ostrava.
• Springer F., 2013, Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Sviták M., 2019, Recenze: Kniha Donbas nabízí unikátní vhled do myslí lidí, kteří to schytávají z obou stran, Česká televize, 5.10.2019, https://ct24.ceskatelevize.cz/nazory/2941526-recenze-kniha-donbas-nabizi-unikatni-vhled-do-mysli-lidi-kteri-schytavaji-z-obou [17.09.2022].
• Szczerek Z., 2017a, Międzymorze. Podróże przez prawdziwą i wyobrażoną Europę Środkową, Wydawnictwo Czarne, Wydawnictwo Agora, Warszawa–Sękowa.
• Szczerek Z., 2017b, Přijde Mordor a sežere nás, aneb, Tajná historie Slovanů, trans. M. Lebduška, Větrné mlýny, Brno.
• Szczerek Z., 2020, Sivý dym, trans. P. Oriešek, Literárna bašta, Banská Bystrica.
• Szczerek Z., 2021, Slované, „A2: kulturní čtrnáctideník”, no. 14–15, https://www.advojka.cz/archiv/2021/14-15/slovane [6.05.2021].
• Żyrek-Horodyska E., 2017, Od amerykańskiego snu Thompsona po ukraiński Mordor Szczerka. Estetyzacja świata w duchu gonzo, „Konteksty Kultury”, no. 12 (2), pp. 217–232.

Identifiers

DOI

10.31261/PS_P.2022.30.10

Biblioteka Nauki

13152364