Kell-e nekünk magyar-lengyel irodalmi komparatisztika?

• Authors: Lajos Palfalvi

Title variants

EN

Do We Need Hungarian-Polish Comparative Literary Studies?

PL

Czy jest nam potrzebna węgiersko-polska komparatystyka literacka?

Abstracts

EN

In the interwar period (1918–1939), prior to the development of the comparative literature discipline, the most important Polish authors would be included in the canon of world literature in studies published in Hungary. Mihály Babits’s great synthesis, Az európai irodalom története [History of European Literature], only includes the names of Adam Mickiewicz and Henryk Sienkiewicz (without stating the titles of their works), because Babits divided the individual national literatures into “major” and “minor” ones, and considered both Polish and Hungarian literature to belong to the latter group. In turn, Antal Szerb, author of the still popular A világirodalom története [History of World Literature], described Polish Romanticism competently in a separate subsection and provided a brief summary of the earlier periods. In his opinion, Polish and Hungarian literature developed parallel to each other, and during the Renaissance both literatures produced poetry at the highest level in the respective national languages. The researcher was convinced that not only were certain periods and individual authors “astonishingly similar”, but that the entire history of both literatures was built on similar principles. In the following decades, data was collected on Polish-Hungarian contacts, focusing on reception and imagology. Factual material was collected confirming Polish-Hungarian literary contacts in the spirit of positivist literary science. Thanks to Endre Bojtár’s many years of systematic work, Central European comparative literature established itself at the Institute for Literary Studies of Hungarian Academy of Sciences. Bojtár contributed to a paradigm shift, with a new category of Central European literature emerging between world literature and Hungarian literature. Another researcher, György Spiró, also worked in the field of regional comparative literature, and compiled a history of drama “from the Enlightenment to Wyspiański’s synthesis”. Not so long ago, in the 1980s, leading Hungarian prose writers such as Péter Esterházy and Péter Nádas, avidly read and commented on the works of Witold Gombrowicz, among others, but subsequent generations lost contact with Polish literature.

PL

W dwudziestoleciu międzywojennym, zanim rozwinęła się komparatystyka literacka, najważniejsi polscy pisarze byli ujmowani na Węgrzech w ramach kanonu literatury światowej. W wielkiej syntezie Mihálya Babitsa pt. Az europai irodalom története [Historia literatury europejskiej] znajdziemy tylko nazwiska Adama Mickiewicza i Henryka Sienkiewicza (bez tytułów ich utworów), bo Babits dzieli literatury poszczególnych narodów na „wielkie” i „małe”, a te ostatnie ma reprezentować literatura tak polska, jak i węgierska. Autor nadal popularnej A világirodalom története [Historia literatury światowej], Antal Szerb, w osobnym podrozdziale kompetentnie scharakteryzował romantyzm polski i krótko podsumował epoki wcześniejsze. Jego zdaniem rozwój iteratury polskiej i węgierskiej jest paralelny. W epoce odrodzenia w obu krajach powstaje poezja w języku narodowym na najwyższym poziomie.Szerbchwali psalmy Jana Kochanowskiego i Bálinta Balassiego, zwraca uwagę na postać Adama Czahrowskiego, który odegrał ważną rolę w polsko-węgierskich kontaktach literackich. Autor podsunął kilka interesujących pomysłów do badań komparatystycznych. Warto byłoby np. porównać Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego z Tarimenes utazása [Podróż Tarimenesa] Györgya Bessenyeigeo. Był przekonany nie tylko o tym, że pewne epoki i poszczególni twórcy są „zdumiewająco podobni”, lecz także o tym, że cała historia obu literatur jest budowana na podobnych zasadach. Z kolei w następnych dekadach zbierano materiał faktograficzny i dane dotyczące polsko-węgierskich kontaktów literackich w duchu pozytywistycznej nauki o literaturze oraz skupiano się na recepcji i imagologii. Dzięki wieloletniej i systematycznej pracy Endre Bojtára powstała w Instytucie Badań Literackich Węgierskiej Akademii Nauk (WAN) komparatystyka środkowoeuropejska. Badacz przyczynił się do zmiany paradygmatu: między literaturą światową a węgierską pojawiła się nowa kategoria – Europa Środkowa. Profesor Bojtár nauczył się kilku języków regionu (obok słowiańskich także bałtyckich). Napisał monografie o środkowo-wschodnioeuropejskiej awangardzie, a następnie o oświeceniu i romantyzmie w literaturach regionu. Również György Spiró zajmował się komparatystyką regionalną. Opracował historię dramatu „od oświecenia do syntezy Wyspiańskiego”, która po transformacji ustrojowej jednak straciła na znaczeniu, a większość historyków literatury wróciła do komparatystyki bilateralnej. W latach 80. czołowi prozaicy węgierscy, tacy jak Péter Esterházy czy Péter Nádas, pilnie czytali i komentowali utwory m.in. Witolda Gombrowicza, natomiast młodsze pokolenie straciło kontakt z literaturą polską.

Keywords

PL

komparatystyka literacka; literatura światowa; polsko-węgierskie kontakty literackie; kanon

EN

comparative literary studies; world literature; Polish-Hungarian literary contacts

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Postscriptum Polonistyczne
• Year: 2022
• Volume: 30
• Issue: 2
• Pages: 1-11

Dates

published

2022

Contributors

author

Lajos Palfalvi

• Katolicki Uniwersytet Pétera Pázmánya

• https://orcid.org/0000000220919845

References

• Babits M., 1991, Az európai irodalom története, Auktor, Budapest.
• Bakuła B., 2018, Lengyelország posztkoloniális szempontból. A nemzeti viktimológia és a hegemonizmus között, trans. L. Pálfalvi, in: Távolodhatunk-e a birodalomtól? Posztkolonializmus a lengyel irodalomtudományban, comp. by A. Kocsis, L. Pálfalvi, Rézbong, Göd, pp. 101‒121.
• Bolecki W., 2008, Márai Sándor, Gustaw Herling-Grudziński (és mások), trans. L. Pálfalvi, „Nagyvilág”, vol. 3, pp. 253‒259.
• Csapláros I., 1977, A felvilágosodástól a felszabadulásig. Tanulmányok a magyar‒lengyel irodalmi kapcsolatok köréből, Magvető Könyvkiadó, Budapest.
• Csapláros I., 1985, A lengyel irodalom Magyarországon. Fejezetek a lengyel irodalom magyarországi fogadtatásának történetéből, Akadémiai Kiadó, Budapest.
• Gizińska C., 2004, Dramat węgierski na scenach polskich w latach 1945–1989, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Horváth K., 1986, Krasiński és Madách, in: Hungaro-Polonica. Tanulmányok a magyar‒lengyel történelmi és irodalmi kapcsolatok köréből. Emlékkönyv Wacław Felczak 70. születésnapjára, eds. I. Kovács, C.G. Kiss, MTA Irodalomtudományi Intézete, Budapest, pp. 191‒202.
• Kundera M., 1967, Nevetséges szerelmek, trans. M. Zádor, Tatran‒Európa, Bratislava–Budapest.
• Pálfalvi L., 1986, A paródia lehetőségei. Gombrowicz és Esterházy, „Életünk”, vol. 5, pp. 467‒474.
• Putna M.C., 2017, Képek az orosz vallásosság történetéből, trans. Z. Csehy, Kalligram, Pozsony.
• Szerb A.,1989, A világirodalom története, Magvető, Budapest.
• Szörényi L., 1989, Az elszánt. Százötven éve jelent meg a Szózat, in: Uő, „Multaddal valamit kezdeni”. Tanulmányok, Magvető Könyvkiadó, Budapest, pp. 85‒93.
• Ważyk A., 1981, A lengyel avantgarde furcsa története, trans. A. Pályi, Európa, Budapest.

Identifiers

DOI

10.31261/PS_P.2022.30.16

Biblioteka Nauki

13138167