Trauma na telefon. O kilku próbach rozmowy ze zmarłymi w polskiej poezji współczesnej

• Authors: Kamila Czaja

Title variants

EN

Phone-Ordered Trauma. On Several Attempts to Speak with the Dead in Contemporary Polish Poetry

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ksiądz Jan Twardowski zaleca, by śpieszyć się kochać ludzi, zanim „zostaną po nich buty i telefon głuchy”. Poeci sięgają po motyw spóźnionego dzwonienia do tych, których już nie ma, ale – wbrew diagnozie z innego wiersza Twardowskiego, Potem, że umarli „nie telefonują” – trauma śmierci wraca też w formie telefonu od zmarłego (jak w Słuchawce Wisławy Szymborskiej). Takie (nomen omen) sygnały traumy – Holocaustu, wojny, pojedynczej straty – są wyrazem bezradności tych, którzy przeżyli, ale i próbą podtrzymywania pamięci (Spis abonentów sieci telefonów miasta stołecznego Warszawy na rok 1938/39 Jerzego Ficowskiego, Notes Antoniego Słonimskiego). Wizje telefonicznego porozumienia między światami mogą pozwolić na rozmowę wcześniej niemożliwą (Telefon Zbigniewa Herberta), mogą pomagać w przepracowywaniu traumy, a nawet służyć człowiekowi w oswajaniu jego własnej śmiertelności (Telefon Mieczysława Jastruna). Interesujące są funkcje tych „kontaktów” i metafory charakterystyczne dla wymienionych wierszy (oraz pokrewnych, jak Telefon Władysława Szlengla). W centrum podjętej w artykule refleksji znajduje się polska poezja współczesna, ale pojawią się konteksty zagraniczne (Telephone Call Donalla Dempseya) i prozatorskie (Szum Magdaleny Tulli, Duchy w maszynach Anny Kańtoch, Maigret w Vichy Georges’a Simenona).

EN

Fr Jan Twardowski advises: “Let us hurry to love people” before they leave behind “only their shoes and silence on the phone.” The poets use the motif of overdue phone calls to people who are no longer with us, but – in spite of the diagnosis from another of Twardowski’s work, Potem, that the dead do not call us – the trauma of the death comes back also in the form of the telephone calls from the dead person (e.g. Słuchawka by Wisława Szymborska). These (nomen omen) signals of trauma – trauma connected with Holocaust, war, individual loss – seem to be the expression of helplessness of the people who survived, but also the attempt to rescue the memory of the dead (Spis abonentów sieci telefonów miasta stołecznego Warszawy na rok 1938/39 by Jerzy Ficowski, Notes by Antoni Słonimski). The vision of telephonic understanding with the dead can help to work through the trauma, allow to have the conversation impossible ever before (Telefon by Zbigniew Herbert), and support people in comprehending their own mortality (Telefon by Mieczysław Jastrun). What seems the most interesting are the functions this “contacts” perform and the metaphors characteristic for the mentioned poems (or similar, like Telefon by Władysław Szlengel). In the centre of this article is the contemporary Polish poetry, however as a context foreign (Telephone Call by Donell Dempsey) and prosaic (Szum by Magdalena Tulli, Duchy w maszynach by Anna Kańtoch, Maigret en Vichy by Georges Simenon) works are also used.

Keywords

PL

poezja polska; śmierć; telefon; Jerzy Ficowski; Wisława Szymborska

EN

polish poetry; death; telephone; Jerzy Ficowski; Wisława Szymborska

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
• Journal: Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość
• Year: 2020
• Issue: 1
• Pages: 163-182

Dates

published

2020-06-29

Contributors

author

Kamila Czaja

• Uniwersytet Śląski

Identifiers

DOI

10.31261/Rana.2020.1.09