Dzieci króla olch. Analiza przypadków z gościńca śląskiego oraz innych

• Authors: Krystian Węgrzynek

Title variants

EN

Children of the Erlking: An Analysis of Upper Silesian and Other Cases

Abstracts

EN

The article offers an analysis of the fate of an Upper Silesian child in the totalitarian period (Nazi occupation, Stalinist period). Physically kidnapped by the occupier and taken over by his family or indoctrinated at school or other educational institutions, it was most often subjected to excluding models of teaching in the Polish or German spirit. Often the methods of formation were sophisticated – children were bribed, tempted, and seduced. The analysis of this situation is based on the interpretation of Johann Wolfgang von Goethe’s poem Erlkönig, in which the dominant feature is the struggle for the soul of a child between a natural ally (parent) and an adversary who comes from the outside (king); the vision of the elven kingdom is juxtaposed with the totalitarian utopia of a society – racially strong and perfect, or with the vision of Poland – a society devoid of differences, and at the same time perfectly anti-German. Various kinds of texts were taken into consideration documentary (R. Hrabar, A. Malinowska, G. Gruschka), quasi-documentary (J. Durski, F. Netz, A. Lysko) and literary (A. Dziewit-Meller, L. Libera, I. Villqist).

PL

Treścią artykułu jest analiza losu górnośląskiego dziecka w okresie totalitarnym (okupacja hitlerowska, okres stalinowski). Fizycznie porwane przez okupanta i przejęte przez jego rodzinę albo narażone na indoktrynację w szkole lub innej instytucji wychowawczej poddawane było ono najczęściej wykluczającym modelom nauczania w duchu polskim lub niemieckim. Niejednokrotnie metody formowania były wyrafinowane – dzieci przekupywano, kuszono, uwodzono. Do analizy tej sytuacji wykorzystana zostaje interpretacja wiersza Johanna W. Goethego Król olch, w której dominantą jest walka o duszę dziecka pomiędzy naturalnym sprzymierzeńcem (rodzic) i przychodzącym z zewnątrz przeciwnikiem (król); wizja królestwa elfów zestawiona jest tu z totalitarną utopią społeczeństwa – silnego i doskonałego, rasowo lub z wizją Polski – społeczeństwa pozbawionego różnic, a jednocześnie doskonale antyniemieckiego. Pod uwagę zostały wzięte zarówno teksty dokumentalne (R. Hrabar, A. Malinowska, G. Gruschka), jak i quasi-dokumentalne (J. Durski, F. Netz, A. Lysko) oraz artystyczne (A. Dziewit-Meller, L. Libera, I. Villqist).

Keywords

EN

child; kidnapping; indoctrination; seduction; Silesia

PL

dziecko; porwanie; indoktrynacja; uwodzenie; Śląsk

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
• Journal: Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość
• Year: 2022
• Issue: 1 (5)
• Pages: 1-27

Dates

published

2022

Contributors

author

Krystian Węgrzynek

• Biblioteka Śląska

• https://orcid.org/0000000344536731

References

• Aadam J.: Goethes „Erlkönig” als kalter Verführer in transmedialen Umsetzungen. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_14746_spg_2015_36_10 [dostęp: 01.03.2021].
• Baczko B.: Rousseau: Samotność i wspólnota. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965.
• Barthes R.: System mody. Przeł. M. Falski. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
• Bielas L.: Sławna jak Sarajewo. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 1973.
• Bienek H.: Wrześniowe światło. Tłum. M. Podlasek-Ziegler. Wydawnictwo „Wokół Nas”, Gliwice 1994.
• Bokszańska G.: Ubiór w teatrze życia społecznego. Politechnika Łódzka, Łódź 2004.
• Czermińska M.: Nie łudźmy się, że to grzechy dzieciństwa. W: Dzieci. Wybór, oprac. i red. M. Janion, S. Chwin. T. 1. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1988, s. 229–237.
• Davis B., Mc Gregor M.: Flags of the Third Reich. Osprey Publishing, London 1994.
• Durski J.: Okno. Pierwsza część tryptyku. Norbertinum, Lublin 2019.
• Dziewit-Meller A.: Góra Tajget. Wielka Litera, Warszawa 2016.
• Freud Z.: Kultura jako źródło cierpień. Tłum. J. Prokopiuk. W: Z. Freud: Kultura jako źródło cierpień. Wydawnictwo KR, Warszawa 1992, s. 55–125.
• Freud Z.: Przyszłość pewnego złudzenia. Tłum. J. Prokopiuk. W: Z. Freud: Kultura jako źródło cierpień. Wydawnictwo KR, Warszawa 1992, s. 7–54.
• Girard R.: Kozioł ofiarny. Tłum. M. Goszczyńska. Spacja, Łódź 1991.
• Goethe J.W.: Erlkönig. https://www.deutschelyrik.de/erlkoenig.html [dostęp: 03.03.2021].
• Goethe J.W.: Król elfów. Tłum. J. Gamska-Łempicka. W: Niemiecka ballada romantyczna. Red. Z. Ciechanowska. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław [et al.] 1963, s. 92–93.
• Goethe J.W.: Król olch. Tłum. W. Szymborska. https://wielkibuk.com/2013/11/01/krol-olch-johann-wolfgang-goethe/ [dostęp: 01.03.2021].
• Golding W.: Władca much. Tłum. W. Niepokólczycki. Czytelnik, Warszawa 1967.
• Grass G.: Blaszany bębenek. Tłum. S. Błaut. Polnord – Oskar, Gdańsk 1994.
• Gruschka G.: Zgoda miejsce zgrozy. Wydawnictwo „Wokół Nas”, Zabrze 2008.
• Gutmajerówna A.: Gustaw Morcinek – jakim go pamiętam. W: „Szelest mijanego czasu”. Wspomnienia o Gustawie Morcinku. Red. K. Heska-Kwaśniewicz. Macierz Ziemi Cieszyńskiej, Cieszyn 1989, s. 88–90.
• Hrabar R.Z.: Hitlerowski rabunek dzieci polskich. Uprowadzenie i germanizowanie dzieci polskich w latach 1939–1945. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1960.
• Illich I.: Odszkolnić społeczeństwo. Tłum. Ł. Mojsak. Bęc Zmiana, Warszawa 2010.
• Janion M.: Krucjata niewiniątek?. W: Dzieci. Wybór, oprac. i red. M. Janion, S. Chwin. T. 1. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1988, s. 189–205.
• Kutz K.: Fizymatenta. Felietony z lat 2004–2016. Agora, Warszawa 2017.
• Libera L.: Buks Molenda. Przeł. S. Lisiecka. Wydawnictwo Od Do, Łódź 2019.
• Libera L.: Utopek. Przeł. S. Lisiecka. Wydawnictwo Od Do, Łódź 2018.
• Lysko A.: Duchy wojny. T. 7: W sieroctwie bez skargi: cierpienia sierot wojennych nie mogą być zapomniane. Offsetdruk i Media, Cieszyn 2017.
• Malinowska A.: Brunatna kołysanka. Historie uprowadzonych dzieci. Agora, Warszawa 2017.
• Miller A.: Zniewolone dzieciństwo. Ukryte źródła tyranii. Tłum. B. Przybyłowska. Media Rodzina, Poznań 1999.
• Mirgos K.: Gure. Historie z Kraju Basków. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020.
• Miroszewski K., Sobeczko M.: Jo był ukradziony – Tragedia Górnośląska. Ziemia rybnicka. Studio Noa, Katowice–Rydułtowy 2018.
• Netz F.: Urodzony w Święto Zmarłych. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 1995.
• Schulz B.: Księga listów. Oprac. J. Ficowski. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.
• Siegel H.: Myślenie krytyczne i indoktrynacja. Tłum. P. Kostyło, K. Nowak. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2019.
• Tischner J.: Filozofia dramatu. Editions Du Dialogue, Paris 1990.
• Tournier M.: Król olch. Tłum. L. Bielas. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 1990.
• Tournier M.: Piszę zawsze książki dla dzieci. Tłum. B. Grzegorzewska. W: Dzieci. Wybór, oprac. i red. M. Janion, S. Chwin. T. 2. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1988, s. 309–313.
• Villqist I. [J. Świerszcz]: Miłość w Königshütte. Scenariusz filmu fabularnego. [Tekst niepublikowany, udostępniony przez Autora]. Królewska Huta 2007–2008.

Identifiers

DOI

10.31261/Rana.2022.5.04

Biblioteka Nauki

29433679