Estetyka jako teoria krytyczna. Filozofia sztuki Theodora W. Adorna

• Authors: Rafał Czekaj

Title variants

EN

Aesthetics as Critical Theory: Theodor W. Adorno’s Philosophy of Art

Abstracts

EN

In his article, Rafał Czekaj presents Theodor W. Adorno’s aesthetic theory as an example of critical theory in the sense given to this term by the Frankfurt School. Czekaj outlines the context of the development of Adorno’s philosophy of art, which consisted of the School representatives’ insights into and diagnoses of contemporary civilization and social structures. He also names those themes of Adorno’s philosophical work which determined the conclusions of his aesthetics, i.e., chiefly the idea of instrumental rationality presented in Dialectic of Enlightenment as well as the so-called identity thinking, both being mechanisms responsible for the oppressive state of reality.

PL

W artykule teoria estetyczna Theodora W. Adorna została ukazana jako przykład teorii krytycznej – w znaczeniu, jakie temu terminowi nadała szkoła frankfurcka. Zarysowany został kontekst kształtowania się filozofii sztuki Adorna, na który złożyły się rozpoznania i diagnozy współczesnej cywilizacji i organizacji społecznej stawiane przez frankfurtczyków. Przywołane zostały również te motywy twórczości filozoficznej Adorna, które zdecydowały o konkluzjach jego estetyki – mowa o przedstawionej w Dialektyce oświecenia racjonalności instrumentalnej, a także o opisanym w Dialektyce negatywnej tak zwanym myśleniu tożsamościowym jako mechanizmach odpowiedzialnych za opresyjny stan rzeczywistości.

Keywords

PL

Theodor W. Adorno; estetyka; szkoła frankfurcka; teoria estetyczna; teoria krytyczna

EN

Theodor W. Adorno; aesthetics; Frankfurt School; aesthetic theory; critical theory

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Śląskie Studia Polonistyczne
• Year: 2022
• Volume: 20
• Issue: 2
• Pages: 1-12

Dates

published

2022

Contributors

author

Rafał Czekaj

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000332145602

References

• Adorno Theodor W., 1920: Expressionismus und künstlerische Wahrhaftigkeit. „Die neue Schaubühne”, Nr. 2, s. 233–236.
• Adorno Theodor W., 1983: Prism. Trans. from the German by Samuel and Shierry Weber. MIT Press, Cambridge, Massachusetts.
• Adorno Theodor W., 1986: Dialektyka negatywna. Przeł. [z niem.] i wstępem poprzedziła Krystyna Krzemieniowa, przy współpr. Sława Krzemienia-Ojaka. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Adorno Theodor W., 1990: Sztuka i sztuki. Wybór esejów. Przeł. [z niem.] Krystyna Krzemień-Ojak. Wybrał i opatrzył wstępem Karol Sauerland. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Adorno Theodor W., 1994: Teoria estetyczna. Przeł. [z niem.] Krystyna Krzemieniowa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Brecht Bertolt, 1939: An die Nachgeborenen. https://www.lyrikline.org/de/gedichte/die-nachgeborenen-740 [dostęp: 6.01.2022].
• Craib Ian, 1992: Modern Social Theory: From Parsons to Habermas. St. Martin’s Press, New York.
• Czekaj Rafał, 2013: Krytyczna teoria sztuki Theodora W. Adorna. Universitas, Kraków.
• Heller Agnes, 2002: The Frankfurt School. W: Rethinking the Frankfurt School: Alternative Legacies of Cultural Critique. Eds. Jeffrey T. Nealon, Caren Irr. State University of New York Press, New York, s. 207–221.
• Horkheimer Max, 1987: Teoria krytyczna a tradycyjna. Tłum. [z niem.] Jerzy Łoziński. W: Szkoła frankfurcka. T. 2. Cz. 1. Wybór Jerzy Łoziński. Tłum. Jerzy Łoziński et al. Kolegium Otryckie, Warszawa, s. 137–172.
• Horkheimer Max, Adorno Theodor W., 1994: Dialektyka oświecenia. Przeł. [z niem.] Małgorzata Łukasiewicz. Przekł. Przejrzał i posłowiem opatrzył Marek J. Siemek. Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Kołakowski Leszek, 2001: Główne nurty marksizmu. Cz. 3: Rozkład. Zysk i S-ka, Poznań.
• Morawski Stefan, 1992: Główne nurty estetyki XX wieku. Zarys syntetyczny. Wiedza o Kulturze, Wrocław.
• Rasmussen David M., 1996: Critical Theory and Philosophy. W: The Handbook of Critical Theory. Ed. David M. Rasmussen. John Wiley & Sons, Oxford, s. 11–38.
• Siemek Marek, 1994: Posłowie do wydania polskiego. W: Max Horkheimer, Theodor W. Adorno: Dialektyka oświecenia. Przeł. [z niem.] Małgorzata Łukasiewicz. Przekł. przejrzał i posłowiem opatrzył Marek J. Siemek. Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa, s. 283–298.
• Siemek Marek, 2002: Rozum, wolność, intersubiektywność. Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Szahaj Andrzej, 2008: Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej. Wprowadzenie. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Wawrzynowicz Andrzej, 2001: Hegel i Adorno – opozycja dwóch koncepcji myślenia dialektycznego i dwóch wykładni racjonalności. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań.

Identifiers

DOI

10.31261/SSP.2022.20.05

Biblioteka Nauki

2194798