Berzłoj – niesamowici wilkoludzie, czyli czeczeńska likantropia

• Authors: Kamila Filipczyk

Title variants

EN

The Uncanny Berzloy: Wolf-men, or Chechen Lycanthropy

RU

Жуткие берзлой: люди-волки, или чеченская ликантропия

Abstracts

RU

Данная статья посвящена топосу волка и трем «мифо-ритуальными сценариями Волка» в чеченской культуре, т. е. происхождению от ликоморфного Предка, актуализации изначального мифологического событья и воинской инициации. Эти сценарии реализуются в песне Аварское село современного чеченского барда Тимура Муцураева, в которой мотив «воинской ликантропии» является реактуализацией чеченского народного мифа о волчице. В ходе анализа особенно важна категория das Unheimliche (жуткое) Зигмунда Фрейда, с помощью которой можно выявить новые значения образа отождествления себя с волками в сознании чеченцев и их борьбы.

EN

The main objective of the paper is to examine the three “mythico-ritual scenarios of the Wolf ” in Chechen culture: the lycomorphic mythical Ancestor, actualization of a primordial event and military initiation. Elements of these scenarios may be observed in the song Аварское село by the contemporary Chechen bard Timur Mutsuraev. The military initiation presented in the song re-actualizes the Chechen myth of the She-Wolf. The phenomenon of the wolfish identity of the Chechens and their struggle are analyzed in the context of Sigmund Freud’s category of das Unheimliche (the uncanny).

PL

Artykuł poświęcony jest toposowi wilka i trzem "mityczno-rytualnym scenariuszom Wilka" w kulturze czeczeńskiej: to pochodzenie od likomorficznego Przodka, aktualizacja mitycznego czynu i inicjacja bojowa. Scenariusze te można zaobserwować w pieśni Аварское село współczesnego czeczeńskiego barda Timura Mucurajewa. Motyw "bitewnej likantropii" stanowi w niej reaktualizację czeczeńskiego mitu o wilku. W utworze tym ważną rolę pełni kategoria niesamowitości (das Unheimlische) Zygmunta Freuda - kontekst ten pozwala odsłonić nowe znaczenia obrazów wilczej tożsamości Czeczenów i ich walki.

Keywords

RU

волк; Чечня; ликантропия; миф; жуткое

PL

wilk; Czeczenia; likantropia; mit; niesamowitość

EN

wolf; Chechnya; lycanthropy; myth; uncanny

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies
• Year: 2023
• Issue: 1 (11)
• Pages: 1-13

Dates

published

2023

Contributors

author

Kamila Filipczyk

• https://orcid.org/0000000266884860

References

• Adger-Adajew, Issa. Kamienie mówią. Dzieje i kultura Czeczenów. Przeł. Klara Brodacka. Warszawa: Instytut Kultury Narodów Kaukazu, 2005.
• Adger-Adajew, Issa. „Poezja i poeci Czeczenii”. Przeł. Klara Brodacka. W Przykazania ojczyzny. Pieśń i poezja czeczeńska, 71–86. Wybór Issa Adger-Adajew. Przeł. Klara Brodacka et al. Warszawa: Instytut Kultury Narodów Kaukazu, 2008.
• Bakayev, Khasan. Tayna „Zhero-Kanta”. Varshava: Serlo 2013 [Бакаев, Хасан. Тайна „Жеро-Канта”. Варшава: Серло 2013].
• Domańska, Ewa. „Humanistyka ekologiczna”. Teksty Drugie, nr 1/2 (2013): 13–32.
• Eliade, Mircea. Aspekty mitu. Przeł. Piotr Mrówczyński. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1998.
• Eliade, Mircea. Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne. Narodziny mistyczne. Przeł. Krzysztof Kocjan. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997.
• Eliade, Mircea. Od Zalmoksisa do Czyngis-chana. Przeł. Krzysztof Kocjan. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
• Gammer, Moshe. The Lone Wolf and the Bear: Three Centuries of Chechen Defiance of Russian Rule. London: Hurst & Company, 2006.
• Gould, Rebecca. „Transgressive Sanctity: The Abrek in Chechen Culture”. Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History, vol. 8, no. 2 (2007): 271–306.
• Gould, Rebecca. Writers and Rebels: The Literature of Insurgency in the Caucasus. New Haven–London: Yale University Press, 2016.
• Jagielski, Wojciech. Wieże z kamienia. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2004.
• Janion, Maria. Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
• Layton, Katherine S. Chechens: Culture and Society. New York: Palgrave Macmillan, 2014.
• Lincoln, Bruce. „Homeric λύσσα: »Wolfish Rage«”. Indogermanische Forschungen, Nr. 80 (1975): 98–105.
• Marcela, Mikołaj. „Człowiek-wilk, czyli (niknący) pośrednik”. W Wilki i ludzie. Małe kompendium wilkologii, red. Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska i Emilia Wieczorkowska, 257–259. Katowice: grupa kulturalna.pl, 2014.
• Mutsurayev, Timur. Avarskoye selo. Zbiory własne [Муцураев, Тимур. Аварское село].
• Nikodem, Michał. „Tańczący z wilkami, biegnąca z wilkami. Próba Ricoeurowskiej analizy symbolu wilka”. W Wilki i ludzie. Małe kompendium wilkologii, red. Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska i Emilia Wieczorkowska, 271–286. Katowice: grupa kulturalna.pl, 2014.
• Pączek, Kamila. „»Wolność albo śmierć«. Prolegomena do badań nad twórczością czeczeńskiego barda Timura Mucurajewa”. Przegląd Rusycystyczny, nr 1 (2017): 67–85.
• „Pesnya vremen bor’by vol’nykh gortsev s feodalami”. Transl. by Nicolay Tikhonov. In Pesni narodov Severnogo Kavkaza, 439. Leningrad: Sovetskiy pisatel’, 1976 [„Песня времен борьбы вольных горцев с феодалами”. Перев. Николай Тихонов. В Песни народов Северного Кавказа, 439. Ленинград: Советский писатель, 1976].
• Sajdułajew, Makhal. „Rycerz czeczeński”. Przeł. Issa Adger-Adajew i Klara Brodacka. W Przykazania ojczyzny. Pieśń i poezja czeczeńska, 39–40. Wybór Issa Adger-Adajew. Przeł. Klara Brodacka et al. Warszawa: Instytut Kultury Narodów Kaukazu, 2008.
• Wilczyńska, Elwira. „Przemiany wilkołaka w folklorze polskim”. W Wilki i ludzie. Małe kompendium wilkologii, red. Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska i Emilia Wieczorkowska, 237–254. Katowice: grupa kulturalna.pl, 2014.

Identifiers

DOI

10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2023.11.01

Biblioteka Nauki

21150494