Za ścianą. O kobiecie, zwierzętach i (nie)codzienności w powieści Ściana Marlen Haushofer

• Authors: Estera Głuszko-Boczoń

Title variants

EN

Behind the Wall. About a Woman, Animals and (Un)Everydayness in Marlen Haushofer’s Novel The Wall

RU

За стеной. О женщине, животных и (не)повседневности в романе Стена Марлен Хаусхофер

Abstracts

RU

Изданный в 1963 году роман Стена Марлен Хаусхофер принес автору широкую известность и завоевал признание читателей и критиков не только в немецкоязычных странах. Героиню в результате непонятного, необъяснимого события отсекает от внешнего мира невидимая преграда – стена. За стеной жизнь людей и животных замирает в буквальном смысле. Единственный, кто остался в живых, – наша героиня. С тех пор женщина вынуждена жить в полном одиночестве и рассчитывать только на себя. Ее единственные спутники – несколько животных, придающих смысл ее существованию. Чувство ответственности за живые существа, забота о них, а также полная изоляция и ощущение безнадежности определяют повседневность героини. Цель статьи – показать упомянутую в названии (не)повседневность героини, вызванную неожиданной катастрофой. Важным кажется исследование попыток протагонистки сконструировать собственный социум, в котором отношения между людьми заменяются отношениями с животными. Не менее важен анализ стратегии выживания, которая базируется на известных героине стратегиях времен до катастрофы. Героиня вынуждена принять новую роль в новых реалиях, которые – как оказалось – являются своего рода отражением предыдущей социальной роли. В статье представлена попытка верификации установленных общественных правил, которые перед лицом радикального изменения вынужденно обесценились. Текст Хаусхофер можно прочитать как аллегорический рассказ о современности, в которой страхи перед неизведанным (катастрофой/войной/пандемией) определяют ежедневную жизнь отдельного человека. Статья базируется преимущественно на исследовании текста Стена Хаусхофер, а проведенный анализ указывает на феминистический дискурс, экокритику и animal studies.

EN

Marlen Haushofer’s novel, The Wall (Die Wand), published in 1963, elevated the author to fame, winning the admiration of readers and critics beyond the German-speaking world. As a result of a twist of fate she can neither grasp let alone understand, the heroine is cut off from the external world by an invisible obstacle – the titular wall. Behind it, human and animal life dies away, literally. She is the sole survivor of the catastrophe. From then on, she has to live in complete seclusion, left to her own devices and to fend for herself. Her only companions are a small group of animals giving sense to her existence. The sense of responsibility she feels for those living beings, her care for them, and the total isolation and sense of hopelessness become the determinants of her everyday life. This paper aims to present the main character’s uncommonnessof daily living conveyed by the title and caused by an unexpected disaster. It seems important to investigate the protagonist’s attempts to reconstruct her own social space, where human interactions are replaced by interactions with animals. It is no less important to investigate her survival strategies, which are based on the strategies she had known before the disaster. The character has to take on a new role in a new reality that turns out to be a kind of reflection of her previous social role. This paper attempts to review the established social rules which had to become devalued to a certain extent when the character was faced with a radical change. Haushofer’s work can also be interpreted as a parable of the present time, in which fear of what is unknown (a disaster, a war, a pandemic) determines the way that the individual lives day by day. This paper is based primarily on the source text, namely M. Haushofer’s The Wall, and the analysis in this paper refers to feminist discourse, ecocriticism and animal studies.

PL

Wydana w 1963 roku powieść Marlen Haushofer Ściana przyniosła autorce duży rozgłos i zyskała uznanie czytelników i krytyków nie tylko w krajach niemieckojęzycznych. Bohaterka, na skutek niezrozumiałego i niepojętego zrządzenia losu, zostaje odcięta od świata zewnętrznego przez niewidzialną przeszkodę – ścianę. Za ścianą życie ludzi i zwierząt zamiera w sensie dosłownym. Jedyną ocalałą z katastrofy jest bohaterka. Od tej pory kobieta musi żyć w całkowitym odosobnieniu, zdana wyłącznie na siebie. Jedynymi jej towarzyszami jest kilka zwierząt, które nadają sens jej egzystencji. Poczucie odpowiedzialności za żywe stworzenia, troska o nie, a także całkowita izolacja oraz poczucie beznadziei determinują codzienność bohaterki. Samotność jednostki w obliczu katastrofy i strach przed nieznanym to tematyka powieści, która dzisiaj wydaje się być szczególnie aktualna.

Keywords

RU

Стена; антиутопия; катастрофа; animal studies; социальная роль; деконструкция

PL

The Wall; anti-utopia; catastrophe; animal studies; social role; deconstruction

EN

The Wall; anti-utopia; catastrophe; animal studies; social role; deconstruction

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies
• Year: 2022
• Issue: 1 (11)
• Pages: 1-19

Dates

published

2023

Contributors

author

Estera Głuszko-Boczoń

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000305897120

References

• Barcz, Anna. „Przedmioty ekozagłady. Spekulatywna teoria hiperobiektów Timothy’ego Mortona i jej (możliwe) ślady w literaturze”. Teksty Drugie, nr 2 (2018): 75–87.
• Brem, Ilse. Das Lied überm Staub. Notizen zu Autoren der Gegenwart. Lahnsten: Calatra Press, 1987.
• Brüns, Elke. Aussenstehend, ungelenk, kopfüber weiblich: Psychosexuelle Autorpositionen bei Marlen Haushofer, Marieluise Fleißer und Ingeborg Bachmann. Stuttgart–Weimar: Metzler Verlag, 1998.
• Chamayou-Kuhn, Cécile. „Grenz- und Fremdheitserfahrungen in Die Wand”. In Dekonstruktion der symbolischen Ordnung bei Marlen Haushofer: „Die Wand” und „Die Mansarde”, Hrsg. Sylvie Arlaud et al., 17–38. Berlin: Frank & Timme GmbH, 2019.
• Graca, Joanna. „Portrety kobiet w powieściach Marlen Haushofer Ściana i Mansarda”. Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, t. 14, z. 1 (2019): 19–28.
• Haushofer, Marlen. Ściana. Przeł. Zofia Kania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990.
• Hoczyk, Julia. „Posthumanizm a podmiotowość nie-ludzkich zwierząt. Przegląd wybranych problemów komunikacji międzygatunkowej i »międzypodmiotowej«”. W Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Anna Barcz i Magdalena Dąbrowska, 137–152. Lublin: E-naukowiec, 2014.
• Jabłkowska, Joanna. Literatur ohne Hoffnung: Die Krise der Utopie in der deutschen Gegenwartsliteratur. Wiesbaden: Deutscher Universitätsverlag, 1993.
• Jabłkowska, Joanna. „Moderne Robinsonade oder Absage an die Hoffnung? Gattungsgeschichtliche Überlegungen zu Arno Schmidt, Marlen Haushofer und Friedrich Dürrenmatt”. In Über Grenzen: Polnisch-deutsche Beiträge zur deutschen Literatur nach 1945, Hrsg. Wolfgang Braungart, 33–45. Frankfurt am Main–New York: Peter Lang, 1989.
• Lühe von der, Irmela. „Erzählte Räume – leere Welt”. In „Oder war da manchmal noch etwas anderes?” Texte zu Marlen Haushofer, Hrsg. Anne Duden et al., 73–107. Frankfurt am Main: Verlag Neue Kritik, 1986.
• Maj, Krzysztof M. „Światy poza światem. Od świata przedstawionego do narracji światocentrycznej”. W Narracje fantastyczne, red. Ksenia Olkusz i Krzysztof M. Maj, 15–16. Kraków: Ośrodek Badawczy Facta Ficta, 2017. https://factaficta.files.wordpress.com/2018/01/narracje-fantastyczne-red-ksenia-olkusz-krzysztof-m-maj.pdf (dostęp: 10.11.2021).
• Morrien, Rita. Weibliches Textbegehren bei Ingeborg Bachmann, Marlen Haushofer und Unica Zürn. Würzburg: Königshausen und Neumann, 1996.
• Neelsen, Sarah. „Zwei weibliche Robinsonaden? Eine vergleichende Lektüre von Marlen Haushofers Die Wand und Die Mansarde”. In Dekonstruktion der symbolischen Ordnung bei Marlen Haushofer, Hrsg. Sylvie Arlaud et al., 127–142. Berlin: Frank & Timme GmbH, 2019.
• Pokrywka, Rafał. „Współczesne robinsonady w literaturze niemieckojęzycznej”. Porównania, t. 25, z. 2 (2019): 63–81.
• Razbojnikova-Frateva, Maja. Zur Raumproblematik in Marlen Haushofers Roman „Die Wand”. Academia.edu. https://www.academia.edu/35820747/Maja_Razbojnikova-Frateva_Zur_Raumproblematik_in_Marlen_Haushofers_Roman_Die_Wand (dostęp: 10.07.2022).
• Richards, Anna. „»The friendship of our distant relations«: Feminism and animal families in Marlen Haushofer’s Die Wand (1963)”. Feminist German Studies, vol. 36, no. 2 (2019). https://eprints.bbk.ac.uk/id/eprint/30023/ (dostęp: 12.07.2022).
• Schmidjell, Christine. „Zur Werkgenese von Marlen Haushofers Die Wand anhand zweier Manuskripte”. In „Eine geheime Schrift aus diesem Splitterwerk enträtseln…” Marlen Haushofers Werk im Kontext, Hrsg. Anke Bosse und Clemens Ruthner, 41–58. Tübingen–Basel: Francke, 2000.
• Schweikert, Uwe. „Im toten Winkel. Notizen bei der Lektüre von Marlen Haushofers Roman Die Wand”. In „Oder war da manchmal noch etwas anderes?” Texte zu Marlen Haushofer, Hrsg. Anne Duden et al., 11–20. Frankfurt am Main: Verlag Neue Kritik, 1986.
• Seidel, Sabine: Reduziertes Leben. Untersuchungen zum erzählerischen Werk Marlen Haushofers. Dissertation. Passau: Universität Passau, 2006. http://www.opus-bayern.de/uni-passau/volltexte/2006/75/ (dostęp: 17.11.2021).
• Strigl, Daniela. „Gegen die »Wand«. Zu Elfriede Jelineks Lektüre von Marlen Haushofers Roman in Der Tod und das Mädchen V”. Modern Austrian Literature, vol. 39, no. 3/4 (2006): 73–96.
• Strigl, Daniela. Marlen Haushofer. Die Biographie. München: Claassen Verlag, 2000.
• Tabah, Mireille. „Nicht gelebte Weiblichkeit. Töchter und (Ehe-)Frauen in Marlen Haushofers Romanen”. In „Eine geheime Schrift aus diesem Splitterwerk enträtseln…” Marlen Haushofers Werk im Kontext, Hrsg. Anke Bosse und Clemens Ruthner, 177–192. Tübingen–Basel: Francke, 2000.
• Tauschinski, Oskar Jan. „Die geheimen Tapetentüren in Marlen Haushofers Prosa”. In „Oder war da manchmal noch etwas anderes?” Texte zu Marlen Haushofer, Hrsg. Anne Duden et al., 141–166. Frankfurt am Main: Verlag Neue Kritik, 1986.
• Venske, Regula. „»Dieses eine Ziel werde ich erreichen«: Tod und Utopie bei Marlen Haushofer”. In Weiblichkeit und Tod in der Literatur, Hrsg. Renate Berger und Inge Stephan, 199–214. Köln–Wien: Böhlau, 1987.
• Venske, Regula. „»Vielleicht, daß ein sehr entferntes Auge eine geheime Schrift aus diesem Splitterwerk enträtseln könnte…« Zur Kritik der Rezeption Marlen Haushofers”. In „Oder war da manchmal noch etwas anderes?” Texte zu Marlen Haushofer, Hrsg. Anne Duden et al., 43–66. Frankfurt am Main: Verlag Neue Kritik, 1986.
• Weigel, Hans. „Marlen Haushofer”. In „Oder war da manchmal noch etwas anderes?” Texte zu Marlen Haushofer, Hrsg. Anne Duden et al., 167–177. Frankfurt am Main: Verlag Neue Kritik, 1986.
• Wolf, Ursula. Ethik der Mensch-Tier-Beziehung. Frankfurt am Main: Klostermann, 2012.
• Zeemann, Dorothea. „Eine Frau verweigert sich”. In „Oder war da manchmal noch etwas anderes?” Texte zu Marlen Haushofer, Hrsg. Anne Duden et al., 67–72. Frankfurt am Main: Verlag Neue Kritik, 1986.
• Zimmermann, Vera. Grenzenlos menschlich? Tierethische Positionen bei Elias Canetti, Marlen Haushofer und Brigitte Kronauer. Bielefeld: transcript Verlag, 2021.

Identifiers

DOI

10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2023.11.03

Biblioteka Nauki

21150501