"Zwrot percepcyjny" a postsekularne praktyki współczesnej (post)humanistyki

• Authors: Joanna Soćko

Title variants

EN

“The Perceptive Turn” and Postsecular Praxis of (Post)humanities

Abstracts

EN

The article stems from the conviction that there is an analogy between departing from the anthropocentric model of reflection (symptomatic for the so-called posthumanities) and certain practices developed by various schools of spirituality in order to overcome the egocentric viewpoint. The author provides a theoretical framework, which attempts at redefining the notion of imagination in the context of ecocriticism and Malabou’s plasticity. Then she draws attention to cases in which contemporary humanists engage in artistic projects using methods of conscious breathing and meditation. She analyzes those installations in the light of contemporary research on meditation and shows how these postsecular practices stimulate self-transcendent experiences.

PL

Artykuł wyrasta z przekonania o analogii zachodzącej pomiędzy symptomatycznym dla tzw. posthumanistyki odchodzeniem od antropocentrycznego modelu refleksji a wypracowywanymi przez różne szkoły duchowości ćwiczeniami mającymi na celu przezwyciężanie egocentrycznej postawy i związanej z nią narcystycznej optyki. Autorka zwraca uwagę na przypadki, w których współcześni humaniści angażują się w artystyczne projekty wykorzystujące metody świadomego oddychania, czy medytacji i analizuje je w świetle wyników badań pokazujących, jak te religijne w swej proweniencji praktyki stymulują doświadczenia auto-transcendencji.

Keywords

PL

percepcja; medytacja; postsekularyzm; posthumanizm; Empuzjon

EN

perception; imagination; postsecular practices; posthumanist meditation; Empuzjon

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach / Śląsk Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe
• Journal: ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura
• Year: 2023
• Issue: 47
• Pages: 223-239

Dates

published

2023

Contributors

author

Joanna Soćko

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000252974355

References

• Apostolopoulos, Dimitris. “Intentionality, Constitution and Merleau-Ponty’s Concept of ‘The Flesh’: Intentionality, Constitution, Merleau-Ponty, Flesh”. European Journal of Philosophy 25, nr 3 (2017): 677–699. https://doi.org/10.1111/ejop.12174.
• Bal, Mieke. Narratologia: wprowadzenie do teorii narracji, przeł. Ewa Kraskowska, Ewa Rajewska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.
• Bennett, Jane. Vibrant Matter: A Political Ecology of Things. Durham, NC; Chesham: Duke University Press, 2010.
• Buell, Lawrence. The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture. Cambridge, MA: The Belknap Press of Harvard University Press, 1996. https://doi.org/10.4159/9780674262423.
• Cederström, Carl, André Spicer. Pętla dobrego samopoczucia, przeł. Łukasz Żurek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2016.
• Coleridge, Samuel Taylor. Biographia literaria, przeł. Bartosz Działoszyński. Biblioteka Klasyków Filozofii. Warszawa: PWN, 2020.
• Fair, Damien A., Alexander L. Cohen, Nico U. F. Dosenbach, Jessica A. Church, Francis M. Miezin, Deanna M. Barch, Marcus E. Raichle, Steven E. Petersen, Bradley L. Schlaggar. “The Maturing Architecture of the Brain’s Default Network”. Active Task 105, nr 10 (2008): 4028–4032. https://doi.org/10.1073/pnas.0800376105.
• Fiedorczuk, Julia. “Kawiarnia literacka”. Polityka, 31 sierpnia 2021.
• Garrison, Kathleen A., Thomas A. Zeffiro, Dustin Scheinost, R. Todd Constable, Judson A. Brewer. “Meditation Leads to Reduced Default Mode Network Activity beyond an Active Task”. Cognitive, Affective & Behavioral Neuroscience 15, nr 3 (2015): 712–720.
• Górska, Magdalena. Breathing Matters: Feminist Intersectional Politics of Vulnerability. Linköping: Linköping University, 2016.
• Haraway, Donna Jeanne. Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Experimental Futures. Durham, NC: Duke University Press, 2016.
• Harman, Graham. Weird Realism: Lovecraft and Philosophy. Winchester, UK: Zero Books, 2012.
• Irigaray, Luce, Stephen Pluháček. Between East and West: from Singularity to Community. New Delhi: New Age Books, 2005.
• James, William. Doświadczenia religijne: studium natury ludzkiej, przeł. Jan Hempel. Classica Religiologica. Kraków: Nomos, 2011.
• Kant, Immanuel. Krytyka czystego rozumu, przeł. Roman Ingarden. Wyd. drugie. Biblioteka Klasyków Filozofii. Warszawa: PWN, 1957.
• Larenta, Anna. “Metamorficzność postaci w twórczości Olgi Tokarczuk”. Białostockie Studia Literaturoznawcze, nr 16 (2020): 83–113.
• Lowenhaupt Tsing, Anna. “Sztuki uważności”, przeł. Przemysław Czapliński. Teksty Drugie 1 (2020): 204–214.
• Malabou, Catherine. Plastyczność u zmierzchu pisma: dialektyka, destrukcja, dekonstrukcja, przeł. Piotr Skalski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
• Malabou, Catherine, Clayton Crockett. “Plasticity and the Future of Philosophy and Theology”. Political Theology 11, nr 1 (2010): 15–34.
• Marder, Michael, red. Critical Plant Studies. Philosophy, Literature, Culture. Leiden, The Netherlands: Brill, 2013.
• Marder, Michael, red. Plant-Thinking: A Philosophy of Vegetal Life. New York: Columbia University Press, 2013.
• Marder, Michael, Eduardo Navarro. “Vegetal Transmutation”. Wellcome Collection (blog). (30.10.2022). https://wellcomecollection.org/pages/YaDi3hAAACEA8NRG?utm_campaign=RootedBeingsBSL&utm_medium=QRCode&utm_source=Gallery1&utm_content=BSLVegetalTransmutation&fbclid=IwAR2ayOi7qht_SLfIz3i58zE0R2Z2vXy-ODOMQByve9MANXXMtY6bifxR2cE.
• Meillassoux, Quentin. After Finitude: An Essay on the Necessity of Contingency, przeł. Ray Brassier. London: Bloomsbury Academic, 2018.
• Merleau-Ponty, Maurice. Widzialne i niewidzialne. Red. Jacek Migasiński, przeł. Małgorzata Kowalska. Warszawa: Aletheia, 1996.
• Miller, Jacob T., Paul Verhaeghen. “Mind Full of Kindness: Self-Awareness, Self-Regulation, and Self-Transcendence as Vehicles for Compassion”. BMC Psychology 10, nr 1 (2022). https://doi.org/10.1186/s40359-022-00888-4.
• Newberg, Andrew, Abass Alavi, Michael Baime, Michael Pourdehnad, Jill Santanna, Eugene d’Aquili. “The Measurement of Regional Cerebral Blood Flow during the Complex Cognitive Task of Meditation: A Preliminary SPECT Study”. Psychiatry Research: Neuroimaging 106, nr 2 (2001): 113–122.
• Newberg, Andrew B., Nancy Wintering, Mark R. Waldman, Daniel Amen, Dharma S. Khalsa, Abass Alavi. “Cerebral Blood Flow Differences between Long-Term Meditators and Non-Meditators”. Consciousness and Cognition 19, nr 4 (2010): 899–905.
• Palamàs, Gregori. The Triads, przeł. John Meyendorff. Classics of Western Spirituality. New York: Paulist Pr., 1983.
• Rejter, Artur. “Literatura wobec dyskursu posthumanizmu: na przykładzie prozy Olgi Tokarczuk”. Język Artystyczny 16 (2017): 27–47.
• Rogowska-Stangret, Monika. Być ze swiata: cztery eseje o etyce posthumanistycznej. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2021.
• Sławek, Ewa. “Prawiek i inne czasy Olgi Tokarczuk w perspektywie lingwistyki kulturowej i ekologicznej”. Fabrica Litterarum Polono-Italica, nr 4 (2022): 1–14.
• Sławek, Tadeusz. U-bywać: człowiek, świat, przyjaźń w twórczości Williama Blake’a. Wyd. pierwsze. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001.
• Sławek, Tadeusz. Ujmować: Henry David Thoreau i wspólnota świata. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2009.
• Thoreau, Henry David. Journal. Red. Bradford Torrey, Herbert Wendell Gleason. Manuscript ed. The Writings of Henry David Thoreau. Boston, Cambridge: Houghton Mifflin Co.; Riverside Press, 1906.
• Tokarczuk, Olga. Empuzjon: horror przyrodoleczniczy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2022.
• Vago, David R., David A. Silbersweig. “Self-awareness, Self-regulation, and Self-transcendence (S-ART): A Framework for Understanding the Neurobiological Mechanisms of Mindfulness”. Frontiers in Human Neuroscience 6 (2012). https://doi.org/10.3389/fnhum.2012.00296.
• Virtbauer, Gerald. “Presencing Process: Embodiment and Healing in the Buddhist Practice of Mindfulness of Breathing”. Mental Health, Religion & Culture 19, nr 1 (2016): 68–81.
• Wróbel, Szymon. Traktat o przedmiotach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.
• Yaden, David Bryce, Jonathan Haidt, Ralph W. Hood, David R. Vago, Andrew B. Newberg. “The Varieties of Self-Transcendent Experience”. Review of General Psychology 21, nr 2 (2017): 143–160.

Identifiers

DOI

10.31261/errgo.14831

Biblioteka Nauki

26065991