Posthumanizm – w poszukiwaniu nowej etyki

• Authors: Magdalena Środa

Title variants

EN

Posthumanism – In Search of a New Ethics

Abstracts

EN

The crisis of classical humanism is a fact. It has revealed its dark reverse. They are slavery, colonialism, exploitation, exclusion, discrimination. Humanism turned out to be the offspring of patriarchalism, gender chauvinism and speciesism. Therefore, it has to be overcome. One of the proposals is posthumanism. It is based on a different research method (I call it the “sense of participation”), a different concept of the subject (nomad) and a new ethics, the shape of which is still emerging. In the article, I point to its foundations in the form of a female ethics of care, which – in my opinion – opens the horizons to a more holistic, egalitarian, pluralized human–non-human existence.

PL

Kryzys klasycznego humanizmu jest faktem. Ujawnił bowiem on swój ciemny rewers. Są nim niewolnictwo, kolonializm, wyzysk,  wykluczenia, dyskryminacje. Humanizm okazał się być dzieckiem patriarchalizmu, szowinizmu płciowego i gatunkowego. Trzeba go więc przezwyciężyć. Jedną z propozycji jest posthumanizm. Opiera się on na odmiennej metodzie badawczej (nazywam ją tu „zmysłem udziału”), odmiennej koncepcji podmiotu (nomada) i nowej etyce, której kształt dopiero powstaje. W artykule wskazuję na jej fundamenty w postaci kobiecej etyki troski, która – w moim przekonaniu - otwiera horyzonty na bardziej holistyczne, egalitarne, spluralizowane ludzko-pozaludzkie istnienie. 

Keywords

PL

humanizm; posthumanizm; antropocen; patriarchalizm; zmysł udziału; podmiot; nomada; etyka; troska; empatia

EN

humanism; posthumanism; the Anthropocene; patriarchalism; “sense of participation; subject; nomad; ethics; care; empathy

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach / Śląsk Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe
• Journal: ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura
• Year: 2023
• Issue: 47
• Pages: 109-126

Dates

published

2023

Contributors

author

Magdalena Środa

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/000000031565216X

References

• Bauer, Joachim. Empatia. Co potrafią lustrzane neurony, przeł. M. Guzowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015.
• Braidotti, Rosi. Podmioty nomadyczne, przeł. A. Derra. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2009.
• Braidotti, Rosi. “Etyka stawania się wykrywalnym”, przeł. J. Bednarek. W: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska. Poznań: Wydawnictwa Poznańskie, 2012.
• Butler, Judith. Uwikłani w płeć, przeł. K. Krasucka. Warszawa: Wydawnictwa Krytyki Politycznej, 2008.
• Butler, Judith. Zapiski o performatywnej teorii zgromadzeń, przeł. J. Bednarek. Warszawa: Wydawnictwa Krytyki Politycznej, 2016.
• Deleuze, Gilles, Felix Guattari. Tysiąc plateau, przekład zbiorowy, red. J. Bednarek. Warszawa: Wydawnictwo Fundacja Bęc Zmiana, 2015.
• Foucault, Michel. Czym jest Oświecenie?. W: Filozofia, historia, polityka, przeł. D. Leszczyński, L. Rasiński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
• Foucault, Michel. Historia szaleństwa wdobie klasycyzmu, przeł. H. Kęszycka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
• Foucault, Michel. “Kiedy przestał pan wierzyć w sens?”. W: Kim pan jest, profesorze Foucault? Debaty, rozmowy, polemiki, red. B. Błesznowski, K.J. Jaksender, K. Matuszewski; przekł. K.M. Jaksender. Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi, 2013.
• Foucault, Michel. Nadzorować i karać, przeł. T. Komendant, K. Matuszewski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia – Spacja, 1993.
• Gilligan, Carol. Chodźcie z nami. Psychologia i opór, przeł. S. Kowalski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2013.
• Gilligan, Carol. Innym głosem, Teoria psychologiczna a rozwój kobiet, przeł. B. Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
• Heidegger, Martin. “List o humanizmie”, w: Budować, mieszkać, myśleć, przeł. K. Michalski. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1970.
• Nietzsche, Fryderyk. Z genealogii moralności, przeł. L. Staff. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2006.
• Nietzsche, Fryderyk. Tako rzecze Zaratustra, przeł. T. Berent. Kraków: Jakub Mortkowicz, 1906.
• Noddings, Nell. Women and Evil. Berkeley: University of California Press, 1991.
• Nussbaum, Martha. Nowa nietolerancja religijna, przeł. S. Szymański. Warszawa; Wydawnictwo Kultura Liberalna, 2018.
• Nussbaum, Martha. W trosce o człowieczeństwo, przeł. A. Męczkowska. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, 2008.
• Nyczek, Tadeusz. 22 X Szymborska. Gdańsk: Wydawnictwo a5, 2000.
• Ortega y Gasset, José. “Człowiek i ludzie”, przeł. H. Woźniakowski. W: Bunt mas i inne pisma socjologiczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
• Sloterdijk, Peter. “Reguły dla ludzkiego zwierzyńca. Odpowiedź na Heideggera list o humanizmie”, przeł. A. Żychliński. Przegląd Kulturoznawczy 4 (2008): 40–62.
• Rogowska-Stangret, Monika. Ciało – poza innością i Tożsamością. Trzy figury ciała w filozofii współczesnej. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz/Terytoria, 2016.
• Rorty, Richard. Przygodność, ironia, solidarność, przeł. W.J. Popowski. Warszawa: Aletheia, 1996.
• Sartre, Jean Paul. “Posłowie” do: Franz Fanon, Wyklęty lud ziemi, przeł. H. Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985.
• Sofokles. Antygona, przeł. K. Morawski. Wolne Lektury online: https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/antygona.pdf
• Wittig, Monika. “Myślenie ‘straight’”. W: Francuski feminizm materialistyczny, przeł. M. Solarska, M. Borowicz. Poznań: Instytut Historyczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 2007.

Identifiers

DOI

10.31261/errgo.14854

Biblioteka Nauki

26063077