Беларускі тэатр у міжваеннай Латвіі

• Authors: Jerzy Grzybowski

Title variants

EN

Belarusian theater in interwar Latvia

PL

Teatr białoruski na Łotwie w okresie międzywojennym

Abstracts

PL

Międzywojenna Łotwa stanowiła jedno z największych skupisk ludności białoruskiej poza granicami Białorusi. Większość łotewskich Białorusinów to była ludność autochtoniczna, która zamieszkiwała Łatgalię. Do 1934 r. mniejszość białoruska cieszyła się autonomią kulturową, która objawiała się w działalności organizacji społeczno-politycznych i kulturalno-oświatowych. Jednym z przejawów aktywności białoruskiej była działalność teatralna. Działacze białoruscy traktowali teatr jako sposób na krzewienie białoruskiej kultury i świadomości narodowej. Artyści rekrutowali się spośród nauczycieli i uczniów szkół białoruskich. Na deskach teatrów grano sztuki klasyków białoruskich, rzadziej zagranicznych (m.in. łotewskich). W pierwszych latach niepodległości Łotwy działalność teatralną prowadziły niektóre białoruskie organizacje kulturalno-oświatowe. Powstały również amatorskie zespoły teatralne w szkołach średnich w Dyneburgu i Lucynie. Ważnym wydarzeniem w rozwoju miejscowego teatru białoruskiego stało się utworzenie w 1927 r. Towarzystwa Teatru Białoruskiego na Łotwie, które posiadało dwie filie – w Rydze i Deneburgu. Pomimo braku fachowców i doświadczenia białoruskie zespoły teatralne cieszyły się sporym zainteresowaniem publiczności.

BE

Міжваенная Латвія з'яўлялася месцам кампактнага пражывання беларускага насельніцтва па-за межамі Беларусі. Большасць латышскіх беларусаў была аўтахтонным насельніцтвам Латгаліі. Да 1934 г. беларуская меншасць карысталася культурнай аўтаноміяй, дзякуючы чаму ў краіне дзейнічалі беларускія грамадска-палітычныя і культурна-асветніцкія арганізацыі. Адной з праяў беларускай нацыянальнай актыўнасці была тэатральная дзейнасць. Беларускія дзеячы разглядалі тэатр як сродак пашырэння беларускай культуры і беларускай нацыянальнай свядомасці. Ядро артыстаў складалі настаўнікі і вучні беларускіх школ. На сцэнах граліся п'есы айчынных класікаў, радзей замежных (у тым ліку латышскіх). У першыя гады незалежнасці тэатральнай дзейнасцю займаліся ў асноўным культурна-асветныя арганізацыі. Апрача таго, самадзейныя тэатральныя гурткі былі створаны ў сярэдніх школах у Дзвінску і Люцыне. Важнай падзеяй у развіцці мясцовага беларускага тэатра стала стварэнне ў 1927 г. Беларускага тэатральнага таварыства ў Латвіі, якое мела два аддзелы – у Рызе і Дзвінску. Нягледзячы на недахоп прафесіяналаў і досведу, беларускія спектаклі карысталіся значнай цікавасцю з боку гледачоў.

EN

Interwar Latvia was one of the largest concentrations of the Belarusian population outside Belarus. The majority of Latvian Belarusians were indigenous people who lived in Latgale. Until 1934, the Belarusian minority enjoyed cultural autonomy, which manifested itself in the activities of socio-political, cultural and educational organizations. One of the manifestations of Belarusian activity was theatrical activity. Belarusian activists treated theater as a way to promote Belarusian culture and Belarusian national awareness. The core of the artists were teachers and students of Belarusian schools. Plays by Belarusian authors were played on the stages of theaters, less frequently foreign ones (including Latvian ones). In the first years of Latvian independence, some Belarusian cultural and educational organizations conducted theater activities. In addition, amateur theater groups were established in secondary schools in Daugavpils and Ludza. An important event in the development of the local Belarusian theater was the establishment in 1927 of the Belarusian Theater Society in Latvia, which had two branches – in Riga and Daugavpils. Despite the lack of professionals and experience, Belarusian theater groups enjoyed the interest of the audience.

Keywords

EN

Latvia; interwar period; Belarusian minority; culture; theatre

PL

okres międzywojenny; mniejszość białoruska; kultura; teatr; Łotwa

BE

Латвія; міжваенны час; беларуская мешнасць; культура; тэатр

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
• Journal: Acta Albaruthenica
• Year: 2023
• Issue: 23
• Pages: 7-30

Dates

published

2023

Contributors

author

Jerzy Grzybowski

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/000000027359487X

References

• Arxivy Belaruskaj Narodnaj Rèspubliki. 1998. T. 1. Kn. 2. Ukl.: S. Šupa. Vil′nja – Nju Ërk – Mensk – Praha [Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі. 1998. Т. 1. Кн. 2. Укл.: С. Шупа. Вільня – Ню Ёрк – Менск – Прага].
• Belaruski dzjaržaŭny arxiŭ muzej litaratury i mastactva (BDAMLiM), f. 3, vop. 1, spr. 48 [Беларускі дзяржаўны архіў музей літаратуры і мастацтва (БДАМЛіМ), ф. 3, воп. 1, спр. 48].
• Belaruski tèatr u Latvii. 1930. “Šljax Praŭdy” 24 X: 3 [Беларускі тэатр у Латвіі. 1930. “Шлях Праўды” 24 Х: 3].
• Jēkabsons Ēriks. 2001. Belorusy v Latvии v 1918–1940 hodax (47–71). U: Belaruskaja dyjaspara jak pasjarèdnica dyjalohu cyvilizacyj. Matèryjaly III Mižnarodnaha kanhrèsa belarusista. Mensk [Екабсонс Эрикc. 2001. Белорусы в Латвии в 1918–1940 годах (47–71). У: Беларуская дыяспара як пасярэднiца дыялогу цывiлiзацый. Матэрыялы III Мiжнароднага кангрэса беларусiста. Менск].
• Kastusënak. 1928. Belaruski Narodny Tèatr u Ryze. “Belaruskaja Škola ŭ Latvii” Nr 8(1): 120 [Кастусёнак. 1928. Беларускі Народны Тэатр у Рызе. “Беларуская Школа ў Латвіі” №8(1): 120].
• Kunicka Kristine. 2022. A Pole Who Contributed to Belarusian Education and Cultural Life in Latvia: The Peculiar Case of Konstanty Aleksandrowicz (377–386). In: In the shadow of others. Belarusian-Latvian Relations from the Past to Nowadays eds. M. Jankowiak, K. Kascian, Praha.
• Latvijas Valsts vēstures arhīvs (LVVA), 1747 f., 1 ap., 18 l., 9 lp.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 19 l.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 20 l.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 21 l.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 22 l.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 25 l.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 26 l.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 27 l.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 28 l.
• LVVA, 1747 f., 1 ap., 30 l.
• LVVA, 1826 f., 1 ap., 1004 l.
• LVVA, 2125 f., 5 ap., 11 l.
• LVVA, 2125 f., 5 ap., 24 l.
• LVVA, 2125 f., 5 ap., 4 l.
• LVVA, 2924 f., ap. 1, 3 l.
• LVVA, 3235 f., 5 ap., 1617 l.
• LVVA, 3235 f., 5 ap., 1619 l.
• LVVA, 3235 f., 5 ap., 255 l.
• LVVA, f. 2125, 5 ap., 38 l.
• Nacyjanal′ny arxiŭ Rèspubliki Belarus′ (NARB), f. 458, vop. 1, spr. 134 [Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь (НАРБ), ф. 458, воп. 1, спр. 134].
• Naš tèatr. 1931. “Dumka Belarusa” № 2: 4 [Наш тэатр. 1931. “Думка Беларуса” № 2: 4].
• Panizn′k Sjarhej. 2003. Kryvickija runy: Belaruskija pis′menniki Latvii. Vyp. I. Minsk [Панізьнік Сяргей. 2003. Крывіцкія руны: Беларускія пісьменнікі Латвіі. Вып. І. Мінск].
• Z žyc′cja Dzv′nskaha Addzelu Belaruskaha Tèatru ŭ Latvii. 1930. “Naša Dolja” № 3: 4 [З жыцьця Дзвьнскага Аддзелу Беларускага Тэатру ў Латвіі. 1930. “Наша Доля” № 3: 4].
• Saxaraŭ Sjarhej. 1927. Histaryčny narys pjacihodz′dzja Dz′vinskaj Dzjaržaŭnaj Belaruskaj Himnazii za 1922–1927 h.h. Dz′vinsk [Сахараў Сяргей. 1927. Гістарычны нарыс пяцігодзьдзя Дзьвінскай Дзяржаўнай Беларускай Гімназіі за 1922–1927 г.г. Дзьвінск].
• Tèatral. 1932. Da pjacihodz′dzja T-va Belaruskaha Tèatru ŭ Latvii. „Belaruskaja Škola ŭ Latvii” № 1(11): 158 [Тэатрал. 1932. Да пяцігодзьдзя Т-ва Беларускага Тэатру ў Латвіі. „Беларуская Школа ў Латвіі” № 1(11): 158].
• Tèatral. 1933. Ryskamu Belarusk. Narodn. tèatru trèba padcjahnucca. “Belaruskaja Škola ŭ Latvii” №1(18): 266 [Тэатрал. 1933. Рыскаму Беларуск. Народн. тэатру трэба падцягнуцца. “Беларуская Школа ў Латвіі” №1(18): 266].
• U Latvii. 1933. „Rodny Kraj” №1: 7 [У Латвіі. 1933. „Родны Край” №1: 7].
• Ezavitaŭ Kastus′. 1926. Ab belaruskim nacyjanal′nym tèatru u Latvii. “Holas Belarusa” № 24: 1 [Езавітаў Кастусь. 1926. Аб беларускім нацыянальным тэатру у Латвіі. “Голас Беларуса” № 24: 1].
• Ezavitaŭ Kastus′. 1925. Sproby belaruskaha nacyjanal′naha tèatru u Latvii. „Holas Belarusa” №2: 2 [Езавітаў Кастусь. 1925. Спробы беларускага нацыянальнага тэатру у Латвіі. „Голас Беларуса” №2: 2].

Identifiers

DOI

10.31338/2720-698Xaa.23.1

Biblioteka Nauki

29430745