Фонавыя веды ў беларускамоўным навукова-гуманітарным дыскурсе (аргументалагічны аспект)

• Authors: Tatiana Savtchouk

Title variants

EN

Background Knowledge in the Belarusian Scientific and Humanitarian Discourse (Argumentological Aspect)

PL

Podstawowa wiedza w białoruskim dyskursie naukowym i humanitarnym (aspekt argumentologiczny)

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono wyniki językowej analizy argumentacyjnej (opisowo-normatywnej) odwołującej się do wiedzy ogólnej w białoruskojęzycznym dyskursie humanistycznym. Zauważa się, że strategicznym celem włączenia wiedzy podstawowej do humanistycznej argumentacji naukowej jest promowanie zbliżenia emocjonalnego z adresatem, opartego na wspólnym doświadczeniu życiowym, wspólnym systemie ocen, przekonań i wartości. Wyróżnia się trzy grupy wiedzy ogólnej: 1) informacje o faktach współczesnego życia, 2) informacje retrospektywne, 3) wiedza kulturowa. Dla każdej grupy systematyzowane są techniki werbalizacji, określany jest potencjał pragmatyczny, wyjaśniane są warunki skutecznego zastosowania w naukowo-humanistycznej praktyce argumentacyjnej. Podkreślono rolę czynników kontekstowych i sytuacyjnych (tło społeczne, historyczne, kulturowe; aktualny model adresata) w interpretacji i rekonstrukcji wiedzy Implicytnej i ocen zawartych w informacjach ogólnych.

BE

Прадстаўлены вынікі лінгвааргументалагічнага (дэскрыптыўна-нарматыўнага) аналізу апеляцыі да фонавых ведаў у беларускамоўным дыскурсе гуманітарных навук. Адзначаецца, што стратэгічная мэта ўключэння фонавых ведаў у гуманітарную навуковую аргументацыю – спрыяць эмацыйнаму збліжэнню з адрасатам, абапіраючыся на агульны жыццёвы досвед, агульную сістэму ацэнак, перакананняў, каштоўнасцей. Вылучаюцца тры групы фонавых ведаў: 1) звесткі аб фактах сучаснага жыцця, 2) рэтраспектыўная інфармацыя, 3) культуралагічныя веды. Для кожнай групы сістэматызуюцца прыёмы вербалізацыі, вызначаецца прагматычны патэнцыял, эксплікуюцца ўмовы эфектыўнага прымянення ў навукова-гуманітарнай аргументатыўнай практыцы. Падкрэсліваецца роля кантэкстуальна-сітуацыйных фактараў (сацыяльны, гістарычны, культурны фон; актуальная мадэль адрасата) у інтэрпрэтацыі і рэканструкцыі імпліцытных ведаў і ацэнак, якія ўтрымліваюцца ў фонавай інфармацыі.

EN

The article represents the results of the linguistic-argumentological (descriptive-normative) analysis of the appeal to background knowledge in the Belarusian-language discourse of the humanities. It is noted that the strategic goal of including background knowledge in humanitarian scientific argumentation is to promote emotional rapprochement with the addressee, based on common life experiences, a common system of assessments, beliefs, and values. Three groups of background knowledge are distinguished: 1) information about the facts of modern life, 2) retrospective information, 3) cultural knowledge. Verbalization techniques are systematized for each group, pragmatic potential is determined, conditions of effective application in scientific and humanitarian argumentative practice are explained. The role of contextual and situational factors (social, historical, cultural background; current model of the addressee) in the interpretation and reconstruction of implicit knowledge and assessments contained in the background information is emphasized.

Keywords

EN

background knowledge; humanitarian discourse; scientific communication; argumentation; Belarusian language

PL

wiedza ogólna; dyskurs humanistyczny; komunikacja naukowa; argumentacja; język białoruski

BE

фонавыя веды; гуманітарны дыскурс; навуковая камунікацыя; аргументацыя; беларуская мова

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
• Journal: Acta Albaruthenica
• Year: 2023
• Issue: 23
• Pages: 73-94

Dates

published

2023

Contributors

author

Tatiana Savtchouk

• Białoruski Uniwersytet Państwowy, Katedra Lingwistyki Stosowanej

• https://orcid.org/0000000226463543

References

• Adula Tadèvuš. 2016. Intèlektual′ny kapital u dynamicy hramadstva XXI stahoddzja. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 3: 4–11 [Адула Тадэвуш. 2016. Інтэлектуальны капітал у дынаміцы грамадства ХХІ стагоддзя. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 3: 4–11].
• Alekseev Aleksandr. 1991. Argumentaciâ. Poznanie. Obŝenie. Moskva: MGU [Алексеев Александр. 1991. Аргументация. Познание. Общение. Москва: МГУ].
• Arutûnova Nina. 1981. Faktor adresata. «Izvestiâ AN SSSR. Seriâ literatury i âzyka» t. 40, vyp. 4: 356–367 [Арутюнова Нина. 1981. Фактор адресата. «Известия АН СССР. Серия литературы и языка» т. 40, вып. 4: 356–367].
• Biazliepkina Aksana. 2010. Litaraturnyja dyskusii miažy XX–XXI stst. u SMI i Internecie: nacyjanaĺnaja spiecyfika. “Viesnik BDU. Sieryja 4. Filalohija. Žurnalistyka. Piedahohika” № 4: 60–63 [Бязлепкіна Аксана. 2010. Літаратурныя дыскусіі мяжы ХХ–ХХІ стст. у СМІ і Інтэрнэце: нацыянальная спецыфіка. “Веснік БДУ. Серыя 4. Філалогія. Журналістыка. Педагогіка” № 4: 60–63].
• Cortini Michela, Manuti Amelia, Mininni Giuseppe. 2006. Rhetorical argumentation in Italian academic discourse. “Argumentation” vol. 20, № 1: 101–124.
• Demʹânkov Valerij. 2001. Lingvističeskaâ interpretaciâ teksta: universalʹnye i nacionalʹnye (idioètničeskie) strategii. V: Âzyk i kulʹtura. Fakty i cennosti. Red. E. Kubrâkova, T. Ânko. Moskva: Âzyki slavânskoj kulʹtury [Демьянков Валерий. 2001. Лингвистическая интерпретация текста: универсальные и национальные (идиоэтнические) стратегии. В: Язык и культура. Факты и ценности. Ред. Е. Кубрякова, Т. Янко. Москва: Языки славянской культуры].
• Drako Ihar. 2008. Hramadstva i pošuk idej. “Bielaruskaja dumka” № 1: 54–58 [Драко Ігар. 2008. Грамадства і пошук ідэй. “Беларуская думка” № 1: 54–58].
• Gasparov Boris. 1996. Âzyk, pamâtʹ, obraz. Lingvistika âzykovogo suŝestvovaniâ. Moskva: Novoe literaturnoe obozrenie [Гаспаров Борис. 1996. Язык, память, образ. Лингвистика языкового существования. Москва: Новое литературное обозрение].
• Hryckova Kacjaryna. 2005. Spiecyfika siamiejnaha ŭzajemadziejannia ŭ padlietkavym uzroscie. “Viesci BPDU. Sieryja 1. Piedahohika. Psichalohija. Filalohija” № 1 (43): 40–44 [Грыцкова Кацярына. 2005. Спецыфіка сямейнага ўзаемадзеяння ў падлеткавым узросце. “Весці БПДУ. Серыя 1. Педагогіка. Псіхалогія. Філалогія” № 1 (43): 40–44].
• Husakoŭ Uladzimir, Kavalenja Aljaksandr. 2020. Zaxavaem belaruskuju movu – zaxavaem belaruskuju dušu. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” t. 65, № 4: 391–400 [Гусакоў Уладзімір, Каваленя Аляксандр. 2020. Захаваем беларускую мову – захаваем беларускую душу. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” т. 65, № 4: 391–400].
• Iŭčankaŭ Viktar. 2011. Slova i iscina ŭ paradyhmie sučasnaj žurnalistyki. “Viesnik BDU. Sieryja 4. Filalohija. Žurnalistyka. Piedahohika” № 2: 83–86 [Іўчанкаў Віктар. 2011. Слова і ісціна ў парадыгме сучаснай журналістыкі. “Веснік БДУ. Серыя 4. Філалогія. Журналістыка. Педагогіка” № 2: 83–86].
• Karasik Vladimir. 2002. Âzykovoj krug: ličnostʹ, koncepty, diskurs. Volgograd: Peremena [Карасик Владимир. 2002. Языковой круг: личность, концепты, дискурс. Волгоград: Перемена].
• Kavalenja Aljaksandr. 2009. Nacyjanal′naja Akadèmija navuk Belarusi: vytoki, historyja, sučasnasc′. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 1: 9–21 [Каваленя Аляксандр. 2009. Нацыянальная Акадэмія навук Беларусі: вытокі, гісторыя, сучаснасць. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 1: 9–21].
• Kaŭrus Ales′. 2011. Karèktyzmy-rèdaktyzmy, abo Jak robim praŭki: z nazirannjaŭ rèdaktara i navukoŭcy. “Rodnae slova” № 5: 47–52 [Каўрус Алесь. 2011. Карэктызмы-рэдактызмы, або Як робім праўкі: з назіранняў рэдактара і навукоўцы. “Роднае слова” № 5: 47–52].
• Kurcova Vieranika. 2001. Ruskamoŭnaje maŭliennie bielarusaŭ: da pytannia jaho kvalifikacyjnych acenak. “Bielaruskaja linhvistyka” vyp. 51: 17–22 [Курцова Вераніка. 2001. Рускамоўнае маўленне беларусаў: да пытання яго кваліфікацыйных ацэнак. “Беларуская лінгвістыка” вып. 51: 17–22].
• Lakotka Aljaksandr. 2014. Akadèmičnaja navuka – razviccju nacyjanal′naj kul′tury. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 1: 74–87 [Лакотка Аляксандр. 2014. Акадэмічная навука – развіццю нацыянальнай культуры. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 1: 74–87].
• Lazarèvič Anatolij. 2007. Ad inavacyj u navucy da inavacyj u hramadstve. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 1: 4–9 [Лазарэвіч Анатолій. 2007. Ад інавацый у навуцы да інавацый у грамадстве. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 1: 4–9].
• Lyč Hienadź. 2003. Čystaje pavietra zrobić nas bahaciejami? “Bielaruskaja dumka” № 2: 168–173 [Лыч Генадзь. 2003. Чыстае паветра зробіць нас багацеямі? “Беларуская думка” № 2: 168–173].
• Makarov Mihail. 2003. Osnovy teorii diskursa. Moskva: Gnozis [Макаров Михаил. 2003. Основы теории дискурса. Москва: Гнозис].
• Myslivec Mikalaj. 2004. Sacyjal′nae samavyznačènne i kaštoŭnasnyja aryentacyi belaruskix studèntaŭ. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 4: 11–16 [Мыслівец Мікалай. 2004. Сацыяльнае самавызначэнне і каштоўнасныя арыентацыі беларускіх студэнтаў. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 4: 11–16].
• Nikicenka Pëtr. 2009. Humanitarnyja navuki jak pryjarytètny faktar inavacyjnaha razviccja krainy. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 1: 4–8 [Нікіценка Пётр. 2009. Гуманітарныя навукі як прыярытэтны фактар інавацыйнага развіцця краіны. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 1: 4–8].
• Novikaŭ Valeryj. 2001. Rètraspektyŭny pohljad na prablemu sacyjal′naha prahrèsu. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 2: 5–10 [Новікаў Валерый. 2001. Рэтраспектыўны погляд на праблему сацыяльнага прагрэсу. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 2: 5–10].
• Padaljak Taccjana. 2015. Zlačynstvy suprac′ čalavectva ne majuc′ tèrminu daŭnasci: da pytannja ab rèabilitacyi (heraizacyi) nacyzmu “Vesnik BDU. Seryja 4. Filalohija. Žurnalistyka. Pedahohika” № 1: 62–66 [Падаляк Таццяна. 2015. Злачынствы супраць чалавецтва не маюць тэрміну даўнасці: да пытання аб рэабілітацыі (гераізацыі) нацызму. “Веснік БДУ. Серыя 4. Філалогія. Журналістыка. Педагогіка” № 1: 62–66].
• Padučeva Elena. 2004. Implikatura i inferenciâ. V: Dinamičeskie modeli v semantike leksike. Moskva: Âzyki slavânskoj kulʹtury [Падучева Елена. 2004. Импликатура и инференция. В: Динамические модели в семантике лексике. Москва: Языки славянской культуры].
• Rakava Aksana. 2001. Sučasnyja palityčnyja partyi ŭ Belarusi. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 3: 20–25 [Ракава Аксана. 2001. Сучасныя палітычныя партыі ў Беларусі. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 3: 20–25].
• Rees Agnes van. 2001. Argument interpretation and reconstruction. In: Crucial concepts in argumentation theory. Ed. F. H. van Eemeren. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Rèmišèŭski Kanstancin. 2003. Neihravoe kino: antynomija èkrannyx medyja. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 3: 75–80 [Рэмішэўскі Канстанцін. 2003. Неігравое кіно: антыномія экранных медыя. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 3: 75–80].
• Sadoŭskaja Anžalika. 2011. Kaxanne ŭ moŭnaj karcine svetu belarusaŭ. “Rodnae slova” № 5: 53–57 [Садоўская Анжаліка. 2011. Каханне ў моўнай карціне свету беларусаў. “Роднае слова” № 5: 53–57].
• Saladoŭnikaŭ Sjarhej. 2001. Panjacce xaosu i jaho mesca ŭ razvicci sacyjal′nyx skladanyx sistèm. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 3: 26–32 [Саладоўнікаў Сяргей. 2001. Паняцце хаосу і яго месца ў развіцці сацыяльных складаных сістэм. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 3: 26–32].
• Savčuk Tatʹâna. 2018a. Argumentaciâ v russko- i belorusskoâzyčnom naučno-gumanitarnom diskurse. Minsk: BGU [Савчук Татьяна. 2018а. Аргументация в русско- и белорусскоязычном научно-гуманитарном дискурсе. Минск: БГУ].
• Savčuk Tatʹâna. 2018b. Implicitnye èlementy v strukture argumentacii: problemy interpretacii i sposoby vosstanovleniâ. “Respectus Philologicus” № 33 (38): 27–37 [Савчук Татьяна. 2018б. Имплицитные элементы в структуре аргументации: проблемы интерпретации и способы восстановления. “Respectus Philologicus” № 33 (38): 27–37].
• Savčuk Tatʹâna. 2022. Èkspertnye znaniâ v gumanitarnom naučnom diskurse: lingvoargumentologičeskoe izmerenie. “Viesnik Bresckaha ŭniviersiteta. Sieryja 3, Filalohija. Piedahohika. Psichalohija” № 3: 52–61 [Савчук Татьяна. 2022. Экспертные знания в гуманитарном научном дискурсе: лингвоаргументологическое измерение. “Веснік Брэсцкага ўніверсітэта. Серыя 3, Філалогія. Педагогіка. Псіхалогія” № 3: 52–61].
• Smol′skaja Kryscina. 2011. Sučasnaja belaruskaja dramaturhija ŭ sacyjakul′turnym kantèksce: asnoŭnyja kirunki i prablematyka. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 1: 77–81 [Смольская Крысціна. 2011. Сучасная беларуская драматургія ў сацыякультурным кантэксце: асноўныя кірункі і праблематыка. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 1: 77–81].
• Smol′ski Ryčard. 2008. Mastacki lider – nie pasada, a misija. “Bielaruskaja dumka” № 3: 62–67 [Смольскі Рычард. 2008. Мастацкі лідэр – не пасада, а місія. “Беларуская думка” № 3: 62–67].
• Sluiter Ineke. 2021. Old Is the New New: The Rhetoric of Anchoring Innovation. In: The Language of Argumentation. Eds. R. Boogaart et al. Dordrecht: Springer.
• Stasel′ka Kiryl. 2017. Intèlektual′naja asoba ŭ sučasnaй sacyjal′naй prastory. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 4: 23–32 [Стаселька Кірыл. 2017. Інтэлектуальная асоба ў сучаснай сацыяльнай прасторы. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 4: 23–32].
• Straĺcoŭ Barys. 2003. Masavaja infarmacyja biez udzielu mas? “Bielaruskaja dumka” № 12: 154–158 [Стральцоў Барыс. 2003. Масавая інфармацыя без удзелу мас? “Беларуская думка” № 12: 154–158].
• Uladykoŭskaja Ljuboŭ. 2012. Sacyjakul′turnae vymjarènne sučasnasci: da pytannja belaruskaj kul′turnaj stratèhii. «Sociologičeskij alʹmanah» vyp. 3: 174–186 [Уладыкоўская Любоў. 2012. Сацыякультурнае вымярэнне сучаснасці: да пытання беларускай культурнай стратэгіі. «Социологический альманах» вып. 3: 174–186].
• Xankevič Andrèj. 2004. Infarmatyzacyja sacyjal′naha hramadstva. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 4: 5–10 [Ханкевіч Андрэй. 2004. Інфарматызацыя сацыяльнага грамадства. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 4: 5–10].
• Zaxarava Natallja. 2002. Aptymizacyja ŭzaemadzejannja faktaraŭ sacyjapryrodnaha razviccja. “Vesci NAN Belarusi. Seryja humanitarnyx navuk” № 3: 5–10 [Захарава Наталля. 2002. Аптымізацыя ўзаемадзеяння фактараў сацыяпрыроднага развіцця. “Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук” № 3: 5–10].
• Žaŭnjarovič Pjatro. 2022. Rèdaktarski analiz belaruskamoŭnaha kantèntu karparatyŭnaha saйta (na prykladze saйtaŭ kampaniй “Alivaryja” i “Krynica”). “Časopis BDU. Žurnalistyka” № 2: 43–49 [Жаўняровіч Пятро. 2022. Рэдактарскі аналіз беларускамоўнага кантэнту карпаратыўнага сайта (на прыкладзе сайтаў кампаній “Аліварыя” і “Крыніца”). “Часопіс БДУ. Журналістыка” № 2: 43–49].
• Žerbilo Tatʹâna. 2010. Slovarʹ lingvističeskih terminov. Nazranʹ: OOO “Piligrim” [Жербило Татьяна. 2010. Словарь лингвистических терминов. Назрань: ООО «Пилигрим»].

Identifiers

DOI

10.31338/2720-698Xaa.23.4

Biblioteka Nauki

29430755