Wyróżniki dawnego męskiego stroju bielsko-hajnowskiego zwerbalizowane w dwóch etnograficznych opracowaniach popularnonaukowych

• Authors: Katarzyna Węgorowska

Title variants

EN

Distinctive features of men's Bielsko-Hajnowski costume verbalized in two ethnographic, popular and scientific studies

BE

Адрозненні бельска-гайнаўскага мужчынскага строя, вербалізаваныя ў двух этнаграфічных навукова-папулярных даследаваннях

Abstracts

PL

Tradycyjny ubiór ludowy to istotny element kultury regionalnej i spuścizny narodowej. Dla rodzimego dziedzictwa materialnego ważne są te ludowe artefakty, które dokumentują pozytywnie nacechowane interakcje i interferencje kulturowe utrwalone również poprzez język i w języku. Do grupy takich tradycyjnych desygnatów należy z pewnością, godny uwagi także współcześnie, mało znany, archaiczny, skromny, ale elegancki, powstały pod wpływem białoruskim, jeden z najciekawszych męskich północnokresowych ubiorów – strój bielsko-hajnowski. Celem rozważań jest zatem próba lingwokulturologicznej rekonstrukcji dawnej męskiej odzieży noszonej we wsiach okolic Bielska Podlaskiego i Hajnówki, zwerbalizowanej w dwóch etnograficznych opracowaniach popularnonaukowych autorstwa Elżbiety Piskorz-Branekovej i Jarosława Górskiego. Na podstawie utrwalonych w nich „danych językowych” wkomponowanych w pełne językowych detali / językowych szczegółów opisy udało się odtworzyć specyfikę noszonego dawniej męskiego stroju bielsko-hajnowskiego współtworzonego przez: 1) różne nakrycia głowy, jak: kapelusze ze słomy, czapki maciejówki, czapki baranie; 2) różne typy spodni, jak: spodnie z samodziałów, spodnie o kroju miejskim, bryczesy; 3) różne okrycia wierzchnie, jak: płócienne koszule o kroju przyramkowym, burki, letniki, kożuchy, żupnice; 4) różne rodzaje obuwia, jak: łapcie, walanki, buty z cholewami, trzewiki; 5) owijające stopy onuce; 6) różne dodatki, jak: krajki, prostokątne paski skórzane; 7) haftowane ornamenty dekoracyjne.

BE

Традыцыйны народны ўбор – важны элемент рэгіянальнай культуры і нацыянальнай спадчыны. Для роднай матэрыяльнай спадчыны важныя народныя артэфакты, якія дакументуюць станоўча адзначаныя культурныя ўзаемадзеянні і інтэрферэнцыю, зафіксаваныя таксама праз мову і ў мове. Да групы такіх традыцыйных абазначэнняў, безумоўна, належыць і сучасны, малавядомы, архаічны, сціплы, але элегантны, створаны пад беларускім уплывам, адзін з самых цікавых мужчынскіх строяў паўночнага памежжа – бельска-гайнаўскі. Такім чынам, мэтай разгляду з'яўляецца спроба лінгвакультуралагічнай рэканструкцыі старога мужчынскага адзення, якое насілі ў вёсках наваколляў Бельска-Падляскага і Гайнаўкі, вербалізаванай у двух этнаграфічных навукова-папулярных даследаваннях: Эльжбеты Піскаж-Бранековай і Яраслава Гурскага. На аснове замацаваных у іх "моўных дадзеных", уключаных у поўныя лінгвістычных дэталяў апісанні, удалося ўзнавіць спецыфіку бельска-гайнаўскага мужчынскага строя, які насілі раней: 1) розныя галаўныя ўборы, такія, як капелюшы з саломы, шапкі-мацееўкі, баранавыя шапкі; 2) розныя тыпы штаноў, як даматканыя штаны, штаны гарадскога крою, брыджы; 3) розныя верхнія апранахі, як палатняныя кашулі з аблямоўкай, буркі, летнікі, кажухі, жупніцы; 4) розныя тыпы абутку, як лапці, валёнкі, боты з халявамі, чаравікі; 5) анучы для абкручвання ног; 6) розныя аксэсуары, як пругі, прамавугольныя скураныя рамяні; 7) вышытыя дэкаратыўныя арнаменты.

EN

Traditional folk clothing is an important element of regional culture and national heritage, but folk items of dress that document positively charged cultural interactions and interferences perpetuated also through, and in, language are crucial for native material heritage. There is no denying that the archaic, Belarusian-influenced attention-worthy – even in modern times – modest, yet elegant Bielsko-Hajnowski national dress belongs to the group of items of such traditional significance. Thus, the purpose of this article is an attempt at a linguocultural reconstruction of old men's clothing worn in villages near Bielsko Podlaskie and Hajnówka, verbalized in two ethnographic popular studies by Elżbieta Piskorz-Branekova and Jarosław Górski. On the basis of the "linguistic data" that was recorded in them and incorporated into descriptions packed with linguistic details, it was possible to reconstruct the specifics of the formerly worn men's costume of Bielsko-Hajnówka consisting of: 1) different headwear, such as straw hats, Maciejówka caps, and sheepskin caps; 2) different types of trousers including ones made of homespun materials, urban cut trousers, and breeches; 3) different outer garments such as cloth shirts with a border cut, burqas, and sheepskins 4) various types of footwear, inlcuding summer footwear made of jute, valances, shoes with uppers, and slippers; 5) foot-wrapping puttees; 6) various accessories such as selvedges, and rectangular leather belts; and 7) embroidered decorative ornaments.

Keywords

EN

men's costume of Bielsko-Podlaskie; ethnography; verbalization; nomenclature; cultural-linguistic interference

PL

męski strój bielsko-podlaski; etnografia; werbalizacja; nazewnictwo; interferencja kulturowo-językowa

BE

бельска-падляскі мужчынскі строй; этнаграфія; вербалізацыя; наменклатура; культурна-моўная інтэрферэнцыя

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
• Journal: Acta Albaruthenica
• Year: 2023
• Issue: 23
• Pages: 95-110

Dates

published

2023

Contributors

author

Katarzyna Węgorowska

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/000000015851706X

References

• Bazielich Barbara. 2000. Odzież i strój ludowy w Polsce. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Gawor Stanisław. b. r. Strój ludowy w Polsce. Warszawa: Fundacja Kultury Wsi.
• Glapa Adam. 1960. Ubiór chłopski (497–507). W: Kultura ludowa Wielkopolski t. 1. Red. J. Burszta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Górski Jarosław. 2013. Bielszczanka. Warszawa: De Agostini Polska Sp. z o. o.
• Karwicka Teresa. 1995. Ubiory ludowe w Polsce. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Manugiewicz Jan. 1955. Polskie stroje ludowe. Łódź: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Masłowska Danuta, Masłowski Włodzimierz. 2003. Przysłowia polskie i obce. Warszawa: Świat Książki.
• Pabisowa Iryda. 2019. Zamiast wstępu (13–20). W: K. Węgorowska. Od Gorgony do Kolberga. Rzecz lit(h)olingwistyczno-kulturologiczna o koralach / koralowcach w polszczyźnie. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Piskorz-Branekova Elżbieta. 2006. Polskie stroje ludowe cz. 1. Warszawa: Sport i Turystyka – MUZA SA.
• Piskorz-Branekova Elżbieta. 2007. Polskie stroje ludowe cz. 2. Warszawa: Sport i Turystyka – MUZA SA.

Identifiers

DOI

10.31338/2720-698Xaa.23.5

Biblioteka Nauki

29430758