Rozwój kultu św. Józefa w Polsce a siedemnastowieczna fundacja kościoła parafialnego pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny w Bielinach

• Authors: Elżbieta Krzewska , Ryszard Skrzyniarz

Abstracts

DE

On 30 October 1637, Bishop Jakub Zadzik (1582-1642), at the request of Krzysztof Jóźwik, the owner of glassworks in Kokanin and its vicinity, erected and endowed the parish of St. Joseph the Spouse of the Blessed Virgin Mary in Bieliny, a town lying in the property of the bishops of Kraków. The Kraków chapter approved the privileges granted by the bishop to the church and peasants. The patronage over the temple was taken over by Jakub Zadzik. Its construction began that same year. K. Jóźwik, as the founder, took part in everything, worked on erecting walls and took care of the church’s furnishings. He bought a monstrance, solicited the installation of an organ, and allocated funds for the organist’s upkeep. The construction of the temple took less than six years and on 14 June 1643, the bishop of Kraków, Tomasz Oborski, consecrated it. The article attempts to answer the question of who decided that the temple in a small town near Kielce, constructed in the first half of the 17th century, was dedicated to St. Joseph Spouse of the Blessed Virgin Mary. In Poland at that time, only a few monastic churches located in large cities: Kraków, Lublin and Poznań had such patrons. Was it the decision of the Bishop of Kraków? Was the choice of the patron influenced by the initiator and the builder of the new parish and church, K. Jóźwik?

PL

Dnia 30 października 1637 r. biskup Jakub Zadzik (1582-1642), na prośbę Krzysztofa Jóźwika, właściciela hut szkła w Kokaninie i okolicach, erygował i uposażył parafię pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny w Bielinach, miejscowości leżącej w dobrach biskupów krakowskich. Kapituła krakowska zatwierdziła przywileje nadane przez biskupa dla kościoła i włościan. Prawo patronatu nad świątynią objął J. Zadzik. Jeszcze tego samego roku rozpoczęła się jej budowa. K. Jóźwik, jako fundator, czuwał nad wszystkim, pracował przy wznoszeniu murów i troszczył się o wyposażenie kościoła. Zakupił monstrancję, zabiegał o zainstalowanie organów i przeznaczył środki na utrzymanie organisty. Budowa świątyni trwała niespełna sześć lat i już 14 czerwca 1643 r. biskup krakowski Tomasz Oborski dokonał jej konsekracji. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, kto zdecydował, że świątyni w małej podkieleckiej miejscowości w pierwszej połowie XVII wieku nadano wezwanie św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny. W Polsce w tym czasie takie wezwanie miało tylko kilka kościołów zakonnych usytuowanych w dużych miastach: Krakowie, Lublinie, Poznaniu. Czy taką decyzję podjął biskup krakowski? Czy na wybór patrona miał wpływ pomysłodawca nowej parafii oraz budowniczy kościoła, K. Jóźwik?

Keywords

EN

Bieliny; the Bishop of Kraków; Jakub Zadzik; foundation of the parish church in Bieliny; diocese of Kielce; St. Joseph the Spouse; cult

PL

Bieliny; biskup krakowski Jakub Zadzik; fundacja kościoła parafialnego w Bielinach; diecezja kielecka; św. Józef Oblubieniec; kult

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2021
• Volume: 116
• Pages: 185-201

Dates

published

2021

Contributors

author

Elżbieta Krzewska

• Instytut Studiów Politycznych PAN

• https://orcid.org/000000029568055X

author

Ryszard Skrzyniarz

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000217328155

References

• Baranowski B., Życie codzienne małego miasteczka w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1974.
• Bąk Ludwik, Ziemia wałecka w dobie reformacji i kontrreformacji, Piła 1999.
• Białczak K., Kult liturgiczny św. Józefa w Polsce w świetle ksiąg liturgicznych, w: Studia z dziejów liturgii w Polsce, t. 2, red. M. Rechowicz, W. Schenk, Lublin 1976, s. 31-88.
• Bracha F., Kraków w blaskach kultu świętego Józefa, „Meteor”, 47 (1975) nr 2, s. 28-37.
• Bracha F., Św. Józef szczególnym patronem miasta Krakowa, „Ateneum Kapłańskie”, 90 (1978) s. 76-89.
• Bystroń J., Etnografia Polski, Poznań 1947.
• Czechowicz A., Hanusiewicz-Lavallee M., Kasper Twardowski, „Piosneczki Emanuelowe” (1619), w: „Umysł stateczny i w cnotach gruntowny...”. Prace edytorskie dedykowane pamięci Profesora Adama Karpińskiego, red. R. Grześko¬wiak, R. Krzywy, Warszawa 2012, s. 75-89.
• Dorobisz J., Jakub Zadzik (1582-1642), Opole 2000.
• Duchowość św. Józefa z Nazaretu, red. K.M. Chmielewski, Lublin 2003, s. 239-253.
• Fijałek J., Księgi liturgiczne oraz święta i święci katedry krakowskiej z początku XII wieku, „Nova Polonia Sacra”, 1 (1928) s. 351-364.
• Filas F.L., Święty Józef człowiek Jezusowi najbliższy, Kraków 1979.
• Fitych T., Na tropach świętego Józefa. Zestawienie polskiego piśmiennictwa z okresu XVII-XX wieku, Legnica 2001.
• Fitych T., Polskie publikacje o św. Józefie w 30-letnim okresie posoborowych (1966- 1996), „Ateneum Kapłańskie”, 132 (1991) z. 1, s. 81-104.
• Fitych T., Trójca stworzona. Nauka o św. Józefie na Śląsku, Lublin 1990.
• Gauthier R., Joseph (saint): Liturgie et documents pontificaux, w: Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique, red. M. Viller, F. Cavallera, J. de Guibert, t. 8, Paris 1974, kol. 1316-1317.
• Gauthier R., Litania o świętym Józefie w XVII wieku, „Ateneum Kapłańskie”, 38 (1986) s. 310-315.
• Gil C., Z dziejów kultu świętego Józefa w prowincji polskiej karmelitów bosych, w: Józef z Nazaretu, t. 2, red. O. Stokłosa, Kraków 1979, s. 229-266.
• Gustaw R., Klasztor i kościół św. Józefa ss. Bernardynek w Krakowie 1646-1946, Kraków 1947.
• Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, oprac. R. Pollak, t. 1, Wrocław 2003.
• Klasztory Bernardyńskie w Polsce, w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985.
• Kracik J., Konsekracje kościołów i ołtarzy w diecezji krakowskiej w XVII-XVIII wieku, „Nasza Przeszłość”, 61 (1984) s. 111-147.
• Kumor B., Kościelne stowarzyszenia świeckich na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, t. l, red. J. Kłoczowski, Lublin 1969, s. 503-541.
• Meschler M., Święty Józef w życiu Chrystusa i w życiu Kościoła, Poznań 1913.
• Misiurek J., Kult św. Józefa i jego wartości duchowe, „Kaliskie Studia Teologiczne”, 1 (2002) s. 369-381.
• Natoński B., Dzieje kultu świętego Józefa w zakonie jezuitów w Polsce 1564-1979, w: F.L. Filas, Święty Józef człowiek Jezusowi najbliższy, Kraków 1979, s. 377-382.
• Neuling H., Schlesiens Kirchorte und ihre Kirchlichen Stiftungen bis zum Ausgang des Mittelateres, Breaslau 1902.
• Niebelski E., Klimontów miasto prywatne Ossolińskich, Klimontów 1993.
• Plota J., Kult św. Józefa w kolegiacie kaliskiej, w: Kolegiata Kaliska na przestrzeni wieków 1303-2003. Materiały z konferencji naukowej odbytej w Sanktuarium Święte¬go Józefa w Kaliszu z okazji jubileuszu 700-lecia Parafii Kolegiackiej w Kaliszu, 6 li¬stopada 2003, red. G. Kucharski, J. Plota, Kalisz 2003, s. 69-80.
• Rozynkowski W., Św. Józef jako patron parafii i kościołów parafialnych w Polsce, „Kaliskie Studia Teologiczne”, 2 (2003) s. 81-95.
• Rozynkowski W., Św. Józef patron kościołów klasztornych w Polsce ok. 1772 roku, „Kaliskie Studia Teologiczne”, 3 (2004) s. 131-137.
• Schenk W. Der liturgische Kult des M. Joseph in Palen vom Mitieialter bis zum 17 Jh., „Estudios Josefmos”, 31 (1977) s. 623-631.
• Sinka T., Kult Świętego Józefa w Polsce, „Studia Paradyskie”, 2 (1987) s. 311- 335.
• Sinka T., Litania do świętego Józefa, historia i propozycje, „Studia Józefologiczne”, 1 (1989) s. 132-358.
• Skrzyniarz R., Bieliny w dobrach biskupów krakowskich, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 73 (2000) s. 399-406, https://doi.org/10.31743/abmk.9079.
• Skrzyniarz R., Parafia Bieliny. Zarys dziejów, Kielce 2007.
• Święch H., Przełożone klasztoru bernardynek pw. św. Agnieszki w Krakowie, „Na¬sza Przeszłość”, 123 (2015) s. 113-132.
• Wanat B.J.., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmeli¬tanek bosych 1605-1975, Kraków 1979.
• Wanat B.J., Kult świętego Józefa Oblubieńca NMP u Karmelitów Bosych w Kra¬kowie, Kraków 1981.
• Wanat B.J., Kult św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny u Karmelitów Bosych w Poznaniu, Poznań 2014.
• Wójcik Z., Międzynarodowe położenie Rzeczypospolitej, w: Polska XVII wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. J. Tazbir, Warszawa 1969, s. 14-28.
• Wyrobisz A., Szkło w Polsce od XIV do XVII wieku, Wrocław 1968.
• Żabczyc J., Symfonije anielskie, wyd. A. Karpiński, Warszawa 1998.

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.12289

Biblioteka Nauki

2088408