Sprawozdanie ks. dr. Henryka Hilchena z pracy wśród robotników polskich we Francji w czasie tygodni letnich 1924 roku

• Authors: Józef Szymański ks.

Abstracts

EN

Rev. Henryk Hilchen, PhD, priest of the Archdiocese of Warsaw, was born on 30 July 1881 in Warsaw. Hilchen studied at the Faculty of Chemistry of the Warsaw University of Technology and at the Lviv Polytechnic, where he completed his education after two years. In 1905, he went to Freiburg, Switzerland, where he continued his studies at the Faculty of Law and Economics, culminating in the degree of Doctor of Political Science. In Freiburg he also studied theology and philosophy. In 1910, he returned to Poland and joined the theological seminary in Warsaw. Ordained a priest on 21 December 1912, he was vicar in the village of Dobre near Stanisławów, and then in Łowicz, in Łódź and – starting in July 1915 – in the parish of All Saints in Warsaw. In 1915 he became secretary general of the Association of Christian Workers and editor at the Christian association known as ‘Pracownik Polski’ (1916-1917). In 1919 he became a city councillor of Warsaw, editor of the monthly magazine  Przewodnik Społeczny’ and chaplain of the School of Artillery Cadets and of the military unit stationed in Sołacz. In 1920 he went to Rome, where he entered the novitiate of the Dominican order and took up theological studies at Collegium Angelicum. Beginning in July 1922, by order of Pope Pius XI, he provided assistance to two successive apostolic nuncios in Poland. He was a regular correspondent for L’Osservatore Romano and L’Avvenire d’Italia. In 1929 he became the pastor of a parish in Leszno near Błonie and in 1931 of Our Lady of Częstochowa in Warsaw, where he completed the construction of a church. In 1937, he received the Gold Cross of Merit of the Republic of Poland, and in the following year was awarded the Order of Polonia Restituta. In the same year he was elected to the Warsaw City Council. Before the city’s capitulation, he was a hostage who guaranteed that President Stefan Starzyński’s negotiations with the Germans would be respected. He was arrested by the Germans on 3 October 1939 and was imprisoned in Pawiak prison until the end of November. Despite the destruction of the church and rectory during a German bombing on 12 September 1944, he formally served as pastor until July 1945. In June of that year, he became the parish priest in Miedzyrzecz. On 15 October 1947, at the Church of the Sacred Heart of Jesus in Słupsk, he undertook to organise a new parish dedicated to St Otto. On 29 November 1952 he became the parish priest in Tarczyn near Grójec. On his way to the new facility, on 29 January 1953, he suffered a stroke. He died on 20 August 1956 and was buried in Powązki cemetery. Hilchen kept an ongoing record of his life and activities in the form of diaries, correspondence, various notes and official documents. This article showcases his work among Polish workers in France during the summer of 1924. The original document in typescript form is kept in the Archdiocesan Archives in Gniezno, Archive of the Primate of Poland, Files of the Protector of Polish Emigration, France – PMK Varia, Section III/15a.  

PL

Ksiądz dr Henryk Hilchen – kapłan archidiecezji warszawskiej. Urodził się 30 lipca 1881 roku w Warszawie. Studiował na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej i na Politechnice Lwowskiej, gdzie ukończył kształcenie po dwóch latach. W 1905 roku wyjechał do szwajcarskiego Fryburga, gdzie kontynuował studia na Wydziale Prawa i Ekonomii, uwieńczone stopniem doktora nauk politycznych. We Fryburgu studiował także teologię i filozofię. W 1910 roku wrócił do kraju i wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie. W dniu 21 grudnia 1912 roku przyjął święcenia kapłańskie. Był wikariuszem we wsi Dobre k. Stanisławowa, w Łowiczu, w Łodzi, a od lipca 1915 roku w parafii pw. Wszystkich Świętych w Warszawie. Od 1915 roku był sekretarzem generalnym Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich, redaktorem organu stowarzyszeń chrześcijańskich „Pracownik Polski" (1916-1917). W 1919 roku został radnym miasta stołecznego Warszawy, redaktorem miesięcznika „Przewodnik Społeczny”, kapelanem Szkoły Podchorążych Artylerii oraz jednostki wojskowej stacjonującej na Sołaczu. W 1920 roku wyjechał do Rzymu, gdzie wstąpił do nowicjatu zakonu dominikańskiego i podjął studia teologiczne w Collegium Angelicum. Od lipca 1922 roku, na polecenie papieża Piusa XI, służył pomocą dwóm kolejnym nuncjuszom apostolskim w Polsce. Był stałym korespondentem „L’Osservatore Romano" i „L’Avvenire d'Italia". W 1929 roku został proboszczem parafii w Lesznie k. Błonia, a w 1931 roku parafii Matki Boskiej Częstochowskiej w Warszawie, gdzie dokończył budowę kościoła. W 1937 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi RP, zaś w następnym roku został odznaczony orderem Polonia Restituta. W tym samym roku został wybrany do Rady Miejskiej Warszawy. Przed kapitulacją stolicy był zakładnikiem gwarantującym przestrzeganie pertraktacji prezydenta Stefana Starzyńskiego z Niemcami. Aresztowany przez Niemców 3 października 1939 roku, do końca listopada był więziony na Pawiaku. Mimo zniszczenia 12 września 1944 roku kościoła i plebani podczas niemieckiego bombardowania, funkcję proboszcza formalnie pełnił do lipca 1945 roku. Jakkolwiek od czerwca tego roku został proboszczem w Międzyrzeczu. W dniu 15 października 1947 roku przy kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku podjął się organizacji nowej parafii pw. św. Ottona. Dnia 29 listopada 1952 roku został proboszczem w Tarczynie k. Grójca. W drodze na nową placówkę, 29 stycznia 1953 roku, dostał udaru. Zmarł 20 sierpnia 1956 roku. Spoczął na Powązkach. Na bieżąco prowadził dokumentację swego życia i działalności w postaci dzienników, korespondencji, różnych notatek czy oficjalnych dokumentów. Niniejsze opracowanie egzemplifikuje jego sprawozdanie z pracy wśród robotników polskich we Francji w czasie tygodni letnich 1924 roku. Dokument oryginalny w formie maszynopisu przechowywany jest w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, Archiwum Prymasa Polski, Akta Protektora Wychodźstwa Polskiego, Francja – PMK Varia, Dział III/15a.

Keywords

EN

Rev. Henryk Hilchen; Polish pastoral ministry in France; Polish emigration in France

PL

ks. Henryk Hilchen; duszpasterstwo polonijne we Francji; emigracja polska we Francji

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2022
• Volume: 118
• Pages: 457-480

Dates

published

2022

Contributors

author

Józef Szymański ks.

• Akademia Pomorska w Słupsku

• https://orcid.org/000000033799200X

References

• Źródła
• Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej
• Archiwum Prymasa Polski, Akta Protektora Wychodźstwa Polskiego
• Francja, Dział III/14; 15a.
• Kościół katolicki na ziemiach polskich. Wspomnienia i refleksje ks. dr. Henryka Hilchena z lat 1910-1945, t. 1 (1910-1918), t. 2 (1919-1945), oprac. Z. Szultka, H. Walczak, Szczecin 2014.
• Opracowania
• Banaszak Marian, Lisiecki Arkadiusz Marian, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. L. Grzebień, t. 6, Warszawa 1983, s. 335-338.
• Białous Tadeusz, ks., Biskup Stanisław Kostka Łukomski (1874-1948). Pasterz niezłomny, Rajgród 2010.
• Brudzisz Marian CSsR, Pierwsze zebranie księży Polskiej Misji Katolickiej we Francji, „Studia Polonijne” 33 (2012) s. 141-154.
• Czy wiesz kto to jest?, red. S. Łoza, Warszawa 1938.
• Dzwonkowski Roman, Polska opieka religijna we Francji 1909-1939, Poznań-Warszawa 1988.
• Dzwonkowski Roman, Przemiany polskiej parafii w północnej Francji (1922-1972). Studium historyczno-socjologiczne parafii Oignies, „Studia Polonijne” 1 (1976) s. 27-83.
• Gryz Ryszard, Kaczmarek Czesław, w: Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, red. J. Myszor, t. 1, Warszawa 2002, s. 101-104.
• Grzebień Ludwik, Szurek Stanisław, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. L. Grzebień, t. 7, Warszawa 1983, s. 250-252.
• Janaczek Stanisław, Masny Andrzej, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 6, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, s. 428-430.
• Jaszewska Ewa, Drugie zebranie księży Polskiej Misji Katolickiej we Francji, „Studia Polonijne” 39 (2018) s. 325-338.
• Kaczmarek Czesław, L’Emigration polonaise en France après la guerre, Paris 1928.
• Kamieński Krzysztof, Szurek Stanisław, w: Encyklopedia katolicka, t. 19, red. e. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 166-167.
• Księża na studiach we Francji, „Polak we Francji” z dnia 2 sierpnia 1925.
• Kufel Robert R., Hilchen Henryk, w: Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945-1956, t. II (H-Ł), Zielona Góra 2017, s. 25-27.
• Łapinowa Irena, Hilchen Henryk (1881-1956), w: Polski słownik biograficzny, t. 9, red. K. Lepszy, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, s. 514-515.
• Malej Witold, Liber mortuorum – Hilchen Henryk (1881-1956), „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 51 (1969) z. 3-4, s. 252-254.
• Mandziuk Józef, Adamski Stanisław, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 5, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, s. 205-207.
• Materiały do dziejów Polskiej Misji Katolickiej we Francji, z. I. Księża polscy w duszpasterstwie okręgu paryskiego 1922-1929, red. B. Panek OC, Paris 1992.
• Materiały do dziejów Polskiej Misji Katolickiej we Francji, z. III. Księża polscy w duszpasterstwie Dekanatu Wschodniego 1922-1929, red. B. Panek OC, Paris 1992.
• Materiały do dziejów Polskiej Misji Katolickiej we Francji, z. IV/II. Księża polscy w duszpasterstwie Północnej Francji 1922-1929, red. B. Panek OC, Paris 1992.
• Misja Polska Katolicka we Francji, „Polak we Francji” z dnia 27 stycznia 1924.
• Misjonarze św. Wincentego a Paulo w Polsce (1651-2001), t. II-1 Biografie, red. J. Dukała CM, Kraków 2001, s. 484-490.
• Mynarz Paweł W. SOCist, Społeczna działalność ks. Ferdynanda Machaya wśród polskiej emigracji zarobkowej we Francji (1922-1924), „Studia Polonijne” 1 (1976) s. 85-102.
• Opieka duszpasterska, „Polak we Francji” z dnia 14 września 1924.
• Panek Bronisław OC, Księża polscy pracujący na placówkach duszpasterskich we Francji od 1922 r., „Seculum Christianum” 1 (1994) z. 1, s. 219-226.
• Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 czerwca 1939, Warszawa 1939.
• Szymański Józef, Duszpasterze Polonii i Polaków za granicą. Słownik biograficzny, t. I, Lublin 2010; t. II, Lublin 2011; t. III, Rzeszów 2020.
• Szymański Józef, „Nie chcemy tego ukrywać” – oczami świadków. Sytuacja duszpasterstwa polonijnego w Północnej Francji w 1928 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 98 (2012) s. 407-417.
• Szymański Józef, Opieka duszpasterska nad Polakami we Francji do 1926 roku w ocenie ambasadora Alfreda Chłapowskiego, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 100 (2013) s. 387-401.
• Szymański Józef, Tworzenie struktur parafialnych i życia religijnego w Słupsku w latach 1945-1948, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 112 (2019) s. 397-417.
• Wojdecki Waldemar, Historia jednej balustrady – o kościele w Lesznie, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 78 (1996), z. 2, s. 205-207.
• Netografia
• Bishop Emanuel-Anatole-Raphaël Chaptal de Chanteloup, http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bchaptal.html (dostęp: 30.11.2020).

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.12295

Biblioteka Nauki

2088361