Mało znany inwentarz dóbr biskupstwa płockiego z 1650 roku

• Authors: Radosław Wojciech Lolo

Abstracts

EN

The following were discussed in the archival context: the place of storage, state of preservation, physical description and reasons why the 1650 inventory of the Płock bishopric has been little used by researchers. The discussion was conducted against the background of the achievements of Polish historiography in the matter in question, as well as the state of preservation and the content of other inventories of the Płock bishopric from the 16th-18th centuries, preserved in the Diocesan Archives in Płock. Then, the origin and course of the 1650 inspection and review, carried out on the initiative of the bishop of Płock, Karol Ferdynand Waza, were presented. The author presented the contents of the inventory broken down into descriptions of 139 villages, 47 granges, 7 towns and briefly characterized the other items of the contents. They pointed to the extensive possibilities of using the source in research on the economic history of Mazovia against the comparative background of the Crown of the Kingdom of Poland, social relations, the structure of farm size, settlement and onomastics.

PL

Omówiono w kontekście archiwistycznym: miejsce przechowywania, stan zachowania, opis fizyczny i przyczyny małego wykorzystania przez badaczy inwentarza dóbr biskupstwa płockiego z 1650 r. Omówienia dokonano na tle osiągnięć historiografii polskiej w przedmiotowej kwestii oraz stanu zachowania i zawartości innych inwentarzy biskupstwa płockiego z XVI-XVIII wieku zachowanych w Archiwum Diecezjalnym w Płocku. Następnie przedstawiono genezę i przebieg lustracji z 1650 r., przeprowadzonej z inicjatywy biskupa płockiego Karola Ferdynanda Wazy. Autor przedstawił treść inwentarza w rozbiciu na opisy 139 wsi, 47 folwarków, 7 miast i krótko scharakteryzował pozostałe treści. Wskazał na szerokie możliwości wykorzystania źródła w badaniach nad historią gospodarczą Mazowsza na tle porównawczym Korony, stosunków społecznych, struktury wielkości gospodarstw, osadnictwa i onomastyki.

Keywords

EN

inventories of episcopal goods; Płock bishopric; Płock diocese; 17th century glebe; Mazovia; economy of the 17th century; episcopal cities of Mazovia; Masovian granges

PL

inwentarze dóbr biskupich; biskupstwo płockie; diecezja płocka; uposażenie XVII w.; Mazowsze; gospodarka XVII w.; miasta biskupie Mazowsza; folwarki na Mazowszu

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2021
• Volume: 116
• Pages: 221-244

Dates

published

2021

Contributors

author

Radosław Wojciech Lolo

• Akademia Finansów i Biznesu Vistula

References

• Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu. Informator, oprac. F. Banaszak i F. Lenort, http://www. wtg-gniazdo.org/forum/viewtopic.php?style=3&f=2&t=14598 (dostęp: 23.10.2020).
• Braun K., Bartnictwo w Puszczy Białej, w: Brok i Puszcza Biała. Przeszłość – śro¬dowisko geograficzne, kulturowe i przyrodnicze, red. J. Kazimierski, Ciechanów 1989, s. 364-389.
• Brzezińska-Laszczkowa J., Karol Ferdynand królewicz polski i biskup wrocławski, Kraków 2009.
• Burszta J., Znamiona bartne w Puszczy Wyszkowskiej, „Lud”, 41 (1954) s. 530-573.
• Cackowski S., Gospodarstwo wiejskie w dobrach biskupstwa i kapituły chełmińskiej w XVII-XVIII wieku, cz. 1: Gospodarstwo chłopskie, Toruń 1961.
• Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa 1996.
• Dalecki M., Akta dóbr biskupów przemyskich obrządku łacińskiego 1652-1883: inwentarz archiwalny zespołu, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 11 (1996) s. 101-113.
• Długosz T., Biskupi polscy XVII-XVIII w., obsada, dyspensy taksy, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 5 (1958) nr 2, s. 73-98.
• Dobroński A.C., Dzieje Andrzejewa (do 1914 r.), w: Polska – Mazowsze: dzieje polityczno-militarne, gospodarka i kultura: księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Szczepańskiemu w 65. rocznicę urodzin i 40-lecie pracy naukowej, red. A. Koseski R. Turkowski, Pułtusk 2013, s. 207-281.
• Dworzaczek W., Kołudzki Szymon h. Pomian (ok. 1570-1656), w: Polski Słownik Biogra¬ficzny, t. 13, red. E. Roztworowski, Wrocław 1967-1968, s. 365-366.
• Filipczak-Kocur A., Skarbowość Rzeczypospolitej 1587-1648. Projekty – ustawy – realizacja, Warszawa 2006.
• Gloger Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 2, Warszawa 1901.
• Główka D., Gospodarka w dobrach plebańskich na Mazowszu w XVI-XVIII wieku, Warszawa 1991.
• Główka D., Wieś na Mazowszu w XVI-XVIII wieku, w: Dzieje Mazowsza, t. 2: lata 1527-1794, red. J. Tyszkiewicz, Pułtusk 2015, s. 167-196.
• Góralski W., Andrzej Chryzostom Załuski, biskup płocki 1692-1698. Wkład w dzieło recepcji reformy trydenckiej, Warszawa 1987.
• Graczyk W., Stanisław Łubieński: pasterz, polityk i pisarz 1574-1640, Kraków 2005.
• Graczyk W., Inwentarz dóbr przednarwiańskich biskupstwa płockiego z 1785 roku, „Nasza Przeszłość”, 107 (2007) s. 265-276.
• Grzybowski M.M., Zygner L., Episkopat płocki w latach 1075-2015. 940 lat istnienia diecezji, Płock 2015.
• Handel Mazowsza w epoce staropolskiej. Perspektywy rynków lokalnych, regionalnych i międzynarodowego, red. H. Samsonowicz i R. Lolo, Pułtusk 2008.
• Katalog mikrofilmów Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, cz. 3, oprac. ks. B. Kumor, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 24 (1972) s. 173-277.
• Katalog mikrofilmów Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, oprac. M. Dębowska, Kraków 2017.
• Kielak B., Historia bartnictwa na Mazowszu, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, 18 (2004), s. 14-25.
• Krysztofik R., Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007.
• Kujawski W., Repertorium ksiąg wizytacyjnych diecezji kujawsko-pomorskiej prze-chowywanych w archiwum diecezjalnym we Włocławku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 68 (1997) s. 28-161.
• Librowski S., Źródła do wewnętrznych dziejów Kościoła w Polsce w rękopiśmiennych zbiorach kościelnych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 7 (1963) s. 77-94.
• Librowski S., Repertorium akt wizytacji kanonicznych dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 28 (1974) s. 41-219.
• Lolo R., Pułtusk w drugiej połowie XVII wieku w świetle inwentarzy dóbr bisku¬pich, „Rocznik Mazowiecki”, 19 (2007) s. 242-251.
• Lolo R., Miasta mazowieckie w II połowie XVI i początkach XVII wieku. Kryzys w procesie integracji?, w: Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyjnych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wieku. Studia i szkice, red. J. Dzięgielewski, Warszawa 2010, s. 161-186.
• Lolo R., Kościół w epoce nowożytnej, w: Dzieje Pułtuska, t. 1: do 1795 roku, red. H. Samsonowicz i R. Lolo, Pułtusk 2016, s. 265-334.
• Lolo R., Oświata i kultura w Pułtusku w epoce staropolskiej, w: Dzieje Pułtuska, t. 1: do 1795 roku, red. H. Samsonowicz i R. Lolo, Pułtusk 2016, s. 335-360.
• Lolo R., Miasta północnego Mazowsza w epoce wczesnonowożytnej – stan badań i najpilniejsze potrzeby, „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne”, (2016) nr 30, s. 81-87.
• Majewski D., Inwentarz ksiąg metrykalnych Archiwum Diecezjalnego w Płocku, Płock 2006.
• Majewski D., Spis dokumentów parafialnych w zasobach Archiwum diecezjalnego w Płocku, Płock 2011.
• Majewski D., Inwentarz ksiąg metrykalnych Archiwum Diecezjalnego w Płocku, Płock 2014.
• Makowski M., Inwentarz klucza miechowskiego z 1731 r., „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”, 3 (2016) s. 19-68.
• Markiewicz A., Osiemnastowieczne inwentarze jako źródło do dziejów klasztorów prowincji ruskiej dominikanów, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 61 (2013) nr 1, s. 75-84.
• Milewski D., Stan gospodarczy klucza pułtuskiego w świetle inwentarza dóbr bisku¬pów płockich z 1650 roku, w: Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 9, red. J. Szczepański, Pułtusk 2011, s. 55-68.
• Morawski Z., Gospodarka Pułtuska w okresie nowożytnym w: Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 9, red. J. Szczepański, Pułtusk 2011, s. 43-54.
• Nagielski M., Kossarzecki K., Przybyłek Ł., Haratym A., Zniszczenia szwedzkie na terenie Korony w okresie potopu 1655-1660, Warszawa 2015.
• Namysłowski B., Znamiona bartne mazowieckie 17 i 18 wieku i inne znaki ludowe: przyczynek do heraldyki i folkloru, Poznań 1927.
• Nowak A., Początki kryzysu sił wytwórczych na wsi wielkopolskiej w końcu XVI i pierwszej połowie XVII wieku (na przykładzie województwa kaliskiego), Warszawa 1975.
• Pleskaczyńska M., Źródła historyczne do dziejów Broku i Puszczy Białej, w: Brok i Puszcza Biała. Przeszłość – środowisko geograficzne, kulturowe i przyrodnicze, red. J. Kazimierski, Ciechanów 1989, s. 543-592.
• Rozynkowski W., Nieznany inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z 1661 roku, „Zapiski Historyczne. Kwartalnik Poświęcony Historii Pomorza” (2003) z. 2-3, s. 194-206.
• Sawicki J., Conclia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 4: Synody diecezji płockiej i ich statuty, Warszawa 1952.
• Russocki S., Formy władania ziemią, w prawie ziemskim Mazowsza, Warszawa 1961.
• Siniarska-Czaplicka J., Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku, Wrocław 1969.
• Sowina U., Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym. Ziemie polskie z Europą w tle, Warszawa 2009.
• Szczygielski W., Produkcja rolnicza gospodarstwa folwarcznego w Wieluńskiem od XVI do XVIII wieku, Łódź 1963.
• Topolski J., Gospodarstwo wiejskie w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1958.
• Tutalak E., Wielkość gospodarstw kmiecych w kluczu muszyńskim biskupów krakowskich w XVII-XVIII w., „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin-Polonia”, 69 (2014) z. 1-2, s. 119-134.
• Wajs H., Powinności feudalne chłopów na Mazowszu od XIV do początku XVI wieku w dobrach monarszych i kościelnych, Warszawa 1986.
• Wawrzyńczyk Alina, Gospodarstwo chłopskie w dobrach królewskich na Mazowszu w XVI i na początku XVII w., Warszawa 1962.
• Wiśniewski K., Emigracja z Mazowsza i miast mazowieckich w XVI-XVII wieku w świetle rejestrów przyjęć do prawa miejskiego, w: Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyjnych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wieku. Studia i szkice, red. J. Dzięgielewski, Warszawa 2010, s. 187-232.
• Wiśniewski K., Pułtusk w XVI-XVIII wieku. Ustrój – gospodarka – ludzie, w: Dzieje Pułtuska, t. 1: do 1795 roku, red. H. Samsonowicz i R. Lolo, Pułtusk 2016, s. 147-264.
• Zajda A., Nazwy staropolskich powinności feudalnych, danin i opłat (do 1600 roku), Warszawa 1979.
• Żebrowski T., Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976.
• Żytkowicz L., Studia nad gospodarstwem wiejskim w dobrach kościelnych XVI w. Tablice, Warszawa 1962.

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.12320

Biblioteka Nauki

2088406