Zarys dziejów kancelarii prepozytury kłobuckiej kanoników regularnych do końca XV wieku. Przyczynek do badań nad kulturą klasztorną w średniowiecznej Polsce

• Authors: Kazimierz Łatak

Abstracts

EN

The article is the first attempt to describe the office – organization and activity – of the provostry of canons regular of the Lateran in Kłobuck in the first half-century of its existence. The activity of the provostry office founded in 1454 on the initiative of Jan Długosz, the historian, is confirmed in sources from 1461, although the oldest of the surviving documents issued by it dates back to 23 April 1466. The office prepared documents issued by the provost and by the provostry chapter, but also provided services to external clients. Nine documents edited by the monastery office until 1500 have survived to our times. They also constitute the main source for the article. They do not hold ground-breaking significance for nationwide research on monastic office systems and medieval documents, but they are important for regional studies. They constitute an important contribution to the study of the culture-forming and civilizational role of the Kłobuck provostry, which at that time was an important church centre on the border of Lesser Poland, Greater Poland and Silesia.

PL

Artykuł jest pierwszą próbą opisu kancelarii – organizacji i aktywności – prepozytury kanoników regularnych laterańskich w Kłobucku w pierwszym półwieczu jej istnienia. Aktywność kancelarii prepozytury ufundowanej w 1454 r. z inicjatywy Jana Długosza historyka jest w źródłach poświadczona od 1461 r., aczkolwiek najstarszy z zachowanych dokumentów przez nią sporządzony pochodzi dopiero z 23 kwietnia 1466 r. Kancelaria sporządzała dokumenty wystawiane przez prepozyta oraz przez kapitułę prepozytury, ale świadczyła również usługi na rzecz interesantów zewnętrznych. Do naszych czasów zachowało się dziewięć dokumentów zredagowanych przez kancelarię klasztorną do 1500 r. One też stanowią zasadniczą podstawę źródłową artykułu. Dla ogólnopolskich badań nad systemami kancelaryjnymi i nad dokumentem średniowiecznym nie mają one przełomowego znaczenia, ale są istotne dla studiów regionalnych. Stanowią ważny przyczynek do studiów nad kulturotwórczą i cywilizacyjną rolą prepozytury kłobuckiej, która w tamtym czasie była ważnym ośrodkiem kościelnym na pograniczu małopolsko-wielkopolsko-śląskim.

Keywords

EN

monastic offices in Poland in the Middle Ages; Order of Canons Regular; the town of Kłobuck

PL

kancelarie klasztorne w Polsce w średniowieczu; zakon kanoników regularnych; miasto Kłobuck

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2021
• Volume: 116
• Pages: 245-268

Dates

published

2021

Contributors

author

Kazimierz Łatak

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

References

• Chrążyczewski W., Kancelarie centralne państwa XIV-XVIII w., w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 213-252.
• Dobosz J., Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002.
• Dobosz J., Piastowie wobec premonstratensów i innych form kanonikatu regularnego w XII wieku, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis”, 40 (2007) s. 6-18.
• Gliński T., Kanonicy regularni (Bożeciałki) w opinii Długosza, w: Studia z dziejów Kościoła Bożego Ciała w Krakowie, red. Z. Jakubowski, Kraków 1977, s. 189-209.
• Gorczyński M.A., Schema de Canonicis Regularibus Lateranensibus Congregationis Cracoviensis, w: Joannis de Nigra Valle, Genealogia Sacri et Apostolici Ordinis Canonicorum Regularium, Kraków 1707, s. 85-121.
• Grabowski J., Kancelarie i dokumenty książąt mazowieckich w latach 1341-1381. Ośrodki zarządzania kultury, Warszawa 1999.
• Grabowski J., Kancelarie książęce na Mazowszu (do 1526 roku), w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 213-252.
• Hamryszczak A., Bibliografia zawartości półrocznika „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”. Tomy 1-100, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 101 (2014) s. 5-91.
• Jaśkiewicz A., Zabytki sztuki, w: Kłobuck. Dzieje miasta i gminy (do roku 1939), red. F. Kiryk, Kraków 1998, s. 431-468.
• Knapek E., Akta oficjalatu i wikariatu generalnego krakowskiego do połowy XVI wieku, Kraków 2010.
• Koczerwska M., Kancelarie i dokumentacja kościelna, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 213-252.
• Kowalczykówna M., Wypisy do biografii Jana Długosza z ksiąg sądowych Kurii Me-tropolitalnej w Krakowie, „Analecta Cracoviensia”, 12 (1980) s. 237-315.
• Laberschek J., W czasach piastowskich i jagiellońskich, w: Kłobuck. Dzieje miasta i gminy (do roku 1939), red. F. Kiryk, Kraków 1998, s. 85-158.
• Łatak K., Kongregacja krakowska kanoników regularnych laterańskich na przestrzeni dziejów, Kraków 2002.
• Łatak K., Prepozytura mstowska od uzyskania autonomii do kasaty (1441-1819), w: Mstów. Miasto, klasztor, parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 123-178.
• Łatak K., Reintegracja prepozytury mstowskiej z diecezją krakowska w świetle dokumentu kardynała Zbigniewa Oleśnickiego z 1453 roku, w: Z uczniami, kolegami i przyjaciółmi w świecie nauki. Prace dedykowane profesorowi Bohdanowi Ryszewskiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, red. W. Chorążyczewski, A. Ceglińska, Olsztyn 2014, s. 433-445.
• Łatak K., Katalog prepozytów klasztoru i parafii w Kłobucku w latach 1454-1810, w: Zarys dziejów Kłobucka, parafii św. Marcina i okolic, przyg. A. Brzózka, A. Sękiewicz, A. Wójcicki, Kłobuck 2017, s. 550-621.
• Łatak K., Nalbach S., Ze studiów nad kulturą umysłową kanoników regularnych krakowskiej prepozytury Bożego Ciała w XV i XVI wieku, Kraków 2009.
• Łobaza M., Piśmiennictwo sakralne i pragmatyczne kanoników regularnych kongregacji krakowskiej w czasach staropolskich, Warszawa 2016 [mps rozprawy doktorskiej w ABC].
• Łosowski J., Dokumenty i kancelarie wiejskie, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 447-459.
• Perzanowski Z., Zarys dziejów miasta Kłobucka, „Małopolskie Studia Historyczne”, 1 (1958) nr 2, s. 22-58.
• Perzanowski Z., Spominki klasztoru kłobuckiego, „Rocznik Muzeum Okręgowego w Częstochowie”, (1985) z. 1, s. 95-118.
• Pobóg-Lenartowicz A., Kanonicy regularni na Śląsku. Życie konwentów w śląskich klasztorach kanoników regularnych w średniowieczu, Opole 1999.
• Pobóg-Lenartowicz A., Kłobuck i kanonicy regularni, w: Klasztory, miasta, zamki w życiu i twórczości Jana Długosza, red. J. Rajman, D. Żurek, Kraków 2016, s. 85-94.
• Pobóg-Lenartowicz A., Związki Jana Długosza z kanonikami regularnymi (na przykładzie fundacji klasztoru w Kłobucku), w: Jan Długosz herbu Wieniawa (1415-1480). Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Wieluń 24 czerwca 2015 r., red. M. Gogola, J. Książek, Wieluń 2016, s. 72-85.
• Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z Międzynarodowej Konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie, red. K. Latak, I. Makarczyk, Kraków 2008.
• Ptaszyński M., Kancelarie i dokumenty Kościołów protestanckich w XVI-XVIII wieku, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 389-406.
• Rożek M., Kościelne fundacje Jana Długosza, „Analecta Cracoviensia”, 12 (1980) s. 319-321.
• Sikora F., O fundacji kartuskiej Jana Długosza, „Kwartalnik Historyczny”, 80 (1973) nr 4, s. 872-873.
• Stawski M., Opactwo kanoników regularnych w Czerwińsku w średniowieczu, Warszawa 2007.
• Starzyński M., Średniowieczny Kazimierz, jego ustrój i kancelaria, Kraków 2015.
• Syta K., Dokumenty i kancelarie prywatne, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 459-497
• Tandecki J., Dokumenty i kancelarie miejskie, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 407-446.
• Wójtowicz A., [rec.]: Marcin Starzyński, Średniowieczny Kazimierz, jego ustrój i kancelaria, Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, seria Monografie Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, t. 3, Kraków 2015, ss. 183, „Archiwa-Kancelarie- Zbiory”, (2016) nr 7 (9), s. 255-261.
• Zielińska E., Siedemnastowieczna pieczęć klasztoru kanoników regularnych laterańskich w Kraśniku, w: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej, red. P. Dymmel, Lublin 1998, s. 63-72.

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.9732

Biblioteka Nauki

2088417